Συνομιλώντας με τις επετείους

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Κι ενώ όλοι οι λαοί της Ευρώπης, τουλάχιστον, έχουν ως εθνική τους επέτειο, την ημέρα της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας τους και γιορτάζουν πάντα την ημερομηνία λήξης των πολέμων στους οποίους συμμετείχαν, εμείς, εδώ, στην άκρη της Βαλκανικής, μόνοι πάνω στη γηραιά ήπειρο, γιορτάζουμε την έναρξη των πολέμων. Και αυτό είναι φυσικό, γιατί πολύ απλά αν γιορτάζαμε τη λήξη τους, θα έπρεπε να καθόμαστε και να εξηγούμε στους συγκαιρινούς, γιατί πάντα μετά από έναν πόλεμο, ακολουθούσε ένας εμφύλιος σπαραγμός που άφηνε ανεπούλωτα τραύματα στο κοινωνικό σώμα και μνήμη.

Ο ελληνικός εξαιρετισμός και σε αυτό το σημείο μεγαλούργησε. Οι ιστορικοί επέτειοι δεν είναι μια τυχαία ή ήσσονος σημασίας ανακάλυψη του ανθρώπου. Είναι χρήσιμες στην κοινωνία, γιατί αποτελούν το έναυσμα ενός διαλόγου του παρόντος με το παρελθόν, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το μέλλον.

Μια ιστορική επέτειος, ανεξάρτητα από τη μεγάλη αφήγηση στην οποία είναι ενταγμένη και ανεξάρτητα από τη σχολή ιστορικής σκέψης με την οποία την εξετάζουμε, είναι το σημείο εκείνο, όπου ως άτομα και ως κοινωνία στεκόμαστε για ένα λεπτό, μέσα στη χθαμαλή ζωή με τους φρενήρεις ρυθμούς, για να σκεφτούμε, να αναστοχαστούμε, να συνομιλήσουμε, εν τέλει με το νόημα της ημέρας και να καθορίσουμε τη στάση μας έναντι των προκλήσεων της εποχής.

Αντ' αυτού, στην καθ' ημάς πραγματικότητα, οι επέτειοι αντιμετωπίζονται ως εργαλεία προπαγανδιστικής πολεμικής των διαφόρων σχολών σκέψης. Ουσιαστικά, με αφορμή τις επετείους αναζωπυρώνονται πάθη του παρελθόντος και, ιδίως του εμφυλίου σπαραγμού. Αντί της νηφάλιας και ψύχραιμης αποτίμησης των γεγονότων της πρόσφατης ιστορίας, έχουμε επικράτηση του ανορθολογισμού και του φανατισμού.

Η στάση αυτή, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά την περίτρανη απόδειξη της ανωριμότητας της κοινωνίας να διαχειριστεί την ιστορική της κληρονομιά. Αυτή η ανικανότητα διαχείρισης της ιστορίας, αυτή η ανωριμότητα συνδιαλλαγής και διαλόγου με το παρελθόν, είναι μια εθνική αναπηρία με επιπτώσεις και στη διαχείριση του παρόντος.

Η ικανότητα συνομιλίας με το παρελθόν καθορίζει, εν πολλοίς, την ικανότητα διαχείρισης της αλλαγής στο παρόν. Αν υπήρχαν εξετάσεις σε αυτό το αντικείμενο, της διαχείρισης της αλλαγής, είναι σίγουρο πως, κρίνοντας από τη συμπεριφορά της ελληνικής κοινωνίας στα χρόνια της κρίσης, πως ο τόπος θα αποτύγχανε πανηγυρικώς.

Η ανικανότητα συνομιλίας με το παρελθόν, σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, είναι αναγκαία για τον προσδιορισμό της νέας εθνικής αυτοσυνείδησης, κατά την επόμενη, μετά την κρίση, ημέρα.

Η δυνατότητα ορθολογικής κρίσης των αιτιών, των συμπτωμάτων και των διδαγμάτων από την κρίση, θα είναι το καλύτερο εχέγγυο για τη δημιουργία ενός κοινωνικού πλαισίου, ικανού να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της αναδυόμενης, νέας εποχής της λιτής ευτυχίας.

Ταυτόχρονα, θα είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον προσδιορισμό της θέσης της Ελλάδας στη νέα πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης, όπου ο ρόλος του εθνικού κράτους αλλάζει και μαζί με αυτόν και η έννοια του πατριωτισμού.