Θεία και ανθρώπινη ελευθερία
23:22 5/7/2018
- Πηγή: Tromaktiko
Γράφει ο Χριστόφορος Παπαδόπουλος, Θεολόγος
Αυτή η τελείωση που προτείνει ο Θεός, δεν επιβάλλεται στον άνθρωπο, αλλά εξαρτάται από...
την ανθρώπινη ελευθερία. Παραθέσαμε στην εισαγωγή ότι στην ηθική προτιμάται η αυτονομία, γιατί η ηθική προϋποθέτει και κατευθύνει στην ελευθερία. Αυτό δεν μπορεί να βρει αντίθετη τη χριστιανική ηθική. Σαφώς, αυτές οι δύο ελευθερίες διαφοροποιούνται: Η ελευθερία που προϋποθέτει η ουμανιστική φιλοσοφία είναι περιορισμένη και σχετική, είναι η ηθική ελευθερία, ενώ η ελευθερία, στην οποία κατευθύνει τον άνθρωπο είναι απεριόριστη και απόλυτη, είναι η οντολογική
ελευθερία του Πνεύματος [61].
Ο κτιστός άνθρωπος έχει σχετική ελευθερία, ενώ ο Άκτιστος Θεός έχει απόλυτη. Αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή ο ένας είναι κτιστός κι ο Άλλος Άκτιστος. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος δεν είναι αίτιος του εαυτού του (έχει «το είναι δεδανεισμένον» [62]) και δεν δημιουργεί εκ του μηδενός, η ελευθερία του δεν του δίδει απόλυτο αυτοπροσδιορισμό και δεν συμπεριλαμβάνει το είναι του, είναι ελευθερία επιλογής [63]. Από την άλλη, ο Θεός, ως ο μόνος αναίτιος και με τη δυνατότητα να ορίζει ο Ίδιος τον τρόπο της ύπαρξής του και να δημιουργεί εκ του μηδενός, έχει άκτιστη και απόλυτη ελευθερία, γιατί «όλον εν εαυτώ συνείληφε το είναι» [64].
Ο άνθρωπος, ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Θεού δημιουργηθείς, καλείται να γίνει μέτοχος της απόλυτης ελευθερίας του Θεού. Η διαφορά ανάμεσα στη θεία και την ανθρώπινη ελευθερία είναι ότι η θεία είναι απόλυτη κατ’ ουσίαν, ενώ η ανθρώπινη μπορεί να γίνει κατά μετοχή. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής σημειώνει ότι η ανθρώπινη ελευθερία δεν είναι αυτάρκης, αλλά πρέπει να μιμηθεί (μεθέξει) τη θεία ελευθερία, ούτως ώστε να μη γίνει αυτοκαταστροφική [65]. Η απόλυτη ελευθερία του Θεού εκφράστηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας με τον όρο «ομοούσιο». Αυτός είναι ο τρόπος ύπαρξης του Θεού. Ο Θεός δεν είναι ατομικότητα, αλλά ομοούσια και αδιαίρετη Τριάδα πρσώπων. Από το γεγονός ότι αυτός ο τρόπος ύπαρξης προτείνεται και στον άνθρωπο, συμπεραίνουμε ότι ο άνθρωπος καλείται να επαληθεύσει και να καταξιώσει την ελευθερία του μέσω της κοινωνίας του με το αρχέτυπό του και τον πλησίον, έτσι ώστε να επιτύχει κι αυτός το ομοούσιο, καθ’ ομοίωση του Δημιουργού του. Σχετικά με τον όρο αυτόν θα μιλήσουμε στο τέλος της εργασίας.
Μάλιστα, κατά τον π. Νικόλαο Λουδοβίκο, η ουσιαστικότερη διαφορά μεταξύ θείας κι ανθρώπινης ελευθερίας είναι αυτή, «ενώ η θεία ελευθερία είναι οντολογικά συνδεδεμένη με την αγάπη, η ανθρώπινη ελευθερία είναι περιορισμένη ακριβώς επειδή μπορεί να αποδεχθεί ή να απορρίψει αυτόν τον βαθύ υπαρξιακό δεσμό» [66]. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν έχει ελευθερία αυτοπροσδιορισμού. Θα παρατηρούσε κάποιος μία μορφή αναγκαιότητας στο Θεό. Θα έλεγε: αφού ο Θεός είναι από τη φύση του αγάπη, άρα δεν μπορεί να κάνει αλλιώς παρά να υπάρχει με το ομοούσιο. Αυτό είναι εσφαλμένο, διότι όπως είπαμε, ο Θεός έχει οντολογική ελευθερία αυτοπροσδιορισμού, που συμπεριλαμβάνει τον τρόπο του Εἶναι Του. Αυτό σημαίνει πως ο Θεός επιλέγει να υπάρχει με το ομοούσιο, επιλέγει να είναι έτσι ο τρόπος της ύπαρξής Του. Ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο Θεός είναι ο «έτσι θέλων», δεν υπάρχει κάποιος πριν απ’ Αυτόν που να του έδωσε την ύπαρξή Του. Δεν μπαίνει σε προδιαγραφές η ύπαρξή Του. Είναι Αυτός στον οποίο η ύπαρξη είνα ταυτόχρονα αυτό το οποίο επιθυμεί να είναι» [67], ενώ ο άνθρωπος εξαρτάται απ’ Αυτόν.
