Κώστας Γαβράς για την «Τελευταία Πνοή»: Η νοσταλγία είναι η αγάπη, ή είναι συνέχεια της αγάπης

Με αφορμή την κυκλοφορία της νέας ταινίας του Κώστα Γαβρά «Η Τελευταία Πνοή», συναντηθήκαμε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν. Εκεί, έκανε παγκόσμια πρεμιέρα η νέα του ταινία, που εμπνέεται… από το τέλος της ζωής. Θα μπορούσε κάποιος να πει είτε καλοπροαίρετα, είτε κακοπροαίρετα ότι ο Γαβράς σκηνοθέτησε το κύκνειο άσμα του, με δεδομένο ότι είναι 91 ετών. Η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας.

Για πρώτη φορά στην καριέρα του, ο σκηνοθέτης που το όνομά του ταυτίζεται με τον πολιτικό κινηματογράφο, δοκιμάζεται σε αφηγήσεις ο κορμός των οποίων είναι σπονδυλωτές αφηγήσεις πάνω στον ίδιο «σκελετό». Σε προέκταση της παρομοίωσης, τα δύο πλευρά -αυτών που αγκαλιάζουν με αποδοχή του τέλος και εκείνων που προσπαθούν να το κατανοήσουν με μικρές αντιστάσεις-, συνδέουν με μυαλό και καρδιά μικρές βιωμένες αλήθειες (σ.σ. η ιστορία βασίζεται σε ένα σχεδόν αυτοβιογραφικό βιβλίο), δίνουν μια χείρα βοηθείας σε όσους βιώνουν φόβο και αποφασίζουν να κάνουν άλμα ψυχής αντί να το βάλουν στα πόδια. Αυτό το σώμα της σκέψης του Γαβρά, παραμένει σε δύο κόσμους ταυτόχρονα με ιδιότητα παρατηρητή. Το αποτέλεσμα είναι απλά μια πνοή μακριά από τις μεγάλες οθόνες.

Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Ρωμανό Λιζάρδο

-Η νέα σας ταινία «Η Τελευταία Πνοή» είναι ένας ύμνος όχι κλείσιμο ζωής, αλλά για την ίδια τη ζωή απλά από διαφορετική οπτική. […]. Τί σας κινητοποίησε να μιλήσετε για τη ζωή μέσα από το θάνατο;

-Κατ αρχήν, φτάνω σε μια ηλικία που πλησιάζω στο τέλος της ζωής και κάνω την ανασκόπησή μου. Πολλοί συνεργάτες (και φίλοι) μου έχουν φύγει. Κάνω μια προσπάθεια να καταλάβω πώς οδηγούμαστε στο θάνατο και επίσης να δω πώς κάποιος πλησιάζει το τέλος… σε καλή κατάσταση.

-Με αξιοπρέπεια…

-Ακριβώς. Αξιοπρέπεια είναι η καλή λέξη (για να το περιγράψει κάποιος). Με αξιοπρέπεια για τον εαυτό του και για αυτούς που θα συνεχίσουν να ζουν. Είναι λογικό όσοι επιβιώσουν να κρατήσουν μια κάποια νοσταλγία (στη μνήμη τους). Είναι καλύτερο έστω από το να τελειώσουμε με αγωνία και με λύπη. Αυτή ήταν η ιδέα μου.

-Σχεδόν με αναγκάζετε να ρωτήσω το πώς θα θέλατε να σας θυμάται ο κόσμος. Δεν «προοικονομώ» την ημέρα που θα φύγετε· αναφέρομαι στα στοιχεία που θέλετε να έχετε αφήσει πίσω ως παρακαταθήκη.

-Να σας πω την αλήθεια· αδιαφορώ αν ο κόσμος θα θυμάται ή όχι. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι οι γύρω μου, τα παιδιά μου, η οικογένειά μου να με θυμούνται με κάποια νοσταλγία· γιατί η νοσταλγία είναι η αγάπη, ή είναι συνέχεια της αγάπης. Μερικές φορές πεθαίνουμε με τρόπο τόσο άγριο, τόσο βίαιο, που τους αφήνουμε μια εικόνα τρομερή που τους ακολουθεί όλη τους τη ζωή ύστερα, δηλαδή αλλάζει η εικόνα (που είχαν για εσένα) τελείως. Νομίζω ότι πρέπει να αφήνουμε μια καλή εικόνα… με αξιοπρέπεια. (Αξιοπρέπεια) είναι πολύ καλή  λέξη.

-Έχετε κάνει κάτι εμπνευσμένο στην αρχή της ταινίας: Δείχνετε το έργο ενός καλλιτέχνη δρόμου που προσομοιάζει με του Κλιμτ και από την άλλη πλευρά, βλέπουμε τον θάνατο σαν, στο τέλος, η μία τέχνη να αγκαλιάζει την άλλη. Ήθελα να μου πείτε γι’ αυτόν τον συμβολισμό που έχετε προσθέσει.

