Η αρετή που έσωζε τους αρχαίους Έλληνες. Γιατί δεν υπάρχει λέξη στα αγγλικά για τη σωφροσύνη

02:18 14/5/2025 - Πηγή: Sportime

Στους περισσότερους πολιτισμούς, η αρετή περιγράφεται με λέξεις. Στην αρχαία Ελλάδα, κάποιες αρετές δεν μπορούσαν να περιγραφούν· έπρεπε να βιωθούν. Μία από αυτές ήταν η σωφροσύνη. Όχι απλώς μια λέξη για τη «μετριοπάθεια». Αλλά ένα ολόκληρο σύστημα ηθικής αυτοκυριαρχίας. Ήταν η δύναμη που κρατούσε την ψυχή σε εγρήγορση, ακόμη και στην άκρη της καταστροφής. Η Ελλάδα δεν το θεώρησε ποτέ αδυναμία να αυτοσυγκρατείσαι. Το θεώρησε θρίαμβο.

Η σωφροσύνη δεν ήταν η απουσία πάθους. Ήταν το να οδηγείς τα πάθη σου χωρίς να σε ρίξουν κάτω. Ήταν ο ηνίοχος στο άρμα των ορμών. Ο Έλληνας δεν κατέπνιγε τη φλόγα. Την τιθάσευε.

Το παράξενο είναι ότι δεν υπάρχει αντίστοιχη λέξη στα αγγλικά. Αν ψάξεις σε λεξικά, θα βρεις μεταφράσεις όπως “moderation”, “temperance”, “self-restraint”. Όλες τους λάθος. Η σωφροσύνη δεν είναι παθητική. Είναι θρίαμβος συνείδησης, όχι καταπίεση. Ακόμα και ο Αριστοτέλης, που τη χαρακτήρισε «μεσότητα», έσπευσε να παραδεχτεί ότι υπάρχει κάτι ακραίο μέσα της. Κάτι πυρακτωμένο. Δίκαια, ο Δάντης την είδε στο βουνό του Καθαρτηρίου να λάμπει σαν λιωμένο μέταλλο: «giammai non si videro in fornace vetri o metalli sì lucenti e rossi».

Στο τέλος του κειμένου, η σωφροσύνη περιγράφεται όχι ως αρετή, αλλά ως προστατευτική δύναμη: “Sophrosyne is the virtue that saves.” Και σώζει όντως. Γιατί σημαίνει πειθαρχία, ένταση, και κατεύθυνση του συνόλου της ενέργειας του ανθρώπου. Δεν είναι ησυχία. Είναι συγκέντρωση. Είναι ο αγωνιστής πάνω στον ανεμοστρόβιλο. Είναι το χαλινάρι πάνω στα άλογα της ψυχής.

Ολόκληρη η ελληνική στάση απέναντι στη ζωή, γράφει το κείμενο, βασιζόταν σε αυτό που ονόμαζαν Agon – έναν διαρκή, ιερό, εσωτερικό αγώνα. Όχι για να κερδίσουμε κάτι εξωτερικό, αλλά για να φτάσουμε στην εσωτερική ισορροπία και στο υπέρτατο αγαθό: τη Νίκη. Όχι την επιτυχία. Αλλά τη νίκη του σκοπού. Τη νίκη του Ανθρώπου πάνω στον εαυτό του.

Και εδώ βρίσκεται η καρδιά της διαφοράς μας. Εμείς κυνηγάμε την επιτυχία. Οι Έλληνες κυνηγούσαν τη Νίκη που δεν αγοράζεται με χρήματα. Και την κατακτούσαν με σωφροσύνη.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords