«Ο δρόμος για το σπίτι» στην Ελλάδα

«Ο δρόμος για το σπίτι» είναι μία παράσταση που φτάνει στην Ελλάδα αφού παρουσιάστηκε αρχικά σε Ελβετία και Ιταλία. Φιλοξενείται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, έως τις 2 Ιουνίου. Η Ελληνο-ιταλίδα δημιουργός της παράστασης και ηθοποιός, Λιάνκα Παντολφίνι, μίλησε στον Αθήνα 9.84

και τη Νάνσυ Αγγελοπούλου.
Η πρώτη παρουσίαση του έργου ήταν η διπλωματική εργασία της Λιάνκα Παντολφίνι για το μεταπτυχιακό της (Master of Arts in Physical Theatre, Scuola Teatro Dimitri). Προηγήθηκε έρευνα βασισμένη στο θέμα της συνθήκης του πρόσφυγα, της ταυτότητάς του και της απώλειας της ρίζας του.

Ν.Α.: "Ο δρόμος για το σπίτι", είναι ένα δικό σας έργο που πρωτοπαρουσιάζεται στην Αθήνα. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την ιστορία που θα εκτυλιχθεί επί σκηνής;

Λ.Π: Πρόκειται για ένα θεατρικό σόλο. Επί σκηνή υπάρχει μία ηθοποιός και μία κούκλα που παριστάνει μία γιαγιά, που είναι η πρόσφυγας της ιστορίας μας και αναπολεί την ιστορία της και το παρελθόν της. Η γιαγιά είναι καθισμένη σε μια πολυθρόνα σε μία γωνιά, τη φανταζόμαστε σε κάποια πόλη, σε κάποια κουζίνα ή σε κάποιο σαλόνι. Ό,τι βλέπουμε στη σκηνή γίνεται μέσα στο μυαλό της, είναι αναμνήσεις της, όνειρα, εφιάλτες, φόβοι, η ιστορία της. Η κούκλα είναι μία μαριονέτα σε ανθρώπινες διαστάσεις που κινείται περιορισμένα γιατί είναι καθισμένη. Η ηθοποιός δίπλα της, δηλαδή εγώ, είναι η ίδια πριν 50-60 χρόνια, μία νέα μορφή που ζει όλες τις εμπειρίες, τις αναμνήσεις και όλα αυτά που γίνονται στο μυαλό της γιαγιάς. Η παράσταση παρουσιάζεται υπό την θεατρική ομάδα με την οποία συνεργάζομαι στην Ιταλία, με έχουν βοηθήσει στη σκηνοθεσία και στο φωτισμό. Η κούκλα έχει κατασκευαστεί στην Τσεχία, γιατί από το 2008 μέχρι το 2011, έζησα εκεί και δούλεψα με την θεατρική ομάδα Divadlo Continuo. Η Τσεχία έχει μια μεγάλη παράδοση στις κούκλες και τις μαριονέτες. Αφού λοιπόν εκεί άρχισα να σκέφτομαι αυτή την παράσταση, προέκυψε και ζήτησα από τη σκηνογράφο της ομάδας να φτιάξει για μένα μία κούκλα χρησιμοποιώντας τη φαντασία της για το πως θα είμαι εγώ σε 50 χρόνια. Πραγματοποίησα έρευνα και πάνω στη μουσική της Μικράς Ασίας και όχι μόνο, γιατί μέσα στις εξερευνήσεις μου ερωτεύτηκα τα αρμένικα τραγούδια κι έχω βάλει μερικά στην παράσταση. Χρησιμοποιώ το τραγούδι και σαν ένα μέρος της αφήγησης. Η παράσταση δε βασίζεται μόνο πάνω στο λόγο, υπάρχει μεν αφήγηση αλλά σε πολλά σημεία η ιστορία εξελίσσεται μέσα από κίνηση, από χορό, από εικόνες κι από τραγούδι. Η παράσταση θα παιχτεί πρώτη φορά στα ελληνικά γιατί δημιουργήθηκε στην ιταλόφωνη Ελβετία, στα ιταλικά. Είχα όμως εξ αρχής την επιθυμία να δημιουργήσω κάτι που θα μπορούσα να μεταφράσω και να φέρω στην Ελλάδα.

Ν.Α.: Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την έρευνα που οδήγησε στη δημιουργία αυτής της παράστασης;

Λ.Π.: Ήθελα να δημιουργήσω μία δική μου παράσταση και ξεκίνησα από την οικογένειά μου. Υπάρχει ένα κομμάτι της οικογένειάς μου που έχει ρίζες στη Μικρά Ασία αλλά ήξερα πολύ λίγα πράγματα, γιατί δεν είχαν ειπωθεί πολλά, υπήρχε μία σιγή, σαν ένα μυστικό. Έτσι, οδηγήθηκα στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, που με βοήθησε πολύ. Από το τμήμα Γενεαλογίας μάζεψα πολλές συνεντεύξεις από παππούδες και γιαγιάδες της πρώτης γενιάς των προσφύγων, που διηγούνται την ιστορία τους. Από αυτό το υλικό, τις αναμνήσεις τους, μαζί με κάποιες εικόνες, άρχισα να αυτοσχεδιάζω και να δημιουργώ δικές μου εικόνες και να χτίζω το έργο.

Ν.Α.: Πρόκειται για αληθινές μαρτυρίες προσφύγων της Μικράς Ασίας που παρουσιάζονται μέσα από την ιστορία μίας γυναίκας;

Λ.Π.: Ναι, αλλά όχι μόνο της Μικράς Ασίας. Αυτή η παράσταση, πριν παρουσιαστεί στην Ελλάδα, έχει παρουσιαστεί στην Ελβετία και στην Ιταλία, όπου το θέμα της Μικρασιατικής Καταστροφής δεν είναι ευρύτερα γνωστό. Η όλη περιπέτεια αυτής της γυναίκας, στην πραγματικότητα είναι παγκόσμια. Η παγκόσμια ιστορία του πρόσφυγα, του ανθρώπου που πρέπει να αφήσει τη γη του για να ψάξει αλλού τρόπο να επιβιώσει, να διεκδικήσει το δικαίωμα να σταθεί σε μία γη. Με αυτή την έννοια πρόκειται για την ιστορία όλων των προσφύγων, όλων των εποχών, όχι μόνο αυτών της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Ν.Α.: Μπορεί μια τέτοια ιστορία να έχει αισιόδοξη κατάληξη, κατά τη γνώμη σας;

Λ.Π.: Κατά την άποψή μου, ναι. Αγγίζει το θέμα της ντροπής που φέρει μέσα του ο πρόσφυγας, σα να φταίει σε κάτι, ενώ στην πραγματικότητα δε φταίει, διότι δεν είναι ο ίδιος υπεύθυνος για το ότι δε μπόρεσε να επιστρέψει στη γη του ή δε μπόρεσε να ζήσει σε αυτή. Από την άλλη, ο πρόσφυγας εμπλουτίζει την κουλτούρα και τη χώρα στην οποία πηγαίνει. Με αυτή την έννοια, μπορούμε να πούμε ότι στην Ελλάδα, οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία εμπλούτισαν την ελληνική κουλτούρα. Απλά αυτή η διαδικασία παίρνει κάποιο χρονικό διάστημα, πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια για να μπορέσει κάποιος να το δει και να το νιώσει. Η αρχή είναι πάντα πάρα πολύ δύσκολη, ακόμα και σήμερα.

Ν.Α.: Προφανώς η σκέψη μας είναι στην τωρινή εποχή και στους σημερινούς πρόσφυγες. Πως τελικά αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους που φτάνουν σήμερα στην χώρα μας;

Λ.Π.: Για μένα είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί αυτό το ερώτημα..Πόσο πραγματικά ανήκουμε στη γη μας; Εμείς που λέμε ότι αυτός είναι ο δικός μας τόπος, τον διεκδικούμε και θέλουμε να τον προστατεύσουμε από τους ξένους. Όλοι είμαστε κάπου πρόσφυγες, όλοι οι λαοί κάποια στιγμή αναγκάστηκαν να μετακινηθούν. Οι τελευταίες τραγωδίες με τους νεκρούς στη Μεσόγειο, μας κάνουν να θυμόμαστε ότι είναι πάντα μία θάλασσα, ένα ποτάμι ή κάποια σύνορα όπου κάθε απελπισμένος προσπαθεί να περάσει μόνο και μόνο για να μπορέσει να ζήσει, να επιβιώσει, απλά για να σωθεί, για το δικαίωμα της ζωής.

Συντελεστές:
Σκηνοθεσία και ερμηνεία: Λιάνκα Παντολφίνι
Συνεργασία - επιμέλεια: Andrea Valdinocci, Jean -Μartin Roy
Κατασκευή κούκλας: Helena Stouracova (Divadlo Continuo Theatre)

... Στη σιωπηλή γωνιά ενός σπιτιού, είναι καθισμένη μια γριά γυναίκα. Μια παλιά μελωδία την επισκέπτεται ξυπνώντας μέσα της θυμίσεις από τα παιδικά της χρόνια. Η γιαγιά ταξιδεύει προς τα μέρη όπου γεννήθηκε, κάπου στην Ανατολή, στις αρχές του περασμένου αιώνα... Λαχταρά να μπει στο σπίτι που γεννήθηκε... ΄Ενας φόβος βαθύς αναδύεται: το φάντασμα του ξεριζωμού της. Οι αναμνήσεις μπλέκονται με τα όνειρά της. Βήμα προς βήμα αποκαλύπτει την ιστορία της, αναμετριέται με τις κομμένες ρίζες της, σε μια τελευταία προσπάθεια να βρει το δρόμο για το σπίτι.