Καθηγητής Δ. Παρασκευής στο mononews: Γνωρίζουμε πλέον πώς να περιορίσουμε τον ιό χωρίς γενικευμένο lockdown

Αισιόδοξος οσον αφορα στη δυνατότητα διαχειρισης του 2ου κύματος της επιδημίας κορονοϊού στη χώρα, εμφανίζεται ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτριος Παρασκευής. 

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο mononews.gr, ο επιστήμονας που μαζί με την ομάδα του ανέλυσε το DNA του Sars-Cov-2, δηλώνει ότι οι ειδικοί είναι σε θέση πλέον να γνωρίζουν πώς να περιορίσουν τη διασπορά του ιού, χωρίς μέτρα τύπου «γενικευμένης καραντίνας»,

Παράλληλα, εξηγεί γιατί η χώρα μας παρουσιάζει μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης των κρουσμάτων απ’ ότι οι ΗΠΑ, αναφέρεται στο «απευκταίο» σενάριο σχετικά με την πορεία της επιδημίας στην Ελλάδα και δίνει τεκμηριωμένες απαντήσεις σε αρνητές των μέτρων και συνομωσιολόγους.

Κύριε Καθηγητά, την τελευταία εβδομάδα είδαμε για πρώτη φορά τον αριθμό των κρουσμάτων να ξεπερνάει το φράγμα των 300. Πολλά βέβαια εξ αυτών συνδέονται με τη συρροή στο Ν. Πέλλας. Σας ανησυχεί αυτή η εξέλιξη;

Πράγματι, έχουμε πολλά κρούσματα που σχετίζονται με τη γνωστή συρροή, από την οποία έχει προέλθει μεγάλος αριθμός μεταδόσεων. Λαμβάνοντας υπόψιν αυτό το δεδομένο, και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μας ανησυχεί ο υψηλός αριθμός, ευελπιστούμε ότι τις επόμενες ημέρες θα επανέλθει περίπου στο επίπεδο των 250 ημερησίως. Αναφορικά με τα κρούσματα του  Σαββάτου, αξίζει να σημειωθεί ότι το σαββατοκύριακο βλέπουμε τα κρούσματα της Πέμπτης και της Παρασκευής. Το αποτέλεσμα του σαββατοκύριακου το βλέπουμε, περίπου, την Δευτέρα μέχρι και την Τρίτη.

Ποιος εκτιμάται ότι είναι αυτή τη στιγμή ο πραγματικός αριθμός των ενεργών κρουσμάτων στη χώρα; Εξ αρχής οι επιστήμονες μιλούσαν για  8-10 φορές περισσότερα από τα επισήμως καταγεγραμμένα. Ωστόσο, ακούστηκαν και φωνές που έκαναν λόγο για 50. Γιατί υπάρχει αυτή η διχογνωμία και τι ισχύει τελικά;

Με τον όρο «ενεργά κρούσματα» εννοούμε τα άτομα τα οποία έχουν μολυνθεί από τον ιό το πρόσφατο διάστημα και αυτή τη στιγμή η λοίμωξη είναι ενεργή. Μέχρι την Παρασκευή, η εκτίμηση για τον αριθμό αυτών των κρουσμάτων που έχουν διαγνωστεί ήταν περίπου 2.800.

Ακριβής εκτίμηση του συνολικού αριθμού των ενεργών κρουσμάτων δεν μπορεί να γίνει για την τρέχουσα περίοδο, διότι τουλάχιστον για το τελευταίο διάστημα, δεν έχουν ανακοινωθεί τα αποτελέσματα οροεπιδημιολογικών μελετών που εκτιμούν τι ποσοστό πληθυσμού έχει μολυνθεί.

Μέχρι το τέλος Απριλίου, ο αριθμός των κρουσμάτων που είχαν διαγνωστεί ήταν το 1/10 του εκτιμώμενου συνολικού αριθμού των διαγνωσθέντων, δηλαδή το ποσοστό των ατόμων που είχαν μολυνθεί από τον ιό ήταν 10 φορές μεγαλύτερο από αυτό των ατόμων που είχαν διαγνωστεί. Για την περίοδο που διανύουμε όμως, δεν μπορεί να γίνει με ασφάλεια ανάλογη εκτίμηση.

Δεδομένου, όμως, του μεγαλύτερου αριθμού των διαγνωστικών τεστ, μία εμπειρική εκτίμηση μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το κλάσμα των περιστατικών που διαγιγνώσκουμε, σε σχέση με τα συνολικά, είναι πιθανόν μικρότερο τώρα, συγκριτικά με την περίοδο Μαρτίου – Απριλίου.

Οι εκτιμήσεις μας για την περίοδο Μαρτίου – Απριλίου βασίζονται σε δημοσιευμένη μελέτη οροεπιδημιολογίας, σχετικά με το ποσοστό του πληθυσμού που είχε μολυνθεί από την αρχή της επιδημίας μέχρι τότε. Βασίζονται, λοιπόν, σε πραγματικά δεδομένα και όχι σε εμπειρικές εκτιμήσεις.

Βλέπουμε ότι ο μέσος ρυθμός αύξησης των κρουσμάτων στην Ελλάδα είναι 1 τη στιγμή που στις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία, είναι 0,4. Πώς «μεταφράζεται» αυτό το στοιχείο και τι σημαίνει για τη χώρα μας;

Αυτό το μέγεθος αντιπροσωπεύει το ρυθμό μεταβολής μέσα στο χρόνο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ένα πολύ μεγάλο επιδημικό κύμα, το οποίο διήρκeσε για πολύ μεγάλο χρονικά διάστημα και τώρα η επιδημία βρίσκεται σε πτώση. Το μέγεθος, λοιπόν, είναι μικρό γιατί βρίσκονται σε μία περίοδο που ο ημερήσιος αριθμός των κρουσμάτων παρουσιάζει πτωτική τάση. Παρόλα αυτά, ο ενεργός αριθμός  κρουσμάτων ανά μονάδα πληθυσμού είναι σημαντικά υψηλότερος στις Ηνωμένες Πολιτείες σε σχέση με τη χώρα μας.

Στην Ελλάδα παρουσιάζεται μία σταθεροποιητική τάση, με σχεδόν σταθερό αριθμό κρουσμάτων για διάστημα ενός μήνα και αυτό αντικατοπτρίζεται σε μία εκτίμηση ότι ο ενεργός αριθμός αναπαραγωγής είναι λίγο κάτω από 1 (στην τελευταία εκτίμηση του παρατηρητηρίου covid-19 εκτιμήθηκε σε 0,72). Εντούτοις, αυτές οι εκτιμήσεις αφορούν στο τι συμβαίνει τουλάχιστον 7 ημέρες πριν.

Συνοψίζοντας, αυτή η παράμετρος μας δείχνει ποιος είναι ο τρόπος που μεταβάλλεται ο αριθμός των κρουσμάτων. Δηλαδή αν αυξάνεται, αν μειώνεται ή αν παραμένει σταθερός. Για παράδειγμα, μπορεί να έχουμε έναν πάρα πολύ μικρό αριθμό κρουσμάτων, όπως κατά την περίοδο του Ιουλίου, και ο ενεργός αριθμός αναπαραγωγής να είναι περίπου ίσος με τη μονάδα. Ενώ στον αντίποδα να έχουμε μία χώρα με πολύ υψηλό αριθμό κρουσμάτων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ο  αντίστοιχος αριθμός να είναι κάτω απ’ τη μονάδα.

