Ο φωτογράφος που κατέγραψε τις θηριωδίες των Τούρκων κατά των Ελλήνων στην Πόλη

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Αν μέχρι σήμερα υπάρχουν τα ντοκουμέντα της άγριας και εφιαλτικής νύχτας που έζησαν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης τον Σεπτέμβριο του 1955, αυτό οφείλεται σε ένα θαρραλέο και φλογερό πατριώτη φωτορεπόρτερ, που αψηφώντας τους κινδύνους βρέθηκε μέσα στο αφιονισμένο από μίσος τουρκικό πλήθος και αποτύπωσε με την μηχανή του τις πρωτοφανείς θηριωδίες.

Γέννημα θρέμμα της Κωνσταντινούπολης ο Δημήτρης Καλούμενος, ήταν ο επίσημος φωτογράφος του Πατριαρχείου.

Το βράδυ

6 προς 7 Σεπτεμβρίου κατέγραψε  τα αιματηρά γεγονότα και οι εικόνες του δημοσιεύθηκαν στο διεθνή Τύπο προκαλώντας παγκόσμιο σάλο.

Η προσφορά του στον ελληνισμό της Πολης υπήρξε τεράστια.

Ήταν για χρόνια  μία από τις μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού φωτορεπορτάζ, που έμεινε γνωστός στο χώρο της δημοσιογραφίας με το ψευδώνυμο «Κωνσταντινουπολίτης».

Γεννήθηκε το 1912, στην Κωνσταντινούπολη, από γονείς Τηνιακούς.

 Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από το Κτικάδο και της μητέρας του από τη Στενή της Τήνου.

 Μαθητής ακόμα, βίωσε τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Μικρασιατικής Καταστροφής και του σταδιακού αφελληνισμού της Πόλης.

Ο  Καλούμενος καταγόταν από οικογένεια φωτογράφων. 

Ο πατέρας του Πέτρος από το 1890 ήταν μύστης της φωτογραφικής τέχνης.

 Ο θείος του Ματθαίος ασχολείτο επαγγελματικά με τη φωτογραφία από το 1900 και ήδη το 1918 λειτουργούσε, συνεταιρικά με κάποιον Ιταλό, ένα μεγάλο κατάστημα, το «Φωτοσπόρ». 

Το 1924 δημιούργησε το μεγαλύτερο φωτογραφείο στην Τουρκία, το «Fotolumiere», αντιπροσωπεύοντας αγγλικές, γαλλικές και γερμανικές εργοστασιακές φίρμες.

ΤΑ ΘΛΙΒΕΡΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

#tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item1 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.09.27-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item2 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.16-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item3 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.09-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item4 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.02-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item5 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.09.56-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item6 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.09.50-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item7 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.50-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item8 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.44-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item9 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.37-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item10 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.31-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_b50 .td-doubleSlider-2 .td-item11 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/04/septemvriana_Στιγμιότυπο-2021-04-27-22.10.23-80x60.png) 0 0 no-repeat; } 1 του 11

Η κυβέρνηση Μεντερές είχε ήδη αρχίσει να διαμορφώνει μια σαφώς πιο εχθρική στάση έναντι της μειονότητας, προβάλλοντας διάφορα προσκόμματα στις ελληνικές κοινότητες, που επιζητούσαν να ανακτήσουν τις χαμένες περιουσίες τους.

Εκείνο όμως που έδωσε την ευκαιρία όχι μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στον τύπο και στον τουρκικό όχλο να στραφεί απροκάλυπτα εναντίον των Ελλήνων ήταν η ανακίνηση του Κυπριακού ζητήματος από τον Στρατάρχη Παπάγο το 1954.

Στις 28 Αυγούστου του 1955, συνέβη ένα γεγονός, το οποίο μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε το προανάκρουσμα των όσων επρόκειτο να ακολουθήσουν. 

Την ώρα της Θείας Λειτουργίας είκοσι Τούρκοι, υπό τα απαθή όμματα της αστυνομίας, όρμησαν και λεηλάτησαν τις εκκλησίες Παναγίας Νεοχωρίου και Αγίων Ταξιαρχών Στένης.

