Ο Ερντογάν, η οικονομία, οι ΗΠΑ και ο ρόλος της Ελλάδας

Εξαιρετικά «στριμωγμένος», τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εσωτερικό είναι ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αν και νικητής σε ποσοστά ήταν ο μεγάλος χαμένος των δημοτικών εκλογών, ενώ οι σχέσεις του με τη Δύση βρίσκονται στο ναδίρ. Και ενώ ο Ρ. Ερντογάν καλείται να κάνει ασκήσεις διπλωματικής ισορροπίας και να πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις για να αντιμετωπίσει τις ασφυκτικές πιέσεις στην οικονομία που τον οδήγησαν να χάσει τις εκλογές σε μεγάλες περιφέρειες, η Ουάσιγκτον

σφίγγει τον κλοιό γύρω από την Άγκυρα, απειλώντας τη χώρα με έξοδο από το ΝΑΤΟ εάν αποφασίσει να επιμείνει στην ενίσχυση των σχέσεων με τη Μόσχα.

Η ήττα Ερντογάν

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Η ήττα του Ρ. Ερντογάν στα αστικά κέντρα, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη (που πάντα υπήρξε προπύργιο των κεμαλιστών, σε αντίθεση με τις άλλες δύο πόλεις που από το 1994 εκλέγονταν υποψήφιοι του ΑΚΡ, ή των κομμάτων που προηγήθηκαν της δημιουργίας του στην ίδια γραμμή) είναι ένα σαφές μήνυμα στον Τούρκο πρόεδρο. Ως κύρια αιτία που οδήγησε στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα σημειώνεται από το σύνολο των αναλυτών ότι είναι η οικονομία, καθώς η κρίση που ξεκίνησε από το 2018 και έχει μετατρέψει το θαύμα του Ερντογάν σε «φούσκα», που απειλεί να σκάσει με απρόβλεπτες συνέπειες σε μία χώρα 80 εκατομμυρίων, ενώ στις κάλπες εκφράστηκε και η δυσαρέσκεια για την κατάσταση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων, με την τουρκική κυβέρνηση να εφαρμόζει από το 2016 μία πολιτική ακραίων διώξεων των πολιτικών της αντιπάλων.

Το ΑΚΡ πρέπει να αναζητήσει ξανά τη λαϊκή στήριξη μέσω των οικονομικών παροχών – επίσημων και ανεπίσημων – ωστόσο η κατάσταση της οικονομίας μάλλον το αντίθετο επιβάλλει με τα μέτρα λιτότητας να έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται και να έπονται και άλλα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτές τις αυτοδιοικητικές εκλογές – όπως σημειώνει το Stratfor – ο πληθυσμός της Τουρκίας είναι πιο νέος από ποτέ και οι νέοι ενδέχεται να μην ακολουθούν το AKP και τις λαϊκιστικές και ισλαμιστικές αξίες του, στρεφόμενοι στο CHP, το οποίο είναι ισχυρότερο στις αστικές κοσμικές περιοχές.

Η αμφισβήτηση που άρχισε από το Γκεζί

Η Τουρκία οδηγείται ξανά σε μία έντονη πόλωση της Τουρκίας για κοινωνικά και οικονομικά θέματα, η οποία επί της ουσίας άρχισε να εκδηλώνεται ανοιχτά το 2013 με τις μεγάλες διαδηλώσεις για το Πάρκο Γκεζί, που ήταν και η πρώτη ευθεία και μαζική αμφισβήτηση της παντοκρατορίας του Ρ. Ερντογάν και η οποίες πνίγηκαν στο αίμα. Και ίσως οι εκλογές μετά το 2013 να ελέγχθηκαν με κάθε δυνατό τρόπο από το καθεστώς, ωστόσο αυτή τη φορά η αντίδραση ήταν πολύ μεγάλη, ή ο «σουλτάνος» ηττήθηκε λόγω υπερβολικής σιγουριάς… Ο Ρ. Ερντογάν ήταν μάλιστα τόσο σίγουρος για το αποτέλεσμα που από το απόγευμα των εκλογών κιόλας η Κωνσταντινούπολη είχε γεμίσει με πανό με τον τούρκο πρόεδρο και τον υποψήφιο του Μπιναλί Γιλντιρίμ να ευχαριστούν τους ψηφοφόρους για τη… νίκη, κάνοντας την ήττα ακόμα πιο βαριά.

