Ο Έλληνας που γεννήθηκε σκλάβος, δίδασκε σε καλύβες και άλλαξε τη ζωή του ισχυρότερου Ρωμαίου

Γεννήθηκε γύρω στο 50 μ.Χ. στην Ιεράπολη της Φρυγίας. Δεν είχε περιουσία, ούτε πατρίδα. Ήταν δούλος, ανήκε σε άλλον άνθρωπο. Και όμως, το μόνο που του ανήκε πραγματικά ήταν το πνεύμα του. Ο Επίκτητος έμαθε να φιλοσοφεί όχι στα ανάκτορα, αλλά στην απόλυτη σιωπή της στέρησης και του πόνου. Έχασε το πόδι του σε βασανιστήριο, όταν το αφεντικό του τον έσφιξε σε μάγγανο «για να δει αν θα αντέξει». Δεν φώναξε. Μόνο είπε ήρεμα: «Στο είπα, θα μου το σπάσεις».

Όταν ελευθερώθηκε, δεν ζήτησε τίποτα από τον κόσμο. Έχτισε μια πρόχειρη καλύβα, έμεινε μακριά από το πλήθος, και άρχισε να μιλά. Κανείς δεν τον διέκοπτε. Όποιος καθόταν απέναντί του, ήξερε ότι έμπαινε σε ένα σχολείο για γενναίους. Ο Επίκτητος δεν χάιδευε. Ήταν γιατρικός της ψυχής – και οι αλήθειες του έκαιγαν. Έλεγε πως ό,τι μας βασανίζει δεν είναι η ίδια η φτώχεια, αλλά η επιθυμία για πλούτο. Δεν είναι η κακοτυχία, αλλά η ψευδαίσθηση ότι δικαιούμαστε την τύχη. Δεν είναι οι προσβολές, αλλά το βάρος που τους δίνουμε. Η ελευθερία, έλεγε, δεν είναι να κάνεις ό,τι θέλεις. Είναι να μη σε κυβερνά τίποτα έξω από εσένα.

Όλα αυτά ειπώθηκαν στη Νικόπολη της Ηπείρου. Εκεί τον επισκέφθηκε ο ισχυρότερος άντρας της εποχής: ο μελλοντικός αυτοκράτορας της Ρώμης, Μάρκος Αυρήλιος. Δεν πήγε με σπαθιά, ούτε με αυλικούς. Πήγε σαν μαθητής. Κάθισε χαμηλά, έσκυψε το κεφάλι και άκουγε. Τα λόγια του Επίκτητου μπήκαν βαθιά μέσα του. Όταν έγινε Αυτοκράτορας, ο Μάρκος έγραψε τις Σκέψεις του βασισμένος σ’ εκείνον. Έγινε ο μόνος αυτοκράτορας στην Ιστορία που φιλοσόφησε εν ενεργεία. Και κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει ποιος τον επηρέασε.

Ο ίδιος ο Επίκτητος δεν έγραψε τίποτα. Ή, μάλλον, δεν χρειάστηκε. Όλα όσα είπε τα έγραψε με πίστη ο Αρριανός, ένας άλλος μαθητής του, που κάποτε υπήρξε έπαρχος στην Καππαδοκία. Τα λόγια αυτά έζησαν, σώθηκαν, ταξίδεψαν. Το Εγχειρίδιον του Επίκτητου, ένας οδηγός ζωής σε λίγες σελίδες, διαβάστηκε από σκλάβους και βασιλιάδες. Το κρατούσαν κάτω από το μαξιλάρι τους ναύτες, μοναχοί, ακόμα και στρατηγοί του Ναπολέοντα. Και ο λόγος ήταν ένας: μέσα του έβρισκες την αλήθεια χωρίς στολίδια. Μάθαινες πώς να ζεις, όταν όλα γύρω σου σε προκαλούσαν να σπάσεις.

Ο Επίκτητος πέθανε φτωχός και ελεύθερος. Ούτε μάρμαρα, ούτε αγάλματα. Μόνο μία φράση: «Δεν είναι τα πράγματα που μας πληγώνουν, αλλά η γνώμη που έχουμε γι’ αυτά». Ένας δούλος που δίδασκε βασιλείς. Ένας κουτσός που έμαθε στους άλλους να περπατούν ίσια.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Keywords