Δημόσιο: Νέο «ΑΣΕΠ» για αξιολόγηση και άρση μονιμότητας

Η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του Δημοσίου εισέρχεται σε νέα, δυναμική φάση, καθώς η άρση της μονιμότητας των δημόσιων υπαλλήλων παύει να αποτελεί θέμα «ταμπού». Ηδη έχει ανοίξει επίσημα η συζήτηση από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη. Οπως επισημαίνουν κυβερνητικά στελέχη, «κεντρικός και αδιαπραγμάτευτος στόχος είναι η δραστική ενίσχυση της παραγωγικότητας, καθώς και η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των πολιτών». Η θεμελιώδης αρχή που διέπει αυτή τη νέα προσέγγιση είναι σαφής: «η μονιμότητα δεν συνεπάγεται ισοβιότητα».

Η κυβερνητική πρωτοβουλία δεν περιορίζεται σε θεωρητικές συζητήσεις. Αντιθέτως, σηματοδοτεί αποφασιστική κίνηση προς την κατεύθυνση ενός πιο ευέλικτου και αξιοκρατικού μοντέλου δημόσιας διοίκησης. Η αναθεώρηση του άρθρου 103 του Συντάγματος, που σήμερα κατοχυρώνει τη μονιμότητα και προστατεύει τους δημόσιους υπαλλήλους από την απόλυση βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας.

Μάλιστα η πρόθεση είναι σαφής: «η άρση της μονιμότητας να μην αφορά μόνο τους νεοεισερχόμενους, αλλά να επεκταθεί, υπό προϋποθέσεις, στο σύνολο του δημόσιου τομέα». Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, τα κυβερνητικά στελέχη εξετάζουν την κατάρτιση ενός σχεδίου μέσω του οποίου θα εξασφαλιστεί ότι οι απολύσεις θα γίνονται με αδιάβλητες διαδικασίες «τύπου ΑΣΕΠ».

Σχεδιασμός

Με δεδομένο ότι η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης είναι χρονοβόρα και απαιτεί ευρεία κοινοβουλευτική συναίνεση η κυβέρνηση δεν προτίθεται να παραμείνει άπραγη. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του «Ε.Τ.» της Κυριακής, ο πρωθυπουργός έχει ήδη αναθέσει στον αρμόδιο υπουργό Εσωτερικών Θοδωρή Λιβάνιο και την υφυπουργό Βιβή Χαραλαμπογιάννη την εκπόνηση και υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός αυτός αποσκοπεί στην άμεση αποστολή ενός ξεκάθαρου μηνύματος προς όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και φορείς. Το μήνυμα αυτό λέει ότι: «η περίοδος ανοχής σε φαινόμενα χαμηλής απόδοσης και αναποτελεσματικότητας έχει παρέλθει».

Η βελτίωση της παραγωγικότητας και η άμεση εξυπηρέτηση των πολιτών αποτελούν πλέον αδιαπραγμάτευτες προτεραιότητες.

Στο πλαίσιο αυτό, κρίσιμο ρόλο θα διαδραματίσουν η συλλογή και η ανάλυση συγκεκριμένων στοιχείων. Μετά την πρόσφατη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των δημόσιων υπηρεσιών από 65.000 πολίτες, καθώς και των ευρημάτων της εσωτερικής αξιολόγησης μέσω του συστήματος στοχοθεσίας για το 2024, το επόμενο βήμα είναι τα δεδομένα αυτά να διασταυρωθούν και να ενοποιηθούν. Στόχος είναι η δημιουργία ολοκληρωμένης χαρτογράφησης του δημόσιου τομέα, η οποία θα αναδείξει τις βασικές παθογένειες, τις εστίες αναποτελεσματικότητας και τις περιοχές που χρήζουν άμεσων παρεμβάσεων.

Αξιολόγηση

Το υπουργείο Εσωτερικών βρίσκεται ήδη σε φάση μελέτης για τη διαμόρφωση ενός νέου, ολοκληρωμένου συστήματος που θα επαναπροσδιορίζει τον τρόπο αξιολόγησης των ζητημάτων που αφορούν τους μόνιμους υπαλλήλους και, κυρίως, τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνεται η άρση του κανόνα της μονιμότητας υπό συγκεκριμένες, αυστηρές προϋποθέσεις. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, εξετάζεται σοβαρά η δημιουργία ενός αδιάβλητου οργάνου, μίας ανεξάρτητης αρχής στα πρότυπα του ΑΣΕΠ. Αυτή η νέα αρχή, μετά και τη συνταγματική αναθεώρηση, θα αναλάβει την ευθύνη για την εξέταση ζητημάτων που σχετίζονται με τη διατήρηση ή την άρση της μονιμότητας, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια, την αντικειμενικότητα και την αξιοκρατία των διαδικασιών.

