Το παιδικό παραμύθι που λέγεται ακόμα σήμερα αλλά ήταν γνωστό πριν γραφτεί η Ιλιάδα και πριν χτιστούν οι πυραμίδες

14:00 18/6/2025 - Πηγή: Sportime

Σήμερα είναι απλώς μια ιστορία για ένα φτωχό αγόρι, μερικά μαγικά φασόλια και έναν γίγαντα που λέει «φου-φα-φι-φε». Λίγοι γνωρίζουν ότι το παραμύθι αυτό μπορεί να είναι αρχαιότερο από κάθε γραπτό κείμενο. Η αφήγηση του Τζακ και της φασολιάς, σε διάφορες μορφές, λέγεται ότι έχει τις ρίζες της πέντε χιλιάδες χρόνια πριν, σε έναν κόσμο χωρίς πόλεις, χωρίς γραφή και χωρίς κράτη. Και όμως, επιβίωσε.

Η σύγχρονη έρευνα στις λαϊκές παραδόσεις δεν περιορίζεται στα παραμύθια που κατέγραψαν οι αδερφοί Γκριμ ή οι Γάλλοι λογοτέχνες των σαλονιών. Φιλόλογοι και γλωσσολόγοι ανέλυσαν προφορικές αφηγήσεις από δεκάδες ευρωπαϊκές και ασιατικές γλώσσες, και παρατήρησαν ότι η ιστορία του μικρού αγοριού που ανεβαίνει σε κάτι ψηλό και κλέβει έναν γιγαντιαίο θησαυρό δεν είναι απλώς κοινή. Είναι πανάρχαια. Ήταν ήδη γνωστή στους πρώτους Ινδοευρωπαίους, πολύ πριν χωριστούν σε ελληνόφωνους, λατινόφωνους, γερμανόφωνους ή ινδοϊρανικούς λαούς.

Η αρχική μορφή του παραμυθιού πιθανόν δεν περιλάμβανε φασόλια αλλά κάτι «μαγικό» που φυτρώνει και φτάνει στον ουρανό. Ο ήρωας είναι συνήθως φτωχός, αλλά πονηρός. Κλέβει κάτι που δεν του ανήκει, και επιστρέφει νικητής. Το μοτίβο αυτό υπάρχει στην Ιρλανδία, στη Σερβία, στο Ιράν, ακόμα και στην Ινδία. Οι παραλλαγές είναι πολλές, αλλά ο πυρήνας της ιστορίας είναι σχεδόν αναλλοίωτος. Σαν να ήταν ένα γονίδιο πολιτισμού που πέρασε από στόμα σε στόμα, για χιλιάδες χρόνια.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Ντάραμ στη Βρετανία χρησιμοποίησαν μεθόδους παρόμοιες με αυτές της εξελικτικής βιολογίας, για να εντοπίσουν τις ρίζες των λαϊκών παραμυθιών. Η ιστορία του Τζακ και της φασολιάς βρέθηκε να είναι μία από τις πιο παλιές, με πιθανές ρίζες σε εποχές πολύ προγενέστερες της Ιλιάδας, των πυραμίδων ή κάθε γνωστού πολιτισμού με γραφή. Είναι, με λίγα λόγια, ένα από τα αρχαιότερα παραμύθια που εξακολουθούμε να λέμε στα παιδιά.

Το ανατριχιαστικό δεν είναι απλώς ότι το παραμύθι επέζησε. Είναι ότι εξακολουθεί να συγκινεί, να εκπαιδεύει και να διαμορφώνει φαντασία. Ο Τζακ μπορεί να άλλαξε όνομα. Η φασολιά μπορεί να έγινε σκάλα ή δέντρο. Ο γίγαντας ίσως έγινε θεός ή δράκος. Αλλά το παιδί που σκαρφαλώνει στον ουρανό για να κλέψει κάτι απαγορευμένο και να επιστρέψει δυνατότερο, είναι ακόμα εδώ.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords