Καλαβρύτων Ιερώνυμος: Γιατί πρέπει η Ορθοδοξία να μετατραπεί σε αντικείμενο αισθητικής διαστροφής;

Ανοικτή επιστολή του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, κ. Ιερώνυμου, προς την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, με φόντο της βλάσφημες εικόνες που φιλοξενούνται σε έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη.

Στην ανοικτή του επιστολή με θέμα: «Προβληματισμός για την έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης “Η Σαγήνη του Αλλόκοτου”», ο Σεβασμιώτατος διερωτάται εκτός των άλλων «γιατί πρέπει η Ορθοδοξία, η οποία διδάσκει την αλήθεια του Θεού και προσφέρει στον άνθρωπο την πραγματική ελπίδα της σωτηρίας, να μετατραπεί σε αντικείμενο αισθητικής διαστροφής;».

«Ως Εκκλησία, δεν επιδιώκουμε να περιορίσουμε την τέχνη. Όμως, απαιτούμε τον σεβασμό προς τα ιερά και τα όσια του Έθνους μας», υπογραμμίζεται ενώ όπως τονίζεται, απαιτείται ο σεβασμός «προς τα ιερά και τα όσια του Έθνους μας».

Ακολουθεί ολόκληρη να επιστολή του Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, κ. Ιερώνυμου:

Αξιότιμη κ. Υπουργέ,

Με ειλικρινή σεβασμό προς το αξίωμα και την αποστολή σας, αλλά και με βαθύ αίσθημα ποιμαντικής ευθύνης έναντι του Ιερού Κλήρου και του ευσεβούς Λαού της Ιεράς Μητροπόλεώς μας, απευθυνόμαστε προς εσάς με σκοπό να εκφράσουμε τον έντονο προβληματισμό μας σχετικά με την έκθεση που φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη, με θέμα «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου».

Ως γνωστόν, η τέχνη είναι ένας από τους ισχυρούς παράγοντες διαμόρφωσης της ανθρώπινης σκέψης, της κοινωνικής συνείδησης και της πολιτισμικής ταυτότητας ενός Έθνους. Στην Ιστορία, η ελληνική τέχνη προσανατολιζόταν πάντοτε προς το κάλλος, την αλήθεια και την αρμονία. Σήμερα, όμως, διαπιστώνουμε μία αυξανόμενη τάση απομάκρυνσης από αυτές τις αξίες, με την ανάδειξη καλλιτεχνικών ρευμάτων που προωθούν τη δυσαρμονία, την αισθητική αποδόμηση και, συχνά, την παραμόρφωση και την προσβολή της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η έκθεση «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» φαίνεται να εστιάζει στην προβολή του αποκρουστικού, του παραδόξου και του νοσηρού ως καλλιτεχνικής αξίας, και αυτό προκαλεί σοβαρή ανησυχία για το ποιο είναι το μήνυμα που μεταδίδεται στο κοινό. Είναι ο πολιτισμός μας τόσο αποπροσανατολισμένος, ώστε να θεωρεί το «αλλόκοτο» ως κάτι που πρέπει να σαγηνεύει και να εμπνέει;

Ωστόσο, η συγκεκριμένη έκθεση δεν αποτελεί απλώς μία αμφιλεγόμενη αισθητική πρόταση. Φαίνεται, δυστυχώς, ότι προβάλλει και έργα που εγείρουν ζητήματα ευθείας προσβολής της Ορθόδοξης Πίστης και της πνευματικής μας κληρονομιάς. Η Πατρίδα μας, μία χώρα όπου η Ορθοδοξία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς της, δεν μπορεί να γίνεται χώρος, όπου η ιερότητα και το θείο γελοιοποιούνται με το πρόσχημα της “καλλιτεχνικής ελευθερίας”.

Στην έκθεση αυτή υπάρχουν έργα που παραμορφώνουν τα ιερά πρόσωπα του Χριστού, της Υπεραγίας Θεοτόκου και των Αγίων της Εκκλησίας μας, με τρόπο που θυμίζει αποκρυφιστικά και δαιμονικά μοτίβα, προβάλλοντας μία διαστρεβλωτική αισθητική, που θυμίζει σκοτεινές και αντιχριστιανικές τάσεις.