-Να σας πω ότι το τέλος […] θα φτάσει σε όλους μας. Σε (άλλους) γρήγορα, (σε άλλους) πιο αργά… όσο πιο αργά είναι δυνατόν. Πρέπει να (προ)ετοιμαστούμε γι’ αυτό (…) το τέλος, όπως είμαστε έτοιμοι για ένα ταξίδι, για ένα μεγάλο ή και για ένα μικρό ταξίδι· και ιδίως να σκεφτούμε αυτούς που μένουν. Ουσιαστικά αυτό είναι αξιοπρέπεια· η αξιοπρέπεια για αυτόν που φεύγει, γιατί, όπως έλεγε ο παλιός (Έλληνας) φιλόσοφος «Γι’ αυτούς που ζούνε, ο θάνατος δεν υπάρχει». Αυτός που πέθανε, και για αυτόν δεν υπάρχει πια ο θάνατος. Ουσιαστικά παραμένει εκεί πάντα. Λοιπόν, να μην αφήσουμε αυτή την αρνητική άποψη πάνω στον θάνατο.

-Πάντως και για το κομμάτι του θανάτου, συνδέετε και πάλι την Ελλάδα μέσα από μια ηρωίδα η οποία χρησιμοποιεί (αναφορές) πανω σε μύθους, από τη φιλοσοφία του Ηράκλειτου κ.λπ. Η Ελλάδα σας ακολουθεί σε κάθε βήμα.

-Η Ελλάδα δεν μας αφήνει ποτέ. Όχι μόνο εμένα και πολύ κόσμο (σ.σ. έλληνες του εξωτερικού). Η Ελλάδα είναι πανταχού παρούσα φυσικά, γιατί […] οι Αρχαίοι Έλληνες τα έχουν σκεφτεί όλα. Ίσως (σήμερα) να μην τα σκεφτόμαστε πολύ. Οι παλιοί Έλληνες, όμως, τα είχαν σκεφτεί. Ήταν (μέρος των) συζητήσεών τους, και τα έχουν αποφανθεί όλα και έχουν καταλάβει τι είναι η ζωή και τι ο θάνατος. Επίσης ήξεραν τι είναι «η καλή ζωή» και «τι είναι ο κακός θάνατος» και «τι είναι η φιλοσοφία» και «τι είναι η α-σοφία» (σ.σ. δηλαδή η ανοησία).

-Στον μεγαλύτερο βαθμό οι ιστορίες που περιγράφονται μέσα στην ταινία είναι ανθρώπων μεγαλύτερων σε ηλικία, που έχουν ήδη ταλαιπωρηθεί. Ήθελα να ρωτήσω αν στους ηθοποιούς που υποδύονται τους ρόλους στην ταινία σας, (η συμμετοχή τους) αποτέλεσε έναν καθαρτικό τρόπο να αντιμετωπίσουν και αυτοί αυτό που μου αναφέρατε νωρίτερα, «το κλείσιμο της ζωής» με μία παραπάνω αισιοδοξία.

-Φυσικά και πολλοί από αυτούς είναι ηλικιωμένοι, μεγάλοι (στην ηλικία) ηθοποιοί, ηλικιωμένοι, που δέχτηκαν να συμμετέχουν ακόμα και με μικρούς ρόλους, ακριβώς γιατί τους άρεσε πολύ η ιδέα· η ιδέα και ο χαρακτήρας που παρουσιάζουμε σαν σενάριο, και γενικότερα, το νόημα της ταινίας.

-Το χιούμορ σας υπάρχει πάντοτε σε όλες τις ταινίες. Εδώ, οι νεότεροι ηθοποιοί, τα παιδιά βλέπουν πορνό, που το πορνό ουσιαστικά περιλαμβάνει: Τη γενετήσια πράξη, άρα την αναπαραγωγή και κατ’ επέκταση, τη ζωή ως αντίποδα του θανάτου, με το χιούμορ και το κλείσιμο του ματιού σας.

-Ωραία παρατήρηση. Παράλληλα [εκείνη η σκηνή] αναφέρεται και σε κάτι ακόμα. Μιλάει και για την τηλεόραση που αποφεύγει να καταπιάνεται με τον θάνατο. Δεν δείχνει ποτέ πεθαμένους ανθρώπους, αντιθέτως δείχνει «πορνογραφία», και μάλιστα με μεγαλύτερη ευκολία. Θεωρώ πως υπάρχει κάποια αντίφαση· αυτός ο φόβος, μας κάνει να νομίζουμε πως δεν υπάρχει πια ο θάνατος. Στην τηλεόραση πάντως δεν ασχολούνται με την ουσία του θανάτου. Και γινόμαστε γελοίοι με αυτό, νομίζω.

Η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για την καλύτερη ροή και κατανόηση.

[Σύντομα θα αναρτηθεί και η νέα συνέντευξη με τον Κώστα Γαβρά που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες σε Γαλλικό έδαφος].

Πηγή: ertnews.gr