Ο φιλόλογος που σχεδίασε την πρώτη ελληνική εγκυκλοπαίδεια, αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ
Γεννήθηκε γύρω στο 1730 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε το 1807 στη Βλαχία. Ήταν από εκείνους τους λογίους που δεν φώναζαν, δεν πολεμούσαν, δεν ξεσήκωναν. Έγραφαν. Ο Δημήτριος Καταρτζής ήταν ένας σπάνιος φιλόλογος, νομικός και παιδαγωγός, που ήθελε να αλλάξει ολόκληρη την εκπαίδευση των Ρωμιών με ένα όπλο: τη γλώσσα.
Μιλούσε ρουμανικά, αραβικά και γαλλικά. Έμαθε τα γαλλικά από έναν τυχοδιώκτη που του δίδασκε με βάση έργα του Διαφωτισμού. Εκεί άναψε η σπίθα. Ο Καταρτζής κατάλαβε ότι χωρίς εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα, το έθνος δεν έχει μέλλον. Και τότε, έκανε κάτι που ελάχιστοι είχαν τολμήσει: έγραψε στη δημοτική.
Το πρώτο του μεγάλο έργο ήταν ένα σχέδιο παιδείας για τα ελληνόπουλα. Υποστήριζε πως μόνο αν γράφονται βιβλία στη φυσική γλώσσα του λαού, η μάθηση θα είναι αληθινή. Οι μαθητές δεν θα χάνουν χρόνια να μαθαίνουν αρχαΐζουσες εκφράσεις. Θα μορφώνονται για να χτίσουν μια νέα Ελλάδα.
Τον κατηγόρησαν. Τον είπαν λαϊκιστή, αμόρφωτο, «κερατζή», επειδή χρησιμοποιούσε το λεξιλόγιο της Πόλης. Τον απογοήτευσαν τόσο, που εγκατέλειψε τον αγώνα. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, έγραψε πλέον σε καθαρεύουσα. Δεν άλλαξε όμως ιδέες. Μόνο τα λόγια του μαλάκωσαν για να μην τον ξεκόψουν οι ισχυροί.
Ανάμεσα σε όσα άφησε, υπάρχει ένα έργο που δεν τυπώθηκε ποτέ. Μια πρόταση για την πρώτη ελληνική εγκυκλοπαίδεια. Μια σύνθεση τεράστια, με πίνακες θεμάτων, καταλόγους συγγραμμάτων, διαγράμματα επιστημών. Μια ολοκληρωμένη παιδαγωγική θεωρία, βασισμένη στον ντ’ Αλαμπέρ και τους Εγκυκλοπαιδιστές. Έγραφε για έναν Έλληνα δάσκαλο σε κάθε επιστήμη. Σε κάθε τέχνη. Σε κάθε γλώσσα. Και όλους, να διδάσκουν στα ρωμαίικα.
Η εγκυκλοπαίδειά του περιλάμβανε πάνω από 600 τίτλους ελληνικών διδακτικών έργων. Ένας οργανωμένος θησαυρός της παράδοσης, αλλά και ένας χάρτης για την πορεία προς το μέλλον. Το έργο αυτό, έτοιμο για εκτύπωση, δεν τυπώθηκε ποτέ. Ίσως επειδή είχε εγκαταλείψει τη δημοτική. Ίσως επειδή δεν υπήρχαν οι κατάλληλοι άνθρωποι για να το καταλάβουν.
Ο Καταρτζής πίστευε πως οι νέοι πρέπει να μαθαίνουν ξένες γλώσσες μόνο για να μορφώσουν το γένος. Δεν ήθελε μιμητές. Ήθελε θεμελιωτές. Τον ενδιέφερε ο κοινός νους, η ελληνική ψυχή, ο λαϊκός τρόπος σκέψης. Τον ενδιέφερε να γίνει η παιδεία καθολική. Όχι προνόμιο των λίγων.
Απ’ τον κύκλο του βγήκαν ο Ρήγας, ο Μοισιόδακας, ο Κωνσταντάς, ο Φιλιππίδης, ο Χριστόπουλος, ο ίδιος ο Σολωμός. Όσοι πάλεψαν μετά για μια νέα γλώσσα, για μια νέα σκέψη, για μια νέα Ελλάδα. Ο ίδιος, στα γεράματα, παραδέχτηκε πως «έγραψα όπως οι σπουδαίοι, αδιαφορώντας για το ύφος, αρκεί να ωφεληθεί το Γένος μου».
Δεν πρόλαβε να δει τυπωμένο ούτε ένα βιβλίο του στη γλώσσα που πίστευε. Όσα είχε γράψει για τη δημοτική έμειναν χειρόγραφα, κλειδωμένα σε αρχεία. Μόνο χάρη στον Δημαρά ανασύρθηκαν έναν αιώνα αργότερα.
Ένας φιλόλογος από την Πόλη, που ήθελε να μορφώσει τους Ρωμιούς σαν έθνος ευρωπαϊκό. Και το μόνο που του έλειψε ήταν η εποχή του.
Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Αθλητικά
- Ολυμπιακός: Ιταλικά σενάρια για τον Πιρόλα
- Ολυμπιακός: Το ποστάρισμα του Φορτούνη για το 48ο πρωτάθλημα των ερυθρολεύκων
- Πώς θα παίξει ξανά ο Ιωαννίδης;
- Η αδικία, ο Ουναΐ και η επόμενη ημέρα του Παναθηναϊκού
- Τί ήθελε να πει ο Λουτσέσκου με Μεϊτέ;
- Το «σκυμμένο κεφάλι» του Μεντιλίμπαρ, το αβέβαιο μέλλον του Ουναΐ, το plan B της ΑΕΚ και ο... Μειτέ
- Το πρώτο πρωτάθλημα του Μουζακίτη και το μήνυμα καρδιάς του 18χρονου
- Νυρεμβέργη: Το μήνυμα για την επιστροφή της ΑΕΛ
- Κέντρικ Ναν: Πόσο κόστισε το μπουφάν που φορούσε (pics, vid)
- Χαμογελάει ξανά η Ιωάννα Τούνη: Ποιος είναι ο άντρας μυστήριο δίπλα της; (pic)
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Sportime
- Πώς θα παίξει ξανά ο Ιωαννίδης;
- Τον σκότωσε ο ίδιος του ο γιατρός με μορφίνη και κοκαΐνη για να προλάβουν την πρωινή έκδοση των Times
- Η γυναίκα του κυβερνούσε στη θέση του για μήνες και κανείς δεν το ήξερε
- Είχε ορκιστεί να πεθάνει στην Ελεύθερη Ελλάδα. Και το πλήρωσε με τη ζωή του.
- Γιατί γράφεις “knight” και διαβάζεις “νάιτ”; Το μεγάλο βολικό λάθος που έμεινε για πάντα
- Δεν την άφηναν να τραγουδήσει στην τηλεόραση γιατί ήταν “πολύ μαύρη”. Έπαιξε όμως και συγκλόνισε ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους.
- «Χοντρά» επεισόδια στο Καραϊσκάκης – Έπεσε ξύλο!
- Τον κατέστρεψαν για να χτίσουν το τείχος. Ήταν από τους σημαντικότερους ναούς της αρχαίας Αθήνας.
- Τον έσφαξαν γιατί τον πέρασαν για προδότη. Έγινε άγιος και προστάτης των διαιτολόγων.
- Ο φιλόλογος που σχεδίασε την πρώτη ελληνική εγκυκλοπαίδεια, αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ
- Τελευταία Νέα Sportime
- Ο φιλόλογος που σχεδίασε την πρώτη ελληνική εγκυκλοπαίδεια, αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ
- Είχε ορκιστεί να πεθάνει στην Ελεύθερη Ελλάδα. Και το πλήρωσε με τη ζωή του.
- Τον κατέστρεψαν για να χτίσουν το τείχος. Ήταν από τους σημαντικότερους ναούς της αρχαίας Αθήνας.
- Τον έσφαξαν γιατί τον πέρασαν για προδότη. Έγινε άγιος και προστάτης των διαιτολόγων.
- «Χοντρά» επεισόδια στο Καραϊσκάκης – Έπεσε ξύλο!
- Τον σκότωσε ο ίδιος του ο γιατρός με μορφίνη και κοκαΐνη για να προλάβουν την πρωινή έκδοση των Times
- Πώς θα παίξει ξανά ο Ιωαννίδης;
- Έστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό της Τουρκίας για να σωθούν άνθρωποι που κινδύνευαν
- Η γυναίκα του κυβερνούσε στη θέση του για μήνες και κανείς δεν το ήξερε
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Αθλητικά
- Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ: Σε 12 χρόνια χωρίς τον Φέργκιουσον έχει χάσει όσα παιχνίδια έχασε με εκείνον σε 26
- Αυτό εννοούσε ο Λουτσέσκου με τη δήλωση για Μεϊτέ - Δεν... τρελάθηκε!
- Ολυμπιακός: Η πίστη, η θέληση και η σφραγίδα του Ελ Καμπί
- Παραλίγο τραγωδία στην Αυλίδα: Τρένο συγκρούστηκε με φορτηγό
- Γκριν για την απόλυση Μαλόουν: «Τρελό που προσπαθούν να κατηγορήσουν τον Ουέστμπρουκ»
- Οι ρεβάνς του Champions League με 2 σούπερ προσφορές* από το Pamestoixima.gr
- Ρεάλ Μαδρίτης: Η πιθανότερη τιμωρία του Εμπαπέ
- Ολυμπιακός: Το ποστάρισμα του Φορτούνη για το 48ο πρωτάθλημα των ερυθρολεύκων
- Το «σκυμμένο κεφάλι» του Μεντιλίμπαρ, το αβέβαιο μέλλον του Ουναΐ, το plan B της ΑΕΚ και ο... Μειτέ
- "Αλμέιδα πάρε το αεροπλάνο και φύγε! Αδιάφορος Μαρσιάλ, αλλαγές Ηλιόπουλε"