Ανέκδοτος Ελύτης από την Στοκχόλμη του '79

Με αφορμή την ολοκλήρωση του εορτασμού των εκατό χρόνων από την γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη το 2011 στην Ελλάδα, το ΑΠΕ-ΜΠΕ παρουσιάζει σήμερα ένα ανέκδοτο κείμενο του ποιητή, από ομιλία του στους Έλληνες μετανάστες στη Στοκχόλμη.

Η ομιλία του ποιητή έγινε το Νοέμβριο του 1979, μετά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ της Σουηδικής Ακαδημίας για το έργο του.

Η ομιλία μεταφέρεται αυτούσια με την επισήμανση του Ελύτη «ότι η γλώσσα είναι ένας φορέας ήθους που, αν δεν του υπακούσεις θα τιμωρηθείς».

«Αγαπητοί φίλοι

Περίμενα πρώτα νά τελειώσουν οί επίσημες γιορτές πού προβλέπει ή "Έβδομάδα Νόμπελ" καί ύστερα νά 'ρθω σ' έπαφή μαζί σας. Τό έκανα γιατί ήθελα νά νιώθω ξένιαστος καί ξεκούραστος.

Ξεκούραστος βέβαια δέν είμαι. Χρειάστηκε νά βάλλω τά δυνατά μου γιά νά τά βγάλω πέρα μέ τίς άπαιτήσεις τής δημοσιότητας, τίς συνεντεύξεις καί τις τηλεοράσεις. Αλλά ένιωθα κάθε στιγμή ότι δέν έκπροσωπούσα τό ταπεινό μου άτομο άλλά όλόκληρη τή χώρα μου. Κι έπρεπε νά τήν βγάλω άσπροπρόσωπη. Δέν ξέρω άν τό κατάφερα. Δέν είμαι καμωμένος γιά τέτοια. Γιά τιμές καί γιά δόξες. Τή ζωή μου τήν πέρασα κλεισμένος μέσα σε 50 τετραγωνικά (μέτρα), παλεύοντας μέ τή γλώσσα. Έπειδή αύτό είναι στό βάθος ή ποίηση: μιά πάλη συνεχής μέ τή γλώσσα. Τή γλώσσα τήν έλληνική πού είναι ή πιό παλιά καί ή πιό πλούσια γλώσσα τού κόσμου.

Ό,τι καί να πεί ένας ποιητής, μικρό ή μεγάλο, σημαντικό ή άσήμαντο, δέν φέρνει άποτέλεσμα, θέλω νά πώ δέν γίνεται ποίηση άν δέν περάσει άπό την κρησάρα τής γλώσσας, άν δέν φτάσει στήν όσο γίνεται πιό τέλεια έκφραση. Άκόμα και οί πιό μεγάλες ίδέες, οί πιό εύγενικές, οί πιό έπαναστατικές, παραμένουν σκέτα άρθρα έάν δέν καταφέρει ό τεχνίτης νά ταιριάσει σωστά τά λόγια του. Μόνον τότε μπορεί ένας στίχος νά φτάσει στά χείλια τών πολλών, νά γίνει κτήμα τους. Μόνον τότε μπορεί νά ΄ρθει καί ό συνθέτης νά βάλλει μουσική, νά γίνουν οί στίχοι τραγούδι. Καί γιά ένα τραγούδι ζούμε, στό βάθος, όλοι μας. Τό τραγούδι πού λέει τούς καϋμούς καί τούς πόθους τού καθενός μας. Τόσο είναι άλήθεια ότι τό μεγαλείο καί ή ταπεινοσύνη πάνε μαζί, ταιριάζουν.

Ταπεινά έργάστηκα σ΄όλη μου τή ζωή. Καί ή μόνη άνταμοιβή πού γνώρισα πρίν άπό τή σημερινή, ήταν ν' άκούσω τούς συμπατριώτες μου νά μέ τραγουδούν. Νά τραγουδούν τό ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ πού μού χρειάστηκε τεσσάρων χρόνων μοναξιά καί άδιάπτωτη προσπάθεια, γιά νά τό τελειώσω. Δέν τό λέω γιά νά περηφανευτώ. Δέν έρχομαι σήμερα γιά νά σάς κάνω τόν σπουδαίο. Κανείς δέν είναι σπουδαίος άπό μάς. Άπό μάς, άλλος κάνει τή δουλειά του σωστά κι άλλος δέν τήν κάνει. Αύτό είναι όλο. Όμως θέλω νά μάθετε, όπως τό έμαθα κι έγώ στά έξηνταοχτώ μου χρόνια: μόνον άν κάνεις σωστά τή δουλειά σου - ό κόπος δέν θά πάει χαμένος.

Ξέρω, μαντεύω, ότι πολλοί άπό σάς περίμεναν άλλα πράγματα άπό μένα. Τους ζητώ συγγνώμην πού δέν θά τούς ίκανοποιήσω. Άν είχα τό ταλέντο του όμιλητή, τού δάσκαλου, τού ήγέτη, θά είχα ίσως άφιερωθεί στήν πολιτική. Τώρα δέν είμαι παρά ένας γραφιάς πού πιστεύει σέ ορισμ