Τσάμηδες: Ελλάδα – Αλβανία – Τουρκία – Προδοσίες και ψέματα

Μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941, ξεκίνησε μια νέα φάση κατοχικής πολιτικής στην Ήπειρο. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, όπως αναλύονται από τους ιστορικούς Mark Mazower («Inside Hitler’s Greece») και Hermann Frank Meyer, οι δυνάμεις του Άξονα, ιδίως οι Ιταλοί και οι Γερμανοί, αναζήτησαν συμμάχους μεταξύ τοπικών μειονοτήτων. Στην Ήπειρο, συμμάχησαν με τους μουσουλμάνους Αλβανούς Τσάμηδες, στους οποίους οι Ιταλοί είχαν υποσχεθεί την προσάρτηση της περιοχής στη λεγόμενη «Μεγάλη Αλβανία».

Ενθαρρυμένοι από τις κατοχικές δυνάμεις, πολλοί Τσάμηδες έλαβαν όπλα και ανέλαβαν δράση εναντίον του τοπικού ελληνικού πληθυσμού. Η έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου του 1945, όπως και τα πρακτικά των Δικών των Δωσίλογων, τεκμηριώνουν τη συνεργασία μέρους της τσάμικης κοινότητας με τις δυνάμεις κατοχής.

Ωστόσο, με την προέλαση των δυνάμεων της αντίστασης —κυρίως της ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα— η κατάσταση ανατράπηκε. Το 1944, μεγάλο μέρος των Τσάμηδων εγκατέλειψε την Ελλάδα, είτε διωκόμενοι είτε υπό τον φόβο αντιποίνων, εγκαθιστάμενοι κυρίως στη νότια Αλβανία.

Δεν πέρασε ούτε ένας αιώνας από την εποχή που χωριά της Θεσπρωτίας τυλίχτηκαν στις φλόγες. Όχι από Γερμανούς ή Ιταλούς – αλλά από τους Τσάμηδες, οι οποίοι επέλεξαν να φορέσουν στολές του Άξονα και να γίνουν συνεργάτες της Κατοχής. Όσοι γνωρίζουν την ιστορία της Ηπείρου, ξέρουν καλά: βιασμοί, εκτελέσεις, λεηλασίες, καταστροφή. Με πρωταγωνιστές τους μουσουλμάνους Τσάμηδες που είχαν εξοπλιστεί από Ιταλούς και Γερμανούς.

Κι όμως, σήμερα – σχεδόν 80 χρόνια μετά – απόγονοι εκείνων των συνεργατών μιλούν για… “γενοκτονία”, ζητούν “δικαίωση” και μερικοί μέχρι και αποζημιώσεις από το ελληνικό κράτος! Πού είναι η επίσημη ελληνική απάντηση; Πού είναι το φάκελο της Τσαμουριάς; Πού είναι οι αποδείξεις – που υπάρχουν – και οι δικαστικές αποφάσεις που μιλούν για εγκλήματα πολέμου;

Ο ρόλος της Τουρκίας σε σχέση με τους Τσάμηδες, την Αλβανία και την Ελλάδα είναι έμμεσος αλλά γεωπολιτικά κρίσιμος, ιδιαίτερα στο μεταπολεμικό και σύγχρονο πλαίσιο.

Η Τουρκία από τα μέσα του 20ού αιώνα προωθούσε, κυρίως μέσω της θρησκευτικής και πολιτιστικής διπλωματίας, στενές σχέσεις με μουσουλμανικές μειονότητες στα Βαλκάνια. Αυτό αφορούσε και την αλβανική μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα και ειδικά τους Τσάμηδες που μετανάστευσαν στην Αλβανία. Η Άγκυρα τους θεωρούσε μέρος μιας ευρύτερης «τουρκο-μουσουλμανικής κληρονομιάς».

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, η Τουρκία άρχισε να αναπτύσσει συστηματικά στρατηγικές σχέσεις με την Αλβανία, παρέχοντας στρατιωτική εκπαίδευση, όπλα και οικονομική βοήθεια. Στο πλαίσιο αυτό, το «θέμα των Τσάμηδων» συχνά προβάλλεται σιωπηλά ως στοιχείο πίεσης προς την Ελλάδα.

Η Άγκυρα προσπαθεί να παρουσιαστεί ως προστάτιδα των μουσουλμάνων των Βαλκανίων, αναδεικνύοντας ζητήματα που περιλαμβάνουν ιστορικά αφήγηματα περί “γενοκτονιών” ή διωγμών. Αυτό εντάσσεται στη νεοοθωμανική ρητορική της Τουρκίας, όπως προωθείται από τον Ερντογάν.

Πηγές:

Mazower, M. (1993). Inside Hitler’s Greece: The Experience of Occupation, 1941–44. Yale University Press.

Meyer, H. F. (2008). Blutiges Edelweiß: Die 1. Gebirgs-Division im Zweiten Weltkrieg. Ch. Links Verlag.

Vickers, M. (2002). The Cham Issue: Albanian National and Property Claims in Greece. Albanianhistory.net.

Wikipedia contributors. (n.d.). Cham Albanian collaboration with the Axis.

Wikipedia contributors. (n.d.). Expulsion of Cham Albanians.

Διονύσης Αντωνέλλος για το sportime.gr.