Ενδεικτικά είναι και τα αποτλέσματα του φιλοκουρδικού HDP, για παράδειγμα, δεν είχε υποψήφιους στις πέντε μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας και ενθάρρυνε τους οπαδούς του στις πόλεις αυτές να ψηφίσουν τον υποψήφιο του CHP, αλλάζοντας έτσι τις ισορροπίες, ενώ την ίδια στιγμή οι νίκες που σημείωσε στη νοτιανατολική Τουρκία ήταν με ποσοστό διπλάσιο από το δεύτερο, σε πάρα πολλές περιπτώσεις και ενώ οι Κούρδοι και το συγκεκριμένο κόμμα βρίσκονται κυριολεκτικά υπό διωγμό στη χώρα. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι το φλερτ του Ερντογάν με τους Κούρδους μάλλον εξασθένισε σημαντικά και οι επενδύσεις στα νοτιανατολικά της χώρας δεν είναι αρκετές για να κρατήσουν τους ψηφοφόρους.

Ρωσία ή ΝΑΤΟ;

Σε αυτό το κλίμα που διαμορφώνεται στο εσωτερικό της γείτονος, οι ΗΠΑ βρίσκουν ευκαιρία να πιέσουν για ακόμα μία φορά την Τουρκία, τόσο μέσω της οικονομίας όσο και του ΝΑΤΟ, με στόχο να την απομακρύνουν από τη «λυκοφιλία» της με τη Ρωσία, η οποία τα τελευταία χρόνια ενισχύεται διαρκώς. Το μείζον ζήτημα αυτή τη στιγμή για την Ουάσιγκτον δείχνει να είναι η αγορά των ρωσικών S-400 από την Άγκυρα και το χρησιμοποιούν για να εκβιάσουν στο μέγιστο βαθμό την Τουρκία.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το δίλημμα S-400 ή ΝΑΤΟ, τέθηκε από τον αμερικανό αντιπρόεδρο Μάικ Πενς καθώς πλησιάζει ο χρόνος για την παράδοση των πυραυλικών συστημάτων και σε συνδυασμό με την αδύναμη θέση στην οποία έχει βρεθεί ο Ρ. Ερντογάν μετά το κακό αποτέλεσμα των εκλογών.

Οι ΗΠΑ θέλουν και θα παλέψουν μέσω έντασης του εκβιασμού να κερδίσουν ξανά την Τουρκία, καθώς δεν θέλουν να αφήσουν την Άγκυρα να βρεθεί εκτός δυτικής επιρροής και ως εκ τούτου πιέζουν το Ρ. Ερντογάν σε όλα τα επίπεδα. Αντίστοιχα ο Ρ. Ερντογάν βρίσκεται στριμωγμένος και από την ΕΕ, που με αφορμή τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αλλά και το θέμα της Ρωσίας, βάζει στη γωνία το «σουλτάνο».

Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι η Τουρκία εξαρτάται σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από τις ξένες επενδύσεις, οι οποίες είναι από χώρες της Δύσης και όχι από τη Ρωσία. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την κρίση των σχέσεων της με τη Δύση έχουν αυξηθεί κατά 40% οι τιμές μόνο στα οπωροκηπευτικά, και η οικονομία είναι ο νούμερο ένα παράγοντας που απαιτεί από το Ρ. Ερντογάν να βρει έναν δίαυλο επικοινωνίας με τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα πέσει αμαχητί, καθώς είναι ένας σκληρός παίκτης. Πολύ περισσότερο με το δεδομένο ότι έχει πειστεί ότι για το ρόλο των ΗΠΑ στο πραξικόπημα εναντίον του το 2016 και δεν θα υποχωρήσει εύκολα. Η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη και δεν μπορεί κανείς να προβλέψει με ασφάλεια τις εξελίξεις.

Η Ελλάδα παραμένει «σχέδιο Β» για τις ΗΠΑ

Και μπορεί οι ΗΠΑ να θέτουν δίλημμα στην Τουρκία ή με τη Μόσχα ή με το ΝΑΤΟ και την Ουάσιγκτον και η Ελλάδα και η Κύπρος να θεωρούν ότι κερδίζουν «πόντους», ως σύμμαχος στην περιοχή, ωστόσο το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο η Ελλάδα θα ήθελε να δει την Τουρκία εκτός ΝΑΤΟ και τη μετατροπή της σε μία καθαρά ισλαμιστική χώρα;

Με το παραπάνω ερώτημα να είναι αποφασιστικής σημασίας και για τις ΗΠΑ που δεν θα ήθελαν σε καμία περίπτωση να χάσουν την Τουρκία από σύμμαχο – εάν υπάρχει έστω και η παραμικρή ελπίδα να την κρατήσουν υπό την επιρροή τους – και να μην ανοίξουν μία νέα μεγάλη πληγή στην περιοχή, Αθήνα και Λευκωσία επί του παρόντος για την Ουάσιγκτον παραμένουν «σχέδιο Β». «Σχέδιο Α» θα γίνουν μόνο εάν η ρήξη ανάμεσα σε Άγκυρα και Ουάσιγκτον γίνει οριστική και σίγουρα όχι χωρίς συνέπειες.

Για να συμπληρωθεί η εικόνα θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς και το ενεργειακό παιχνίδι που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στην περιοχή της Ανατολική Μεσογείου και αλλάζει σημαντικά τις ισορροπίες. Το ότι η ρήξη Τουρκίας – ΗΠΑ δεν είναι οριστική και ότι το συγκεκριμένο παιχνίδι μπορεί να εξελιχθεί τελικά εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου αποδεικνύεται και από το ότι το τελευταίο διάστημα και ειδικά μετά την επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία το ζήτημα συνδιαχείριση στο Αιγαίο επανέρχεται με μεγαλύτερη ορμή και μέσω κυβερνητικών παραγόντων, όπως ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Κατρούγκαλος, ο οποίος εμμέσως πλην σαφώς αναφέρθηκε στο θέμα λέγοντας ότι κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την Τουρκία από τα θέματα ενέργειας, καθώς αυτή κατέχει χιλιόμετρα ακτής στην ανατολική Μεσόγειο, με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου να απαντά στις κοινές τους δηλώσεις μετά τη συνάντηση τους προ ημερών: «Όσον αφορά το θέμα των υδρογονανθράκων ο Γιώργος είπε ότι δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η Τουρκία. Τον ευχαριστούμε για το θετικό μήνυμά του». Αντίστοιχα ο πρώην ΥΠΕΞ, Νίκος Κοτζιάς έχει αναφέρει σε δηλώσεις του από το φόρουμ των Δελφών, ότι στο συγκεκριμένο θέμα δεν θα έπρεπε να είμαστε «μοναχοφάηδες»…

«Όταν συγκρούονται τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια»

Την ίδια στιγμή οικονομικά συμφέροντα, λόμπι εταιρειών και κρατών και φυσικά των ΗΠΑ απαιτούν λύση στο ζήτημα του Αιγαίου και τα ελληνοτουρκικά καθώς επίσης και στο Κυπριακό, προκειμένου να προχωρήσουν τα σχέδια τους για εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην περιοχή. Σε αυτό το παιχνίδι Ελλάδα και η Κύπρος είναι στο σημείο τριβής των αντίπαλων πλευρών, με αποτέλεσμα τους κινδύνους για Αθήνα και Λευκωσία να αυξάνονται. Σε αυτό το πλαίσιο η «προστασία» των ΗΠΑ στην οποία η Αθήνα δείχνει να επενδύει ενδέχεται να αποδειχθεί μπούμερανγκ για την Ελλάδα αφού τα συμφέροντα είναι πολύ εύκολο να θυσιαστούν στο παζάρι των μεγάλων δυνάμεων που βρίσκεται σε εξέλιξη.