Ποια είναι τα χρονικά σημεία – ορόσημο που θα δώσουν μια πιο σαφή εικόνα για την πορεία της επιδημίας στην Ελλάδα; Πότε θα γνωρίζουμε αν θα έχουμε ένα σφοδρό κύμα ή πολλά ήπια και από τι εξαρτάται αυτό;

Δεν υπάρχει ένα χρονικό ορόσημο. Σε κάθε χρονική στιγμή έχουμε μια σαφή  εικόνα για την πορεία της επιδημίας. Τώρα γνωρίζουμε ότι έχει σταθεροποιητική τάση. Εάν θα έχουμε σφοδρό κύμα θα το διαγνώσουμε από την τάση στον αριθμό των κρουσμάτων, όταν δηλαδή τα κρούσματα θα αυξάνονται και, όπως σε όλες τις χώρες έτσι και στην Ελλάδα, μπορούμε να το διαγνώσουμε με την τρέχουσα μεθοδολογία, περίπου 7-10 ημέρες μετά από την έναρξή του. Αυτό συμβαίνει γιατί εάν κάποιος μολυνθεί σήμερα δεν μπορεί να διαγνωστεί άμεσα, αλλά περίπου 5 ημέρες μετά την ημερομηνία της μόλυνσης.

Η πτώση της θερμοκρασίας κατά τους χειμερινούς μήνες θα παίξει ρόλο;

Ο παράγοντας θερμοκρασία φαίνεται ότι δεν είναι καθοριστικής σημασίας και αυτό φάνηκε και από την περίοδο του καλοκαιριού, που είχαμε σημαντική αύξηση τόσο στη χώρα μας όσο και  σε άλλες χώρες. Άρα, ο ιός αυτός μπορεί ανά πάσα στιγμή να προκαλέσει μία έξαρση, ένα επιδημικό κύμα.

Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι το χειμώνα βρισκόμαστε σε κλειστούς χώρους αλλά και η όποια επίδραση της θερμοκρασίας μπορεί να συντελέσουν στην αύξηση του κινδύνου, στην αύξηση της μολυσματικότητας και γι’ αυτόν τον ιό, όπως και για  άλλους ιούς του αναπνευστικού.

Ακούμε συχνά ότι ο χειμώνας που έρχεται είναι δύσκολος. Μπορεί να είναι πιο δύσκολος από τον προηγούμενο;

Θα έλεγα ότι έχουμε αφενός πολύ μεγαλύτερη εμπειρία, αφετέρου και η κοινωνία, οι συμπολίτες μας είναι ενήμεροι για το πρόβλημα και γνωρίζουν τα μέτρα προστασίας. Γνωρίζουμε πλέον πώς μπορούμε να ελέγξουμε τη διασπορά χωρίς την εφαρμογή μέτρων τύπου «καθολικής  καραντίνας» και αυτό μας καθιστά αισιόδοξους.

Παρόλα αυτά ,πρέπει να  τονίσουμε ότι η σημαντική παράμετρος στη δυνατότητα ελέγχου της διασποράς είναι η ανταπόκριση της κοινωνίας και το κατά πόσο τηρεί τα μέτρα προστασίας. Προφανώς  δεν έχουν αποτελεσματικότητα 100%, αλλά ακόμα και μία αποτελεσματικότητα τάξης μεγέθους περίπου 70% θα ήταν αρκετή για να περιορίσει σημαντικά  την πιθανότητα διασποράς του ιού.

Από εκεί και πέρα, η επαγρύπνηση εκ μέρους των ειδικών, εκ μέρους της πολιτείας και εκ μέρους  των επαγγελματιών υγείας είναι δεδομένη, όπως και η έγκαιρη ανακοίνωση των μέτρων.

Ποιο είναι το απευκταίο «σενάριο» και πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να επικρατήσει;

Το  απευκταίο σενάριο είναι να έχουμε μεγάλο αριθμό κρουσμάτων και κυρίως  να υπάρχει η ανάγκη νοσηλείας σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, η οποία δεν θα μπορεί να καλυφτεί από τη διαθεσιμότητα του συστήματος υγείας. Στόχος μας είναι να έχουμε μικρότερο αριθμό ανθρώπων που θα χρειαστούν νοσηλεία. Εάν φτάσουμε στο σημείο να μη μπορούμε  να ανταποκριθούμε στις ανάγκες για νοσηλεία, σίγουρα και οι απώλειες θα είναι μεγαλύτερες.