Πρόοδος

Η εικόνα στο Δημόσιο έχει ήδη αρχίσει να διαφοροποιείται. Οπως διαπιστώθηκε από τα στοιχεία της στοχοθεσίας του 2024, οι προϊστάμενοι, κατά τις αξιολογήσεις τους, λαμβάνουν πλέον υπόψη τα δεδομένα που προκύπτουν από την παραμετροποίηση αλγορίθμων και εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης. Αυτή η προσέγγιση, όπως εκτιμάται, συμβάλλει σε πιο αντικειμενική αξιολόγηση της απόδοσης των υφισταμένων και της επίτευξης των στόχων που έχουν τεθεί. Οι 54.000 «άριστοι» του 2023 έγιναν 45.000 το 2024. Ενα άλλο ενδιαφέρον εύρημα των εσωτερικών ελέγχων αναδεικνύει την ύπαρξη περίπου 2.102 εργαζομένων, οι οποίοι, στην παρούσα φάση, χαρακτηρίζονται ως χαμηλής απόδοσης. Αν και ουδείς λέει στην παρούσα φάση ότι τίθεται ζήτημα απόλυσής τους, στην πραγματικότητα ο κίνδυνος είναι ορατός.

Για αυτή την κατηγορία υπαλλήλων θα ακολουθηθεί συγκεκριμένη διαδικασία. Αρχικά, θα διερευνηθεί η δυνατότητα βελτίωσης της απόδοσής τους μέσω στοχευμένων προγραμμάτων επιμόρφωσης και κατάρτισης. Σε περίπτωση που, παρά τις προσπάθειες αυτές, δεν υπάρξει ουσιαστική βελτίωση, οι υπάλληλοι αυτοί θα οδεύουν προς τη φάση του υποβιβασμού. Το επόμενο στάδιο, εφόσον κριθεί αναγκαίο, θα είναι η εξέταση του ενδεχομένου της οριστικής παύσης από το Δημόσιο. Στελέχη του αρμόδιου υπουργείου επισημαίνουν με έμφαση ότι, πριν από οποιαδήποτε απόφαση για οριστική έξοδο από το Δημόσιο, θα έχει διασφαλιστεί με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι η απομάκρυνση ήταν απολύτως αναγκαία και δικαιολογημένη.

Δημοσκοπήσεις

Είναι αξιοσημείωτο ότι η πρόταση για την άρση της μονιμότητας φαίνεται να απολαμβάνει σημαντικής κοινωνικής αποδοχής. Σειρά δημοσκοπήσεων καταδεικνύει ότι η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας εκφράζει την επιθυμία για τη δυνατότητα απόλυσης δημόσιων υπαλλήλων που κρίνονται ανεπαρκείς. Για παράδειγμα, υπάρχουν δημοσκοπήσεις που έχουν δείξει ότι το ποσοστό που τάσσεται υπέρ της κατάργησης της μονιμότητας αγγίζει το 76%.

Η ανάγκη για αλλαγή δεν πηγάζει μόνο από τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες, αλλά αντανακλά και τη βαθιά απαίτηση της κοινωνίας για πιο σύγχρονο και αποτελεσματικό κράτος. Στην πρόσφατη έρευνα, όπου 65.000 πολίτες αξιολόγησαν τις υπηρεσίες και τους φορείς του Δημοσίου, διαπιστώθηκε ότι σχεδόν ένας στους τέσσερις μπήκε στη διαδικασία να καταθέσει και ειδικές προτάσεις. Από τις 17.353 απαντήσεις, που ομαδοποιήθηκαν μέσω αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, προέκυψε η καθολική επιθυμία για συνολική ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών.

«Οπου υπάρχει ψηφιοποίηση μπαίνει τέλος και στις συναλλαγές κάτω από το τραπέζι». Οι τομείς που συγκέντρωσαν τις περισσότερες αναφορές για άμεση ψηφιοποίηση ήταν η Κοινωνική Ασφάλιση (π.χ. ΕΦΚΑ) με 922 αναφορές, η Υγεία (νοσοκομεία, ΚΕΠΑ) με 447 αναφορές, η ασφάλεια (π.χ. Αστυνομία) με 343 αναφορές, η αυτοδιοίκηση/πολεοδομία με 252 αναφορές, η Δικαιοσύνη (π.χ. δικαστήρια, υποθηκοφυλακεία) με 222 αναφορές και η ευρύτερη δημόσια διοίκηση (π.χ. εκλογές, διαβατήρια) με 220 αναφορές.

Το ενδιαφέρον είναι ότι οι πολίτες δεν διστάζουν να αναφερθούν και σε προσωπικές αρνητικές εμπειρίες σε δημόσιες υπηρεσίες. Μεταξύ άλλων, ελλιπής εξυπηρέτηση και αντιεπαγγελματική συμπεριφορά. Μάλιστα, σε μεγάλο ποσοστό υπογραμμίζουν την ανάγκη «για ουσιαστική αξιολόγηση του προσωπικού και καταπολέμηση της ευνοιοκρατίας».

Ειδικό τμήμα

Σύμφωνα με το νέο σχέδιο νόμου, το οποίο έχει καταρτιστεί και θα δοθεί άμεσα σε διαβούλευση, δημιουργείται ειδικό τμήμα 50 εξειδικευμένων στελεχών στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, οι οποίοι θα αναλάβουν ρόλο «Ράμπο» για την πάταξη της ατιμωρησίας στο Δημόσιο. Το νέο θεσμικό πλαίσιο θα προβλέπει την αντικατάσταση των σημερινών πειθαρχικών συμβουλίων και τη δημιουργία ενός συλλογικού οργάνου που θα ονομάζεται Πειθαρχικό Συμβούλιο Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα, το οποίο θα είναι αρμόδιο για την άσκηση του πειθαρχικού ελέγχου στους υπαλλήλους του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ.