«Στον αέρα» χιλιάδες δηλώσεις αυθαιρέτων

του Θοδωρή Καραουλάνη

Μια «καυτή πατάτα» κουβαλά στα χέρια του ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης τις τελευταίες ημέρες… Και αυτή είναι η πιθανότητα να «τιναχτούν στον αέρα» εκατοντάδες χιλιάδες δηλώσεις αυθαιρέτων, για τις οποίες σημειωτέον το δημόσιο, μέσω του Πράσινου Ταμείου, έχει εισπράξει ήδη εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.

Ποιο είναι το άμεσο πρόβλημα; Ότι λήγει η προθεσμία που έθεσε ο Γιώργος Σταθάκης πέρυσι για την κατάθεση όλων των σχεδίων, μελετών και δικαιολογητικών για όσες δηλώσεις είχαν γίνει με βάση τον προηγούμενο νόμο αυθαιρέτων, τον 4178/2013, γνωστό και ως «νόμο Καλαφάτη». Παρά το ότι ο νέος νόμος αυθαιρέτων (4495/2017) «τρέχει» μέχρι τα τέλη του 2019 (τουλάχιστον) ο κ. Σταθάκης αποφάσισε και έβαλε όρο να περαιωθούν οι δηλώσεις του προηγούμενου νόμου μέσα σε ένα χρόνο από την ψήφιση του 4495. Και αυτό δεν έχει γίνει ακόμη για εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα.

Σύμφωνα με την τελευταία, αρχές Οκτώβρη, ανακοίνωση στοιχείων από το πληροφοριακό σύστημα του ΤΕΕ, σε σύνολο 1.073.305 αυθαιρέτων υπάρχουν συνολικά 418.940 δηλώσεις του 4178, 295.481 του 4178 από μεταφορά από τον προηγούμενο νόμο του 2011 και 78.762 του νόμου 4014/2011 που δεν έχουν περαιωθεί τυπικά και νομικά. Υπάρχουν ακόμη 244.397 δηλώσεις του νέου νόμου 4495 και 35.725 από μεταφορά του 4178 στον 4495, από τις οποίες μόνο 16.125 έχουν περαιωθεί τυπικά. Με λίγα λόγια, από τα περισσότερα από 1 εκατομμύριο δηλωμένα αυθαίρετα, μόνο δεκαέξι χιλιάδες έχουν ολοκληρώσει όλες τις προϋποθέσεις «νομιμοποίησης». Και τουλάχιστον επτακόσιες δεκαπέντε χιλιάδες αυθαίρετα βρίσκονται στον αέρα λόγω της προθεσμίας που λήγει!

Σημειώνουμε ότι αυτές οι 700 χιλιάδες δηλώσεις για τις οποίες χρειάζεται να κατατεθούν τα δικαιολογητικά ταλαιπωρούν το πληροφοριακό σύστημα του ΤΕΕ, που δουλεύει στα όρια της δυναμικότητας καθώς τις ίδιες ημέρες, μέχρι 30 Οκτωβρίου, τρέχει ταυτόχρονα και η προθεσμία για την υπαγωγή με μεγάλη έκπτωση 20% στον νέο νόμο 4495. Μάλιστα χιλιάδες μηχανικοί «ξενυχτούν» το τελευταίο διάστημα πάνω από τον υπολογιστή τους για να προλάβουν όλες τις προθεσμίες για τους πελάτες τους και ήδη οι διαμαρτυρίες και η ενόχληση προς το ΥΠΕΝ που έχει την ευθύνη είναι τεράστιες.

Παρά τις αλλεπάλληλες οχλήσεις μηχανικών, πολιτών και δημοσιογράφων προς το ΥΠΕΝ, δεν έχει δοθεί ακόμη καμία ξεκάθαρη απάντηση για το τι θα γίνει.

Σύμφωνα με πληροφορίες της greenagenda, όπως και στα άλλα θέματα αυθαιρέτων, ο Γιώργος Σταθάκης δέχεται αντικρουόμενες και διαφορετικές εισηγήσεις. Και ο ίδιος γενικά είναι κατά των παρατάσεων στα ζητήματα αυθαιρέτων, για λόγους αρχής. Θυμίζουμε ότι «με το ζόρι», τελευταία στιγμή, έδωσε παράταση – και μάλιστα μόλις 20 ημερών - για την έκπτωση του 20% του δικού του νόμου.

Τι σημαίνει ότι λήγει η προθεσμία για τα σχέδια του 4178

Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, στις 3 Νοέμβρη, ένα χρόνο δηλαδή μετά τον 4495, λήγει η προθεσμία που είχαν οι ιδιοκτήτες και μηχανικοί για να τελειώσουν όλες τις εκκρεμότητες με τις δηλώσεις του νόμου 4178, δηλαδή να καταθέσουν όλα τα σχέδια, τις μελέτες και τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για να είναι νομικά περαιωμένη η δήλωση κάθε αυθαιρέτου.

