Η κάθαρση κι η επιστροφή στη βάση

Ο Κουβανός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας, Λεονάρντο Παδούρα, ήρθε στην Αθήνα προσκεκλημένος του 5ου Ιβηρο-αμερικανικού Φεστιβάλ ΛΕΑ και μίλησε στον Αθήνα 9.84 και στον Αίαντα Αρτεμάκη για την «κοινωνική ευθύνη» των διανοούμενων, την Κουβανική Επανάσταση και τις μνήμες του, τη θυσία των γενιών, τους ήρωές του και τους συγγραφείς που αγαπά.

Ερ. Συμφωνείτε με όσους και όσες λένε ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι το «κοινωνικό» μυθιστόρημα του σήμερα;
Λ.Π. «Κατά κάποιο τρόπο ναι, αλλά όχι όλα τα αστυνομικά μυθιστορήματα είναι κοινωνικά, και όχι όλα τα κοινωνικά είναι αστυνομικά. Υπάρχουν ορισμένα που έχουν ίντριγκα, όπως ο «Κώδικας Ντα Βίντσι», που πιο πολύ από κοινωνικό μυθιστόρημα είναι αντικοινωνικό μυθιστόρημα. Αλλά υπάρχουν άλλα μυθιστορήματα, όπως η περίπτωση του κυρίου Πέτρου Μάρκαρη που πραγματικά είναι κοινωνικά τα αστυνομικά του μυθιστορήματα».

Ερ. Σε έναν κόσμο όπως ο σημερινός, με τόσες ανισότητες και προβλήματα, πιστεύετε πως οι διανοούμενοι έχουν κάποιου τύπου «κοινωνική ευθύνη»;
Λ.Π. «Ναι το πιστεύω. Αυτός που έχει τη δυνατότητα να εκφράσει την γνώμη του, έχει μια κοινωνική ευθύνη. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή η πιθανότητα να αλλάξει αμέσως τα πράγματα. Πρώτα είναι χρήσιμο για να σκεφτεί ο κόσμος τα προβλήματα. Να τα καταλάβει. Για να διαπιστώσει και να μείνει στην ιστορία ότι αυτά τα προβλήματα υπήρχαν. Και στη χειρότερη περίπτωση να είναι δυνατή η κάθαρση. Γιατί δυστυχώς επιβεβαιώνομαι σε αυτό τον κόσμο που ζούμε το μόνο που μας έχει μείνει, είναι το δικαίωμα στην κάθαρση».

Ερ. Στο βιβλίο σας «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» μιλάτε για την δολοφονία του Λέοντα Τρότσκι και για τον δολοφόνο του, τον Ραμόν Μερκαντέρ. Τι σας έκανε να στραφείτε σε αυτό το θέμα και στην προσωπικότητα του Τρότσκι;
Λ.Π. «Ήταν πολλοί οι λόγοι. Μέχρι το σημείο που έχω γράψει τώρα πρόσφατα ένα εγχειρίδιο των 60 σελίδων για να το εξηγήσω. Είναι σαν υποσημειώσεις για τον άνθρωπο που αγαπούσε τα σκυλιά. Υπάρχουν συναισθηματικοί λόγοι, όπως την πρώτη φορά που πήγα στο σπίτι του Τρότσκι, στο Μεξικό, που με συγκλόνισε. Το φοβερό επίσης είναι ότι αντιλήφθηκα ότι ο Ραμόν Μερκαντέρ έζησε στην Κούβα για τέσσερα χρόνια, Ζούσε μεταξύ μας και εμείς δεν το ξέραμε. Αλλά το κυριότερο ήταν λόγω της άγνοιας. Δηλαδή στην Κούβα δεν μας επέτρεπαν να γνωρίσουμε την ιστορία μας και ότι μας έκλεψαν ένα μεγάλο μέρος της. Η ανακάλυψη του τι ήταν ο σοσιαλισμός και στην Κούβα και στον κόσμο και στην Σοβιετική Ένωση και στον εμφύλιο της Ισπανίας. Και επίσης για την γενιά μου είχε μεγάλη σημασία και συγκλονιστήκαμε πραγματικά. Όλοι αυτοί οι λόγοι με ώθησαν να γράψω αυτό το μυθιστόρημα αλλά ο τελευταίος λόγος μου είναι ακόμα άγνωστος. Ένα μυστήριο».

Ερ. Στο βιβλίο σας μιλάτε για χαμένες ουτοπίες. Τι πιστεύετε για την Κουβανική Επανάσταση; Και τι νομίζετε ότι πρόκειται να γίνει τώρα στην Κούβα;
Λ.Π. «Η Κουβανική Επανάσταση είναι αυτήν την στιγμή σε περίοδο μεγάλων οικονομικών αλλαγών. Και αυτές οι αλλαγές έχουν ήδη δημιουργήσει και αλλαγές στην κοινωνία και θα φέρουν και μεγάλες πολιτικές αλλαγές στο μέλλον. Δε ξέρουμε ούτε πότε, ούτε πως θα γίνουν αυτές οι αλλαγές, γιατί η κυβέρνηση τα κρύβει αρκετά αυτά. Οι πολίτες που θα είμαστε αυτοί που θα ζήσουμε τις αλλαγές δεν γνωρίζουμε το πότε και πως θα γίνουν αυτές. Η ρομαντική περίοδος της Κουβανικής Επανάστασης έχει περάσει εδώ και πολύ καιρό. Και αργήσαμε πολύ να μπούμε στην πραγματικότητα και όχι να μείνουμε στον ρομαντισμό. Μπορείς να ζητήσεις από μία γενιά να θυσιαστεί για τους συμπολίτες της. Μπορείς να ζητήσεις από την επόμενη γενιά να θυσιαστεί για το μέλλον. Αλλά δεν μπορείς να ζητήσεις σε μια τρίτη γενιά να θυσιαστεί για το τίποτα. Και αυτό ακριβώς έγινε την δεκαετία του ‘90, που δεν έγινε απολύτως τίποτα και τώρα υπάρχει μια γενιά που δεν πιστεύει σε τίποτα. Είναι μια γενιά που πιστεύει μόνο στις προσωπικές και ατομικές λύσεις, και μία από αυτές τις λύσεις είναι να φύγει από την χώρα. Και αν δεν γίνουν μεγάλες και σημαντικές οικονομικές αλλαγές η χώρα θα χάσει αυτήν την γενιά που βοήθησαν οι προηγούμενες να είναι τώρα αυτή που έχουν σπουδάσει. Οι διάνοιες της χώρας. Που έχουν σπουδάσει και θα φύγουν. Και αν δεν έχουν φύγει οι περισσότεροι στα τελευταία τρία, τέσσερα χρόνια, οφείλεται στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Αν η κατάσταση ήταν η ίδια όπως την δεκαετία του ‘90, θα είχαν φύγει όλοι. Θα είχε αδειάσει η χώρα».

Ερ. Τα χρόνια της επανάστασης πως έχουν μείνει στην μνήμη της δικιάς του γενιάς;
Λ.Π. «Ήμουν τότε παιδί, έφηβος. Και μου έχουν μείνει εκείνα τα χρόνια ως τα πιο ευτυχισμένα μου. Μπορεί να μην είχαμε υλικά αγαθά. Είχαμε δύο πουκάμισα και δύο παντελόνια και ένα ζευγάρι παπούτσια, αλλά όλοι τα είχαμε. Οι άνθρωποι ζούσαν φτωχά αλλά με αξιοπρέπεια με τα εισοδήματα τους. Της γενιάς μου οι άνθρωποι που δεν είχαν λεφτά, ήταν φτωχοί, πήγαν στο πανεπιστήμιο. Είχαν πρόσβαση στη μόρφωση. Και ήμασταν περισσότερο ευτυχείς γιατί δεν ξέραμε τα πράγματα που γίνονταν και τα καταστροφικά αποτελέσματα που τελικά έφεραν στο μέλλον. Η οικονομία άλλαξε και χάθηκε κάθε λογική. Οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν με δύο πρόσωπα, μέχρι που φτάσαμε στο σήμερα και στο σημείο άλλα να λέμε και άλλα να κάνουμε. Και όλα αυτά, εξαφάνισαν τον ρομαντισμό. Πάντα μας έλεγαν ότι όλοι αυτοί που έφευγαν από την Κούβα ήταν προδότες. Και σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της Κούβας, ζει με ντύνεται με τα λεφτά που του στέλνουν αυτοί οι «προδότες» που ζουν στο εξωτερικό. Να μη σας πω για όλα αυτά τα παραμύθια που μας λέγανε, για την ηρωϊκότητα και το μεγαλείο του συντρόφου Στάλιν». (γελώντας).

