H Ουκρανία απαιτεί την επιστροφή της νομισματικής χρηματοδότησης

Όπως αναμενόταν οι τιμές της ενέργειας πήραν την ανοδική πορεία μόλις ο Τσάρος υπέγραψε την αρχή του διαμελισμού της Ουκρανίας. Άλμα έκαναν αμέσως και οι τιμές των ναύλων.

Ο φόβος του πληθωρισμού διακατέχει τους πολλούς. Λίγοι, δυστυχώς, είναι αυτοί που τολμούν να κάνουν παραλληλισμούς με τον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας από το Γ΄ Ράιχ (με την απόκτηση της Σουδητίας) και την σημερινή ασθενή αντίδραση της Δύσης με τις οικονομικές κυρώσεις που ουδόλως ενδιαφέρουν την Ρωσία.

Μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/9, την κρίση του ευρώ το 2012, την πανδημία του 2019 και την συνεχιζόμενη αβεβαιότητα, ο πλανήτης έχει περάσει σε ζώνη υψηλού κινδύνου. Τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα σταδιακά εγκαθίστανται και ισχυροποιούνται. Ο οικονομικός εθνικισμός εντείνεται και κατακτά ιδεολογικό έδαφος. Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο λόγω του χρέους που έχει συσσωρευτεί, του νέου βάρους που φέρνει η κλιματική κρίση, της νέας δαπάνης που απαιτεί η αντιμετώπιση των ανισοτήτων.

Η κρίση στην Ουκρανία είναι, κατά μία έννοια, η εκδικητική απάντηση στους στενοκέφαλους που είχαν ήδη αρχίσει με πείσμα να υποστηρίζουν την επιστροφή στην
«κανονικότητα» της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Όταν η βιομηχανία της Γερμανίας στενάζει από το κόστος της ενέργειας και ζητά κρατική βοήθεια, όταν οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το χρέος τους, όταν το παγκόσμιο χρέος (ιδιωτικό και δημόσιο) είναι 8 φορές του παγκόσμιο ΑΕΠ,  τότε η εθελοτυφλία απέναντι στην ανάγκη να υιοθετηθεί νέα οικονομική πολιτική αποτελεί έγκλημα.

Ήδη, πριν την κρίση που μεθόδευσε ο Πούτιν εκμεταλλευόμενος την γεωπολιτική μυωπία της Γερμανίας, τον πολύμορφο διχασμό των ΗΠΑ, την έλλειψη ηγεσίας στο Η.Β. και στην Ε.Ε., σοφές φωνές προειδοποιούσαν για την ανάγκη να χαραχτούν νέοι δρόμοι στην οικονομική σκέψη, να υιοθετηθούν τολμηρές πολιτικές όπως το κούρεμα χρεών, να γίνουν παρεμβάσεις στις στρεβλώσεις που έχουν δημιουργήσει οι ανεξέλεγκτες αγορές.

Τώρα, με την κρίση της Ουκρανίας, η ανάγκες αυτές είναι πιο έντονες, πιο σημαντικές, πιο επείγουσες.

Με τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στα τελευταία τρία χρόνια (απόρροια κι αυτές των εξελίξεων τριών δεκαετιών) η επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα που επιδιώκουν πολιτικοί και οικονομολόγοι, θα βυθίσει την παγκόσμια οικονομία σε νέα ύφεση. Αυτήν θα παρομοιάζουμε με την Μεγάλη Ύφεση του Μεσοπολέμου.

Τώρα, λοιπόν, ήρθε η ώρα νέας νομισματικής χρηματοδότησης (monetary financing) και όχι της εγκατάλειψης της.  Τώρα ήρθε η ώρα όπου οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν απευθείας τις κυβερνήσεις ώστε και να αντιμετωπιστούν τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα μεγάλων ομάδων του πληθυσμού και πολλών τομέων της οικονομίας και το χρέος να μην  αυξηθεί. Χωρίς νομισματική χρηματοδότηση βοήθεια δεν υπάρχει. Με τη νομισματική χρηματοδότηση και οι φόροι μπορούν να μειωθούν και οι επιδοτήσεις να αυξηθούν.

Ο κρίσιμος παράγων είναι η κοινή συμφωνία των κεντρικών τραπεζών. Πρόσφατη μελέτη των ΔΝΤ παρατηρεί ότι ο κίνδυνος δημιουργίας  υπερπληθωρισμού λόγω της νομισματικής χρηματοδότησης περιορίζεται όταν η κεντρική τράπεζα έχει ανεξαρτησία, ο αρχικός πληθωρισμός είναι χαμηλός και το δημοσιονομικό έλλειμμα επίσης. Σήμερα, οι οικονομίες βγαίνουν από 40 χρόνια χαμηλού πληθωρισμού, περιορισμένα ελλείμματα και ισχυρές κεντρικές τράπεζες. Ήδη, οι πληθωριστικές πιέσεις που εμφανίστηκαν τώρα παρά τη νομισματική επέκταση μίας δεκαετίας είναι χαμηλές – το 50% προέρχεται από τα προβλήματα της ενέργειας, των εφοδιαστικών αλυσίδων, των αλλαγών στην αγορά εργασίας.

Στόχος είναι να περάσει η μπόρα που ξέσπασε. Αν ξεπεραστεί με ύφεση και πληθωρισμό το πολιτικό και κοινωνικό κόστος που θα ακολουθήσει θα μας τρομάξει και, ίσως, να μην είναι αναστρέψιμο.

Αν δεν υπάρξει βοήθεια, τότε θα έχουμε ύφεση, πληθωρισμό και στο τέλος στασιμοπληθωρισμό. Μία επιστροφή στα παλιά, μόνο που τούτη τη φορά οι κοινωνίες δεν βγαίνουν από 30 χρόνια οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνική δικαιοσύνης (les trente glorieuses που λένε οι Γάλλοι) αλλά από 50 χρόνια αύξησης των ανισοτήτων, καταστροφής του περιβάλλοντος, οικονομικών κρίσεων με φούσκες και επιχειρηματική ασυδοσία.

Αν η παγκόσμια οικονομία θέλει να αντέξει και ταυτόχρονα να αρχίσει να γεφυρώνει τα οικονομικά και κοινωνικά χάσματα που την διακρίνουν, η επιστροφή των helicopter money είναι απαραίτητη.