Ως εκ τούτου, τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι εύλογα και σαφή: Γιατί πρέπει η Ορθοδοξία, η οποία διδάσκει την αλήθεια του Θεού και προσφέρει στον άνθρωπο την πραγματική ελπίδα της σωτηρίας, να μετατραπεί σε αντικείμενο αισθητικής διαστροφής; Γιατί πρέπει οι εικόνες που αναπαριστούν τη σχέση του ανθρώπου με το θείο να αλλοιώνονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να δημιουργούν αποστροφή και να προωθούν την αμφισβήτηση της ιεράς πραγματικότητος που βιώνει ο Ορθόδοξος λαός μας εδώ και αιώνες;

Ο Απόστολος των Εθνών μας προειδοποιεί: «Μη πλανάσθε, Θεός ου μυκτηρίζεται·» (Γαλ. 6,7). Δεν μπορούμε να περιφρονούμε τον Θεό και να επιτρέπουμε τη διακωμώδηση της πίστης μας στο όνομα της τέχνης. Η τέχνη, βεβαίως, έχει πολλαπλές εκφράσεις και αναμφισβήτητα η ελευθερία της δημιουργικής έκφρασης είναι ένα σημαντικό αγαθό. Ωστόσο, όπως και πάλι μας διδάσκει ο Απόστολος Παύλος, «Πάντα μοι έξεστιν, αλλ’ ου πάντα συμφέρει·» (Α’ Κορ. 6,12). Δεν είναι όλα χρήσιμα ή ωφέλιμα για την ψυχή του ανθρώπου, ακόμα και αν μπορούν να δημιουργηθούν ή να προβληθούν. Εδώ βρίσκεται η μεγάλη ευθύνη του Κράτους και των πολιτιστικών θεσμών: Να επιλέγουν και να προάγουν εκείνες τις μορφές τέχνης που υπηρετούν την αληθινή ομορφιά, την πνευματική ανύψωση και όχι την αισθητική παραμόρφωση.

Ως ποιμένας της Εκκλησίας του Χριστού αισθανόμαστε την ανάγκη να υπερασπιστούμε τόσο το λοιδορούμενο θρησκευτικό αίσθημα, όσο και την αισθητική και ηθική ακεραιότητα του λαού μας, ο οποίος έχει ανάγκη από έργα που ζωογονούν το πνεύμα και όχι από εκείνα που το καταβαραθρώνουν στη σύγχυση και την απελπισία.

Επιπροσθέτως, όμως, αναρωτιόμαστε, κυρία Υπουργέ· Ποια είναι η προοπτική και η στόχευση του Υπουργείου Πολιτισμού με την προώθηση μιάς τέτοιας θεματολογίας; Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της «σαγήνης» του «αλλόκοτου»;

Η Εθνική Πινακοθήκη είναι ένας δημόσιος θεσμός, υπό την αιγίδα του Κράτους, που θα έπρεπε να υπηρετεί την τέχνη με σεβασμό στην εθνική, ιστορική και θρησκευτική μας ταυτότητα. Η Ελλάδα δεν είναι μία χώρα αθέων, ούτε είναι αποκομμένη από τις ρίζες της. Το αντίθετο· Η Ορθόδοξη Παράδοση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία, την παιδεία και τον πολιτισμό μας.

Όταν, λοιπόν, ένας κρατικός πολιτιστικός φορέας προβάλλει έργα που περιφρονούν και προσβάλλουν τη θρησκευτική μας παράδοση, αναρωτιόμαστε: Αυτή είναι η πολιτιστική πολιτική που επιθυμεί να στηρίξει το Ελληνικό Κράτος; Αυτή είναι η εικόνα που θέλουμε να μεταλαμπαδεύσουμε στις νέα γενιά; Είναι ο Χριστιανισμός, ο Οποίος αποτελεί θεμέλιο του ελληνικού πολιτισμού, ένα στοιχείο που πρέπει να διαστρεβλωθεί και να γελοιοποιηθεί για να θεωρηθεί «σύγχρονη τέχνη»;

Η επίμονη προώθηση του «αλλόκοτου» ως νέας αξίας, και μάλιστα με την έμμεση ή άμεση περιφρόνηση της πίστης μας, δεν είναι απλώς αισθητικό ζήτημα. Είναι ένα βαθύτατα πνευματικό και ηθικό πρόβλημα, που φανερώνει την απομάκρυνση της σύγχρονης κοινωνίας από τις ρίζες της.