Η έκβαση αυτή θα εξαρτηθεί από την πορεία της επιδημίας καθώς και από άλλες παραμέτρους, όπως για παράδειγμα τις ηλικιακές ομάδες που έχουν προσβληθεί, καθώς και από το πόσο έτοιμο είναι το σύστημα Υγείας.

Θεωρείτε ότι είναι έτοιμο;

Δεδομένων των δυνατοτήτων της χώρας μας έχει γίνει μία μεγάλη προσπάθεια έτσι ώστε να αυξηθεί η δυναμικότητα του συστήματος υγείας και με τη συμβολή όλων μας, αν διατηρήσουμε τον αριθμό των κρουσμάτων σε χαμηλά επίπεδα, τότε το σύστημα υγείας θα ανταποκριθεί, έτσι όπως τουλάχιστον έχει σχεδιαστεί.

Πότε αναμένεται η ευρεία διάθεση των τεστ αντιγόνων και ποιος θα είναι ο ρόλος τους στον έλεγχο της επιδημίας;

Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι τα τεστ αντιγόνων είναι διαθέσιμα και στη χώρα μας και μάλιστα έχει ξεκινήσει η εφαρμογή, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίση στη Λέσβο. Αυτά τα τεστ έχουν κάποιους περιορισμούς, όπως το γεγονός ότι έχουν μεγάλη αξιοπιστία  μόνο όταν εφαρμόζονται για τον έλεγχο συμπτωματικών. Ωστόσο, θα βοηθήσουν σημαντικά στην περίπτωση που χρειάζεται μία πολύ γρήγορη απάντηση για το αν κάποιος έχει προσβληθεί από τον ιό. Ο αριθμός των τεστ που αναπτύσσονται είναι μεγάλος και περισσότερα από ένα έχουν εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA).

Λόγω του σύντομου χρόνου που απαιτείται για το αποτέλεσμα και του χαμηλού οικονομικού κόστους, τα τεστ αντιγόνων μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στον έλεγχο της επιδημίας, επιπλέον βέβαια του μοριακού ελέγχου που αποτελεί το gold standard.

Ήδη η Ελληνική Κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει την αγορά 200.000 τεστ ταχείας εξέτασης αντιγόνων, αλλά δεν έχει γνωστοποιηθεί σε τι χρονικό διάστημα αφορούν, οπότε δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε εάν είναι ικανοποιητικός ο αριθμός ή όχι. Υποθέτω, όμως, ότι η διαθεσιμότητα θα αυξηθεί το προσεχές διάστημα.

Είδαμε πρόσφατα τις κλινικές μελέτες για το εμβόλιο της Οξφόρδης να «παγώνουν», λόγω εμφάνισης μιας πιθανής σοβαρής παρενέργειας, η οποία τέθηκε υπό διερεύνηση, με αίσιο τέλος. Τι σημαίνει πρακτικά αυτή η διαδικασία;

Όταν «δοκιμάζεται» η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια ενός εμβολίου σημαίνει ότι το εμβόλιο δεν έχει πάρει έγκριση και η κλινική δοκιμή γίνεται ακριβώς για να ελέγξει αυτά τα χαρακτηριστικά. Εάν εμφανιστεί μια πιθανή παρενέργεια, θα πρέπει να ελεγχθεί αν σχετίζεται με το συγκεκριμένο εμβόλιο.