Δύναται επίσης να παρατηρήσει κάποιος και το εξής: Δεν είναι εγωϊστικό, από τη μεριά Θεού, να δημιουργεί ένα όν και στη συνέχεια να θέτει ως σκοπό του όντος αυτού, τον Ίδιο του Εαυτό; Δεν είναι αυτό καταστράγηση της ελευθερίας του ανθρώπου; Ο πρώην επίσκοπος Ερζεγοβίνης και Ζαχουμίου Αθανάσιος Γιέφτιτς αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά ότι «αν θα έβαζε άλλο σκοπό στον άνθρωπο, τότε θα ήταν εγωιστής, γιατί θα του έδινε πολύ λιγότερα απ’ ό,τι μπορούσε να δώσει. Και Εκείνος έδωσε ό,τι μεγαλύτερο υπάρχει, έδωσε τον Υιό του τον Μονογενή που έγινε αδελφός μας, πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς» [68]. Και ο λόγος που δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο είναι καθαρά λόγω της αγαθότητάς Του.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό το γεγονός ότι, αφού ο Θεός δίνει τον ίδιο Του τον εαυτό στον άνθρωπο, άρα δεν μπορούμε να πούμε ότι ο δεύτερος ετερονομείται οντολογικά απ’ τον πρώτο. Παρά ταύτα, παρατηρούνται πολλά στοιχεία ετερόνομης ηθικής στις πρακτικές και στην διδασκαλία της Εκκλησίας. Μένει στη συνέχεια να παρουσιάσουμε τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό.
Πηγή
Αυτή η τελείωση που προτείνει ο Θεός, δεν επιβάλλεται στον άνθρωπο, αλλά εξαρτάται από...
την ανθρώπινη ελευθερία. Παραθέσαμε στην εισαγωγή ότι στην ηθική προτιμάται η αυτονομία, γιατί η ηθική προϋποθέτει και κατευθύνει στην ελευθερία. Αυτό δεν μπορεί να βρει αντίθετη τη χριστιανική ηθική. Σαφώς, αυτές οι δύο ελευθερίες διαφοροποιούνται: Η ελευθερία που προϋποθέτει η ουμανιστική φιλοσοφία είναι περιορισμένη και σχετική, είναι η ηθική ελευθερία, ενώ η ελευθερία, στην οποία κατευθύνει τον άνθρωπο είναι απεριόριστη και απόλυτη, είναι η οντολογική
Ο κτιστός άνθρωπος έχει σχετική ελευθερία, ενώ ο Άκτιστος Θεός έχει απόλυτη. Αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή ο ένας είναι κτιστός κι ο Άλλος Άκτιστος. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος δεν είναι αίτιος του εαυτού του (έχει «το είναι δεδανεισμένον» [62]) και δεν δημιουργεί εκ του μηδενός, η ελευθερία του δεν του δίδει απόλυτο αυτοπροσδιορισμό και δεν συμπεριλαμβάνει το είναι του, είναι ελευθερία επιλογής [63]. Από την άλλη, ο Θεός, ως ο μόνος αναίτιος και με τη δυνατότητα να ορίζει ο Ίδιος τον τρόπο της ύπαρξής του και να δημιουργεί εκ του μηδενός, έχει άκτιστη και απόλυτη ελευθερία, γιατί «όλον εν εαυτώ συνείληφε το είναι» [64].
Ο άνθρωπος, ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Θεού δημιουργηθείς, καλείται να γίνει μέτοχος της απόλυτης ελευθερίας του Θεού. Η διαφορά ανάμεσα στη θεία και την ανθρώπινη ελευθερία είναι ότι η θεία είναι απόλυτη κατ’ ουσίαν, ενώ η ανθρώπινη μπορεί να γίνει κατά μετοχή. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής σημειώνει ότι η ανθρώπινη ελευθερία δεν είναι αυτάρκης, αλλά πρέπει να μιμηθεί (μεθέξει) τη θεία ελευθερία, ούτως ώστε να μη γίνει αυτοκαταστροφική [65]. Η απόλυτη ελευθερία του Θεού εκφράστηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας με τον όρο «ομοούσιο». Αυτός είναι ο τρόπος ύπαρξης του Θεού. Ο Θεός δεν είναι ατομικότητα, αλλά ομοούσια και αδιαίρετη Τριάδα πρσώπων. Από το γεγονός ότι αυτός ο τρόπος ύπαρξης προτείνεται και στον άνθρωπο, συμπεραίνουμε ότι ο άνθρωπος καλείται να επαληθεύσει και να καταξιώσει την ελευθερία του μέσω της κοινωνίας του με το αρχέτυπό του και τον πλησίον, έτσι ώστε να επιτύχει κι αυτός το ομοούσιο, καθ’ ομοίωση του Δημιουργού του. Σχετικά με τον όρο αυτόν θα μιλήσουμε στο τέλος της εργασίας.
Μάλιστα, κατά τον π. Νικόλαο Λουδοβίκο, η ουσιαστικότερη διαφορά μεταξύ θείας κι ανθρώπινης ελευθερίας είναι αυτή, «ενώ η θεία ελευθερία είναι οντολογικά συνδεδεμένη με την αγάπη, η ανθρώπινη ελευθερία είναι περιορισμένη ακριβώς επειδή μπορεί να αποδεχθεί ή να απορρίψει αυτόν τον βαθύ υπαρξιακό δεσμό» [66]. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν έχει ελευθερία αυτοπροσδιορισμού. Θα παρατηρούσε κάποιος μία μορφή αναγκαιότητας στο Θεό. Θα έλεγε: αφού ο Θεός είναι από τη φύση του αγάπη, άρα δεν μπορεί να κάνει αλλιώς παρά να υπάρχει με το ομοούσιο. Αυτό είναι εσφαλμένο, διότι όπως είπαμε, ο Θεός έχει οντολογική ελευθερία αυτοπροσδιορισμού, που συμπεριλαμβάνει τον τρόπο του Εἶναι Του. Αυτό σημαίνει πως ο Θεός επιλέγει να υπάρχει με το ομοούσιο, επιλέγει να είναι έτσι ο τρόπος της ύπαρξής Του. Ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο Θεός είναι ο «έτσι θέλων», δεν υπάρχει κάποιος πριν απ’ Αυτόν που να του έδωσε την ύπαρξή Του. Δεν μπαίνει σε προδιαγραφές η ύπαρξή Του. Είναι Αυτός στον οποίο η ύπαρξη είνα ταυτόχρονα αυτό το οποίο επιθυμεί να είναι» [67], ενώ ο άνθρωπος εξαρτάται απ’ Αυτόν.
Δύναται επίσης να παρατηρήσει κάποιος και το εξής: Δεν είναι εγωϊστικό, από τη μεριά Θεού, να δημιουργεί ένα όν και στη συνέχεια να θέτει ως σκοπό του όντος αυτού, τον Ίδιο του Εαυτό; Δεν είναι αυτό καταστράγηση της ελευθερίας του ανθρώπου; Ο πρώην επίσκοπος Ερζεγοβίνης και Ζαχουμίου Αθανάσιος Γιέφτιτς αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά ότι «αν θα έβαζε άλλο σκοπό στον άνθρωπο, τότε θα ήταν εγωιστής, γιατί θα του έδινε πολύ λιγότερα απ’ ό,τι μπορούσε να δώσει. Και Εκείνος έδωσε ό,τι μεγαλύτερο υπάρχει, έδωσε τον Υιό του τον Μονογενή που έγινε αδελφός μας, πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς» [68]. Και ο λόγος που δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο είναι καθαρά λόγω της αγαθότητάς Του.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό το γεγονός ότι, αφού ο Θεός δίνει τον ίδιο Του τον εαυτό στον άνθρωπο, άρα δεν μπορούμε να πούμε ότι ο δεύτερος ετερονομείται οντολογικά απ’ τον πρώτο. Παρά ταύτα, παρατηρούνται πολλά στοιχεία ετερόνομης ηθικής στις πρακτικές και στην διδασκαλία της Εκκλησίας. Μένει στη συνέχεια να παρουσιάσουμε τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό.
Πηγή
Keywords
ελευθερια, θεια, εξηγείται, σημαίνει, ηθικη, αγαπη, ανθρωπος, γεγονος, γινει, γινεται, δυνατοτητα, δωσει, εγινε, εγωιστης, υπαρχει, εξηγείται, ιδιο, θεος, εικονα, λογο, μαξιμος, μορφη, συνεχεια, φυση, οντος, ειπαμε, σημαίνει
Τυχαία Θέματα
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Blogs
- Αγία Κυριακή: Η Ορθοδοξία τιμά το Σάββατο την Γιάτρισσα της κατάθλιψης
- «Χαμός» με Παππά και Παναθηναϊκό- Πώς το... πήρε ο Γιαννακόπουλος;
- H πρώτη υπέροχη φωτογραφία της Ελένης Μενεγάκη από τις διακοπές της που έριξε το instagram
- Εισαγγελική έφεση κατά της αθώωσης του 26χρονου για το φρικτό τροχαίο
- Τα "λερωμένα" λεφτά έτρεψαν σε φυγή τον ληστή-γκάνγκστερ με την βαριοπούλα και το όπλο στον Άλιμο - Γιατί "φωνάζουν" οι αστυνομικοί
- Δώρα Ζέμπερη: Ξέσπασε ο αδερφός της. Τι αποκάλυψε για τη δολοφονία
- Ευάγγελος Αντώναρος: Κρίσιμες ώρες στην εντατική για τον αδερφό του Μάνο. Εξελίξεις
- Ογκώδες συλλαλητήριο στην Κοζάνη κατά της συμφωνίας των Πρεσπών
- Συμμετοχή του γραφείου Erasmus του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (πρώην ΑΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ Τ.Τ.) σε εβδομάδα επιμόρφωσης στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Tromaktiko
- «Χαμός» με Παππά και Παναθηναϊκό- Πώς το... πήρε ο Γιαννακόπουλος;
- H πρώτη υπέροχη φωτογραφία της Ελένης Μενεγάκη από τις διακοπές της που έριξε το instagram
- «Καρύδι»: Σε αυτή την παραλία με την ψιλή λευκή άμμο, τα πεύκα φτάνουν μέχρι τη θάλασσα
- Τέλος το Survivor για τον Σάκη Τανιμανίδη
- Δες εδώ ποιο είναι το καρμικό σου μάθημα σύμφωνα με το πότε γεννήθηκες
- Προσφέρει δωμάτιο για ύπνο με...αντάλλαγμα!
- Αντέχετε; Φρικιαστικά "έθιμα" που έχουν επιζήσει στους αιώνες
- Οι κρυφές παγίδες της ενηλικίωσης
- Αυτό που συνέβηκε σε αυτό το μωράκι συμβαίνει μία στις 133.000 φορές
- Άγριο χώσιμο Τσουκαλα σε χουντικό οπαδό του Ολυμπιακού [video]
- Τελευταία Νέα Tromaktiko
- Θεία και ανθρώπινη ελευθερία
- Προσφέρει δωμάτιο για ύπνο με...αντάλλαγμα!
- Beyonce - Jay Z: Το άλμπουμ των διακοπών τους στις Κάννες
- Καρπούζι: Ο βασιλιάς του καλοκαιριού
- Δες εδώ ποιο είναι το καρμικό σου μάθημα σύμφωνα με το πότε γεννήθηκες
- Top 10 ασκήσεις για τέλειους κοιλιακούς [video]
- Φωτογραφία του 1920 κρύβει ένα μυστικό! Εσείς το καταλάβατε; [photo]
- Οι κρυφές παγίδες της ενηλικίωσης
- «Χαμός» με Παππά και Παναθηναϊκό- Πώς το... πήρε ο Γιαννακόπουλος;
- 5 αιθέρια έλαια που θα σε βοηθήσουν να κοιμηθείς!
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Blogs
- Επικός πόντος από τον Στέφανο Τσιτσιπά - Αποθεώθηκε από το κοινό του Γουίμπλεντον ο Έλληνας τενίστας - BINTEO
- Εμπρός....πίσω - Η Αυστρία πέρασε νόμο για 12ωρη ημερήσια εργασία και 60 ώρες την εβδομάδα
- H ακτινογραφία των εξαμηνιαίων τάσεων της MRB από τον Δημήτρη Μαύρο - ΒΙΝΤΕΟ
- Άλμα η μετοχή της Γιουβέντους λόγω... Κριστιάνο Ρονάλντο
- Εισαγγελική έφεση κατά της αθώωσης του 26χρονου για το φρικτό τροχαίο
- Αποκαλύψεις Ζάεφ: Ποιο ήταν το μεγαλύτερο αγκάθι πριν τη συμφωνία - Η έκκληση σε Καμμένο-Μητσοτάκη - Τι είπε για τη μακεδονική ταυτότητα - ΒΙΝΤΕΟ
- Η κλήρωση του ΤΖΟΚΕΡ 5/7/2018
- Τεράστιος Γιάννης Αντετοκούνμπο - Βοήθησε ηλικιωμένο που κατέρρευσε στο δρόμο - ΦΩΤΟ
- Κυβερνητικός αξιωματούχος για τον Κυριάκο Μητσοτάκη: Μίζερος απέναντι στην επιτυχία της χώρας, τζάμπα μάγκας και βαθιά διαπλεκόμενος