Ως Εκκλησία, δεν επιδιώκουμε να περιορίσουμε την τέχνη. Όμως, απαιτούμε τον σεβασμό προς τα ιερά και τα όσια του Έθνους μας. Εάν η Πολιτεία δεν αναγνωρίζει τη σημασία της Ορθόδοξης Πίστης ως αναπόσπαστου στοιχείου του πολιτισμού μας, τότε κινδυνεύουμε να διολισθήσουμε στο σφάλμα της δημιουργίας μίας κοινωνίας αποκομμένης από τις ρίζες της, έρμαιο ενός παγκοσμιοποιημένου και αποιεροποιημένου πολιτισμού, που προωθεί την παραμόρφωση του ιερού και την αποδόμηση κάθε παραδοσιακής αξίας.

Γι’ αυτό, κυρία Υπουργέ, σας καλούμε να εξετάσετε με προσοχή τις επιλογές που προωθούνται μέσω των κρατικών πολιτιστικών θεσμών. Η Πολιτεία έχει την ευθύνη να προάγει έναν πολιτισμό που δεν παραμορφώνει τον άνθρωπο, αλλά τον εξυψώνει.

Η Εθνική Πινακοθήκη είναι ένας χώρος, ο οποίος ανήκει σε όλους τους Έλληνες. Δεν είναι ένας ιδιωτικός εκθεσιακός χώρος, όπου ενδεχομένως μπορεί να προβάλλεται κάθε είδους αισθητική πρόταση, χωρίς καμία ευθύνη απέναντι στην κοινωνία. Η τέχνη που στηρίζεται σε δημόσιες δαπάνες πρέπει να υπηρετεί την αλήθεια, την αρμονία και τον σεβασμό προς την πολιτιστική και θρησκευτική κληρονομιά του λαού μας.

Εάν σήμερα επιτρέπεται και προβάλλεται το «αλλόκοτο» και το «παραμορφωμένο» ως ιδεώδες, ποιο θα είναι το επόμενο βήμα; Ποια θα είναι η επόμενη αισθητική και ηθική διολίσθηση;

Ο Ντοστογιέφσκι έγραψε ότι «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Ποια ομορφιά, όμως; Όχι η επιφανειακή, ούτε η τεχνητή, αλλά η αληθινή ομορφιά, που αντανακλά την αλήθεια και το βαθύτερο νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Αξιότιμη κ. Υπουργέ,

Σας καλούμε να αναλογιστείτε τον ρόλο που διαδραματίζει το Υπουργείο Πολιτισμού στην κατεύθυνση που παίρνει η τέχνη στη Χώρα μας. Είναι απαραίτητο να επανεξεταστούν τα κριτήρια, με τα οποία επιλέγονται οι θεματικές των μεγάλων πολιτιστικών εκδηλώσεων που υποστηρίζονται από το Κράτος.

Σας ζητούμε να λάβετε υπ’ όψιν σας τη δικαιολογημένη αγανάκτηση πολλών Ελλήνων πολιτών και να επανεξετάσετε εάν τέτοιες εκθέσεις έχουν θέση σε κρατικούς πολιτιστικούς φορείς.

Δεν είναι λογοκρισία ούτε επιβολή αισθητικών κανόνων να απαιτούμε τον σεβασμό. Είναι ζήτημα ευθύνης απέναντι στη θρησκεία, στην ιστορία και στην ψυχή του λαού μας.

Με εκτίμηση και προσευχητική αγωνία

Ο Μητροπολίτης

† Ο Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Ιερώνυμος

Διονύσης Αντωνέλλος για το sportime.gr.