Στις κλινικές δοκιμές, ειδικά της φάσης ΙΙΙ, αυτό είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο, καθώς  υπάρχει μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων. Είναι πολύ συχνό όταν πραγματοποιούμε μία μελέτη σε περίπου 10.000 άτομα κάποιος από τους συμμετέχοντες να νοσήσει. Το ερώτημα είναι εάν σχετίζεται το νόσημα με το υπό μελέτη εμβόλιο. Για να είναι η κλινική δοκιμή απόλυτα αξιόπιστη, διερευνάται από μία ανεξάρτητη επιστημονική επιτροπή και εκτιμάται εάν το νόσημα οφείλεται στο υπό μελέτη εμβόλιο ή φάρμακο. Εάν δεν οφείλεται, αποφασίζεται ότι είναι ασφαλές να συνεχιστεί η κλινική δοκιμή. Κάτι που συνέβη και με το συγκεκριμένο εμβόλιο, καθώς το Σάββατο αποφασίστηκε από την ανεξάρτητη επιτροπή και από την Εθνική Ρυθμιστική Αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου να συνεχιστεί η κλινική δοκιμή.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, τα παιδιά νοσούν σπάνια σοβαρά από τη νόσο και τα σχολεία δεν αποτελούν σημαντικές εστίες μετάδοσης του ιού. Τι δείχνουν τα στοιχεία για τη συμπεριφορά του ιού ειδικά σε εφήβους άνω των 15 ετών;

Πράγματι τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 18 ετών είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό ασυμπτωματικά, νοσούν σε σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό και αυτός είναι ο βασικός λόγος που θεωρείται ότι τα παιδιά είναι πιθανόν λιγότερο μολυσματικά σε σχέση με τους ενήλικες. Όσον αφορά στους εφήβους άνω των 15 θα χρειαζόμασταν περισσότερα στοιχεία από οροεπιδημιολογικές μελέτες αντισωμάτων για να γνωρίζουμε τα ακριβή ποσοστά μόλυνσης σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα.

Αναφορικά με το ρόλο των σχολείων, θα πρέπει να τονίσουμε, ότι τα σχολεία είναι συγκοινωνούντα δοχεία με την υπόλοιπη κοινωνία. Άρα ο κίνδυνος εμφάνισης κρουσμάτων στις σχολικές μονάδες είναι ανάλογος με το επιδημιολογικό φορτίο στην εκάστοτε περιοχή. Κατά συνέπεια, τα μέτρα θα πρέπει να εφαρμόζονται ανάλογα και σε συνδυασμό με τα μέτρα στην υπόλοιπη κοινωνία.

Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε ότι οι «συνομωσιολόγοι» και οι «αρνητές» προβάλλουν αντίσταση στα μέτρα ακόμα και με οργανωμένες πρωτοβουλίες. Τι τους απαντάτε;

Εμείς, και γενικά όλη η επιστημονική κοινότητα, δεν εκφράζουμε προσωπικές απόψεις, αλλά βασιζόμαστε σε διεθνώς τεκμηριωμένα δεδομένα. Για παράδειγμα, η τήρηση της φυσικής απόστασης, η χρήση της μάσκας, η υγιεινή των χεριών, η απομόνωση ενός πιθανού κρούσματος, δεν είναι τωρινά δεδομένα ή προσωπικές απόψεις. Είναι δεδομένα ή πρακτικές που τεκμηριωμένα έχουν περιορίσει τη μετάδοση, τόσο του συγκεκριμένου ιού, όσο και άλλων ιών του αναπνευστικού. Δεν υπάρχει χώρος για προσωπικές απόψεις σε κάτι που είναι δεδομένο με τεκμήρια ότι είναι αποτελεσματικό και κυρίως ότι προάγει τη δημόσια υγεία. Οποιαδήποτε άλλη στάση μπορεί να καταστεί επικίνδυνη. Πρέπει να  καταστεί σαφές ότι η δημόσια υγεία δεν είναι πεδίο αντιπαράθεσης ή προσωπικών τοποθετήσεων, ούτε χώρος έκφρασης ιδεολογικών πεποιθήσεων.