Οι πρώτες συγκεντρώσεις και ομιλίες ξεκίνησαν κατά τις 4:30 το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου, ενώ οι πρώτες ταραχές πρέπει να ξεκίνησαν γύρω στις 5:30.

 Φυσικά, η ώρα ενάρξεως των τουρκικών επιθέσεων ποίκιλλε από συνοικία σε συνοικία.

 Επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων και των περιουσιών τους έλαβαν χώρα και στην ευρωπαϊκή και στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και στις νήσους Χάλκη και Πρίγκηπο, από Τούρκους που μεταφέρθηκαν εκεί με πλοιάρια. 

Με στρατιωτική πειθαρχία κινούμενος ο τουρκικός όχλος, ο οποίος ανερχόταν σε δεκάδες χιλιάδες άτομα, κινήθηκε κατά παντός ελληνικού στοιχείου. 

Μέσα σε εννέα περίπου ώρες (διότι σε πολλά σημεία οι βανδαλισμοί συνεχίστηκαν και μετά την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου μετά τα μεσάνυκτα) καταστράφηκαν ολοσχερώς 1004 σπίτια, ενώ άλλα περίπου 2500 υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές.

 Καταστράφηκαν επίσης 4348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε 2 κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στην Μονή Βαλουκλή. 

Επίθεση δέχτηκαν και ένας μικρός αριθμός αρμενικών και εβραϊκών περιουσιών, ορισμένες αρμενικές εκκλησίες και μια εβραϊκή συναγωγή. 

Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σε δύο περίπου χιλιάδες υπολογίζονται από τους κύκλους της ομογένειας οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200. 

Ιδιαίτερο μίσος επεδείχθη κατά των ιερωμένων, αφού πολλοί απ’ αυτούς ξυλοκοπήθηκαν αγριότατα, άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν: 

«Η Κύπρος είναι τουρκική», ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι σε κάποιο ιεροδιάκονο έγινε αναγκαστική περιτομή.

 Ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος και ο ηλικιωμένος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ενώ ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παραφρόνησε από τους ξυλοδαρμούς και ύστερα από λίγο χρόνο απεβίωσε. 

Η ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Ο Καλούμενος περιέγραψε δραματικά εκείνες τις ώρες…

«Πηγαίνω στο Ταξίμ, βλέπω πλήθος, χιλιάδες κόσμος εκεί. 

Κάπου στο άγαλμα του Ατατούρκ έβγαζαν πύρινους λόγους, οι οποίοι κατέληξαν μ’ αυτό το κάλεσμα: 

«Τώρα που χτυπήσαν και κατέστρεψαν το σπίτι του Πατέρα μας, κι εμείς να τους καταστρέψουμε τα σπίτια τους και τα μαγαζιά τους».

 Δόθηκε το σύνθημα και όρμησαν αμέσως επάνω στα καταστήματα.
Εκείνο που είδα πρώτο απ’ όλα ήταν το παντοπωλείο του Κάτανου “Η Νέα Αγορά” στο Ταξίμ. 

Το κατέστρεψαν εντελώς.

 Υπήρχε, επίσης, κι ένα άλλο μπακάλικο στο Πέραν, κάτω από το καφενείο “Επτάλοφος”, το ρήμαξαν κι αυτό.

 Κατέστρεψαν την “Επτάλοφο”, σπάσανε τα τραπέζια της και πήρανε τα ξύλα. 

Εκεί κοντά ήταν κι ένα άλλο παντοπωλείο, το οποίο είχε ένας μεσήλικας Ρωμηός με τη γυναίκα του. 

Μπήκαν μέσα και τους κακοποίησαν.

Αμέσως μετά πηγαίνω στην εκκλησία της Αγίας Τριάδος στο Σταυροδρόμι.

 Την κατέστρεψαν την Αγία Τριάδα.

 Πιάσαν, βάλανε φωτιά, έβαλαν και δυναμίτιδα με σκοπό να την ανατινάξουν.

 Επειδή, όμως, είναι πολύ μεγάλη η εκκλησία, ο αέρας διαλύθηκε.