Ερ. Στα βιβλία σας μιλάτε για την πόλη σας, την Αβάνα, που πολλοί Έλληνες έχουν επισκεφτεί και αγαπούν. Το ίδιο συμβαίνει με πολλούς ομότεχνους σας: ο Ελρόι για το Λος Άντζελες, ο Πελεκάνος για την Ουάσινγκτον, ο Νέσμπο για το Όσλο, ο Κερ για το Βερολίνο... Ποια είναι η «δική σας» Αβάνα, η Αβάνα της καρδιάς σας;
Λ.Π. «Εγώ είμαι ουσιαστικά πολίτης της Αβάνας. Η οικογένεια από την μεριά του πατέρα μου ζούσε πέντε γενιές στην ίδια συνοικία που ζω εγώ τώρα στην Αβάνα».
- Αυτό είναι υπέροχο.
-(γελώντας) «Πριν από λίγες ημέρες, ένας συνάδελφός σας από την Νέα Υόρκη, μου έλεγε ότι είναι ο μόνος άνθρωπος που ξέρει εκείνος, που ζει στο ίδιο σπίτι που γεννήθηκε. Έχω πολύ δυνατούς δεσμούς με την πόλη μου, και είναι ένας από τους λόγους που δεν έχω φύγει. Αυτά που συμβαίνουν καθημερινά στην Αβάνα, ο τρόπος που μιλάνε, το πώς σκέφτονται, είναι το υλικό της δουλειάς μου. Μπορώ να γράψω μια ιστορία που θα «περάσει» από τη Μόσχα, την Κωνσταντινούπολη, το Όσλο, αλλά πάντα επιστρέφουν στην Αβάνα. Η ουσία της λογοτεχνίας μου είναι να καταλάβουν οι άνθρωποι, ο κόσμος, αυτό που ζω και ζούνε οι συμπατριώτες μου. Και αυτός ο κόσμος πρέπει να έχει μια πραγματική υλική βάση και αυτή η βάση είναι η Αβάνα. Και μια πόλη σαν την Αθήνα, που βρίσκεται σε παρακμή με σκοτεινές συνοικίες και φαίνεται, είναι δραματικά κατάλληλη για λογοτεχνία και μυθιστορήματα. Και τα πρόσωπα ενός τέτοιου μυθιστορήματος κινούνται σε όλη την πόλη. Πάντα γυρίζει στην Αβάνα και στην γειτονιά».

Ερ. Ποιος ήταν ο δικός σας ήρωας συγγραφέας; Ποιον θαυμάζατε;
Λ.Π. «Ο Αλέξανδρος Δουμάς, (Ο Κόμης Μοντεχρίστο), ήταν ο πρώτος. Τότε ούτε καν σκεφτόμουνα να γίνω συγγραφέας. Ο πρώτος συγγραφέας, ως μοντέλο για εμένα ήταν ο Χεμινγουέι. Ο Χεμινγουέι δημιούργησε μια εικόνα του συγγραφέα που ήταν κινητικός, τολμηρός και ήταν πολύ ενδιαφέρον αυτό το πρότυπο συγγραφέα. Μετά κατάλαβα ότι όλη αυτή η εικόνα ήταν ένα δημιούργημα του και δεν αντιστοιχούσε στον άνθρωπο που ήταν πραγματικά ο Χεμινγουέι. Μετά δεν είχα λογοτεχνικά πρότυπα αλλά είχα πάρα πολλές επιρροές. Αλλά υπάρχουν δύο μεγάλες επιρροές. Η πρώτη είναι οι συγγραφείς που γράφουν μυθιστορήματα, οι αμερικάνοι του 20ου αιώνα και οι Ισπανοί συγγραφείς των τελευταίων χρόνων. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον γιατί οι αμερικάνοι είναι αυτοί που ξέρουν πιο καλά να διηγούνται μία ιστορία. Και οι ισπανοί είναι αυτοί που είναι οι καλύτεροι να τα γράψουν στην γλώσσα που εγώ καταλαβαίνω». (γελώντας).

Ερ. Ποια μέρα ή ποια στιγμή, είναι καλή για γράψιμο;
Λ.Π. «Εγώ γράφω κάθε μέρα. Από Δευτέρα μέχρι Κυριακή. Μερικές φορές δεν γράφω το πρωί γιατί πρέπει να πάω την μητέρα μου στον γιατρό ή να κάνω κάποια άλλη δουλειά. Αλλά προσπαθώ να γράφω κάθε ημέρα. Γράφω από το πρωί, από τις επτά και μισή μέχρι την μία το μεσημέρι. Αυτό είναι το ωράριο δουλειάς. Τα απογεύματα προσπαθώ να κάνω κάτι άλλο. Να ασκηθώ, και αν πρέπει να κάνω κάποια έρευνα, διαβάζω (γελώντας) και επίσης κάθομαι να απαντήσω σε ερωτήσεις δημοσιογράφων».

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την διευθύντρια του Ιδρύματος ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ, που μας βοήθησε εκτελώντας καθήκοντα διερμηνέα στην συνέντευξη.

Περισσότερα για τον ίδιο:
Ο Λεονάρδο Παδούρα γεννήθηκε το 1955 στην Αβάνα. Έχει εργαστεί ως σεναριογράφος, δημοσιογράφος και κριτικός. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα και δοκίμια. Εκείνη όμως που τον έκανε παγκοσμίως γνωστό είναι η αστυνομική τετραλογία του «Οι τέσσερις εποχές», με πρωταγωνιστή τον ντέντεκτιβ Μάριο Κόντε, στην οποία ήρθαν αργότερα να προστεθούν άλλα δύο βιβλία με τον ίδιο ήρωα, «Η αχλή του χθες» και το «Αντιός, Χέμινγουεϊ». Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ έχει βραβευτεί στην Κούβα, την Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δομινικανή Δημοκρατία και την Αυστρία.