 Κατέστρεψαν ό,τι βρήκαν μέσα στο ναό. 

Την φωτογράφισα την άλλη μέρα.

 Εκείνη την ώρα, την ώρα που καταστρέφανε, δε μπόρεσα να μπω κι εγώ, παρά μόνο παρακολουθούσα απ’ έξω.
Στη συνέχεια περνώ δίπλα και βλέπω το Ζάππειο κατεστραμμένο.

 Κατέβασαν το άγαλμα του Ζάππα και έστησαν τη φωτογραφία του Κεμάλ Ατατούρκ, ως σύμβολο νίκης…

Το βράδυ πήρα το βαπόρι και πήγα στη Χάλκη.

Τον Άγιο Νικόλαο τον κατέστρεψαν. Κατέβασαν την καμπάνα, λέρωσαν μέσα κι έσπασαν ότι βρήκαν μπροστά τους…
Την άλλη μέρα σηκώθηκα κι έφυγα πρωί-πρωί για την Πόλη για να συνεχίσω την εργασία μου, να φωτογραφίσω, δηλαδή, τα γεγονότα.

 Έβγαλα φωτογραφίες, πήγα στο Yüksek kaldırım, (στα Σκαλάκια) ανέβηκα στο Πέραν και είδα τις καταστροφές στα κρεοπωλεία, στα παντοπωλεία, στη “Νέα Αγορά” του Κάτανου, στην “Άρτεμη” του Βαφειάδη…
Στα μπακάλικα την πραμάτεια την είχαν σκορπίσει κάτω.

 Έβλεπες ανακατωμένα τυριά, βούτυρα, λάδια, πετρέλαιο, ρύζι, ζάχαρη, αλεύρι, όλα πεταμένα στο δρόμο, και τα κρέατα, και όλα…. 

Στο Καλιοντζουκουλούκ ο δρόμος ήταν γεμάτος πεταμένα τρόφιμα…

 Φοβόσουν να περάσεις, ο σωρός τους ήταν 1 μέτρο ύψος, όπως ακριβώς και στην κεντρική οδό του Πέραν…

Πήγα και στο Μοναστήρι του Βαλουκλή που το έκαψαν, πήγα και στα Νοσοκομεία του Βαλουκλή.

 Έβγαλα φωτογραφίες τον Επίσκοπο Παμφίλου Γεράσιμο και τον ιερέα Επιφάνιο, που ‘θέλαν να του τρυπήσουν τα χέρια…

Εκεί, στα Υψωμαθειά, κοντά στο Γιεντίκουλε, ρωτώ ένα στρατιώτη: «Τι γίνεται εδώ;» Κι αυτός μου είπε: «Τι να κάνω εφέντημ, κάθομαι και περιμένω. 

Εχθές με είχανε με ρούχα (πολιτικά) και έσπαγα, σήμερα με βάλανε να περιμένω»….

 Όλα ήταν προδιαγεγραμμένα στην εντέλεια.»

Η ΑΠΕΛΑΣΗ

Μετά την απέλασή του από την Τουρκία στις 28 Ιανουαρίου 1958, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Έθνος», «Βήμα» και «Μακεδονία», ενώ ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στο «Σωματείο Απελαθέντων εκ Τουρκίας», και τον προσφυγικό «Σύλλογο Ιμβρίων-Τενεδίων-Κωνσταντινουπολιτών-Ανατολικοθρακών Κομοτηνής», στα οποία υπήρξε ιδρυτικό μέλος και επίτιμος πρόεδρός του.

Τιμήθηκε για την προσφορά του στον Ελληνισμό της Ανατολίας από την Ακαδημία Αθηνών (1979), το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, το Ίδρυμα της Παναγίας Σουμελά και αρκετά κωνσταντινουπολίτικα σωματεία, ενώ εκλέχθηκε αντεπιστέλλον μέλος της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών.

Απεβίωσε στις 13 Ιανουαρίου 2006.

Πηγή

Catisart

Άβαλον

The post Ο φωτογράφος που κατέγραψε τις θηριωδίες των Τούρκων κατά των Ελλήνων στην Πόλη appeared first on Militaire.gr.