Σε περίπτωση που δεν κατατεθούν όλα αυτά στο πληροφοριακό σύστημα, τότε οι αιτήσεις υπαγωγής είναι νομικά έωλες. Σύμφωνα με κάποιες νομικές ερμηνείες, αν δεν περατωθούν οι δηλώσεις εντός προθεσμίας είναι άκυρες. Σύμφωνα με άλλες όχι. Όλοι όμως συμφωνούν ότι κάθε δήλωση που δεν έχει περαιωθεί είναι ανοιχτή σε διοικητική ακύρωση ή, το σημαντικότερο, σε προσφυγή από οποιονδήποτε άλλον έχει ενδιαφέρον ή συμφέρον να την ακυρώσει δικαστικά. Και αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι δηλώσεις που δεν έχουν ολοκληρώσει τυπικά την υπαγωγή με την κατάθεση όλων των δικαιολογητικών βρίσκονται στον αέρα, παρότι μπορεί να έχουν πληρωθεί τα πρόστιμα και οι πολίτες να νομίζουν ότι έχουν τελειώσει.

Όπως έχει ανακοινώσει το ΤΕΕ, ο Πρόεδρος Γιώργος Στασινός ζήτησε με επιστολή του προς τον αρμόδιο Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργο Σταθάκη, εξάμηνη παράταση της προθεσμίας 12 μηνών από την έναρξη ισχύος του Ν4495/2017, η οποία προβλέπεται για την ολοκλήρωση των δηλώσεων του νόμου 4178/2013 για δηλώσεις αυθαιρέτων και κτιρίων με αυθαιρεσία, χωρίς μεταφορά στο νέο νόμο. Όπως αναφέρονταν στη σχετική ανακοίνωση «το ΤΕΕ ευελπιστεί σε γρήγορη ανταπόκριση του ΥΠΕΝ και αποδοχή του αιτήματος του τεχνικού κόσμου, ώστε να υπάρχει περιθώριο ολίγων μηνών για την υποβολή των αναγκαίων σχεδίων και μελετών για την περαίωση των δηλώσεων του Ν4178/2013 που δεν θα μεταφερθούν στον νέο νόμο».

Αν το ΥΠΕΝ δεν δώσει παράταση, η μόνη σίγουρη νομική οδός που απομένει σε όσους δεν ολοκληρώσουν είναι η μεταφορά των δηλώσεων στο νέο νόμο. Αλλά ο 4495 μπορεί να έχει καλύτερους όρους σε θέματα προστίμων, εκπτώσεων, δόσεων κλπ αλλά είναι πιο αυστηρός στους όρους υπαγωγής (πχ προβλέπεται σε πολλές περιπτώσεις μελέτη στατικής επάρκειας που κοστίζει αρκετά κλπ). Επιπλέον, κανείς δεν μπορεί να διασφαλίσει ότι αν ο νόμος φτάσει στο ΣτΕ, το ανώτατο δικαστήριο θα επαναλάβει την απόφαση που έλαβε για τον 4178. Και αυτό γιατί δεν έχουν ακόμη ικανοποιηθεί όλες οι προβλέψεις του 4178 που είχε λάβει υπόψιν του για να ον κρίνει συνταγματικό, όπως η διαθεσιμότητα ορθοφωτοχαρτών του Ιουλίου του 2011…

Ουσιαστικό νομικό ζήτημα η έλλειψη ορθοφωτοχαρτών

Η βασική πρόβλεψη του νόμου Καλαφάτη (4178/2013) ήταν η θωράκιση της «κόκκινης γραμμής» της 28ης Ιουλίου 2011 με αεροφωτογραφίες, ή ορθοφωτοχάρτες που θα αποδείκνυαν αν την συγκεκριμένη ημερομηνία υπήρχε κάθε αυθαίρετο ή όχι. Μάλιστα προβλέφθηκε, με επιμονή του ίδιου του Σταύρου Καλαφάτη τότε, ότι οι ορθοφωτοχάρτες αυτοί θα παρέχονταν από το ίδιο το πληροφοριακό σύστημα, ως δημόσιο έγγραφο, για να είναι νομικά κατοχυρωμένοι όλοι.

Άλλωστε αυτή η πρόβλεψη ήταν που, μαζί με το ηλεκτρονικό σύστημα και τις συγκεκριμένες προβλέψεις περί κατηγοριών αυθαιρέτων και περιβαλλοντικού ισοζυγίου, οδήγησαν το Συμβούλιο της Επικρατείας να ανατρέψει την μέχρι τότε πάγια νομολογία του ενάντια στους νόμους αυθαιρέτων, και να κρίνει το 2015 τον νόμο Καλαφάτη «συνταγματικά ανεκτό» για πρώτη φορά μετά το νόμο Τρίτση του 1983.

Για αυτό άλλωστε η ίδια προβλέψει υπάρχει και στον νέο νόμο Σταθάκη, σύμφωνα με την οποία (άρθρα 85 και 87 του ν4495) «στην ψηφιακή πλατφόρμα ορθοφωτοχαρτών του άρθρου 85, με μέριμνα της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εισάγονται για όλη την επικράτεια οι αεροφωτογραφίες που θα χρησιμοποιηθούν ως βάση αναφοράς και ελέγχου για τη διαπίστωση της ολοκλήρωσης του φέροντος οργανισμού της αυθαίρετης κατασκευής μέχρι τις 28.7.2011.». Αυτή η «μέριμνα του ΥΠΕΝ» είναι που δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα και δημιουργεί σοβαρό νομικό πρόβλημα…

Σύμφωνα με πληροφορίες της greenagenda, η προηγούμενη κυβέρνηση που ξεκίνησε την εφαρμογή του 4178 το 2013, ο οποίος υποτίθεται ότι θα έληγε το 2015, παρέδωσε τον Γενάρη του 2015 συγκεκριμένο σχέδιο στη νέα κυβέρνηση για την κάλυψη του προβλήματος των ορθοφωτοχαρτών. Ο τότε αρμόδιος αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς είχε προετοιμάσει συγκεκριμένο σχέδιο για τη διενέργεια διεθνούς διαγωνισμού για τη λήψη των αναγκαίων δορυφορικών αρχείων που θα χρησιμοποιούνταν ως βάση για τους ορθοφωτοχάρτες. Η ουσία της λύσης βρίσκονταν στην ανάλυση των διαθέσιμων δορυφορικών δεδομένων της χώρας από διεθνείς εταιρείες που έχουν δορυφορικές εικόνες κατάλληλης ανάλυσης.

Σύμφωνα με πηγές που έχουν άριστη γνώση του θέματος από το Υπουργείο, είχε σχεδιαστεί τότε ένα πολυπαραγοντικό σύστημα προμήθειας των απαραίτητων δεδομένων. Θα χρησιμοποιούνταν τα δεδομένα (χάρτες) του ΟΠΕΚΕΠΕ για πολλές περιοχές της χώρας, του 2011, που μαζί με αεροφωτογραφίες του ΥΠΕΝ (του Ιουλίου 2011) από ευαίσθητες περιοχές (Μύκονο, Σαντορίνη, Ανατολική Αττική κλπ), κάλυπταν περίπου το 35-37% της χώρας. Για το υπόλοιπο ποσοστό, εξαιρουμένων των περιοχών της επικράτειας που ούτως ή άλλως δεν χρειάζονται (θάλασσα, εθνικοί δρυμοί, συμπαγείς δασικές εκτάσεις κλπ) η προεκτίμηση που είχε γίνει κατέληγε σε ένα κόστος για την προμήθεια δορυφορικών δεδομένων και αεροφωτογραφιών (για να γίνουν οι ορθοφωτοχάρτες) περίπου 2,5 εκατομμυρίων ευρώ.

Το κόστος αυτός ήταν δυσβάστακτο για το ΥΠΕΝ αλλά ο Νίκος Ταγαράς τότε είχε δώσει εντολή να προετοιμαστεί σχετική απόφαση του Πράσινου Ταμείου (το οποίο όμως εποπτεύονταν από τον Γιάννη Μανιάτη και υπήρχε μια καθυστέρηση…) για χρηματοδότηση του έργου. Αυτό άλλωστε ήταν και το λογικό, καθώς η συντριπτική πλειονότητα των εσόδων του Πράσινου Ταμείου προέρχεται από τις δηλώσεις αυθαιρέτων και θα έπρεπε να θωρακιστεί νομικά η είσπραξή τους, ενώ είναι ένα αυταπόδεικτα «πράσινο έργο» καθώς διασφαλίζει ότι δεν θα υπάρχει υπέρβαση της κόκκινης γραμμής της αυθαιρεσίας του 2011, που το ΣτΕ έκρινε ως συνταγματική. Το μόνο πρόβλημα στον όλο σχεδιασμό ήταν μόλις ολοκληρώνονταν ο διαγωνισμός, θα χρειάζονταν νομοθετική ρύθμιση καθώς δεν είναι ολόκληρη η χώρα διαθέσιμη σε δορυφορικά δεδομένα και αεροφωτογραφίες τον Ιούλιο του 2011 και μάλιστα ακριβώς στις 28, αλλά με διαφορά πριν και μετά μερικούς μήνες, καλύπτεται όλη η επικράτεια.

Δυστυχώς η νέα κυβέρνηση του 2015 άφησε το θέμα των αυθαιρέτων στην άκρη για πολλούς μήνες. Μόλις το 2016 ξεκίνησε να ασχολείται σοβαρά, κυρίως ο Γιάννης Τσιρώνης (Λαφαζάνης και Σκουρλέτης δεν ασχολήθηκαν ποτέ ουσιαστικά…) και καθυστέρησε πολύ. Για να προχωρήσει η υπόθεση πραγματικά χρειάστηκε να αναλάβει το Υπουργείο ο Γιώργος Σταθάκης, ο οποίος όμως δεν θέλησε να «τελειώνει» με τον 4178 και αποφάσισε να φέρει νέο νόμο αυθαιρέτων, τον οποίο ψήφισε τον Νοέμβρη του 2017. Όπου και σε αυτόν υπάρχει η ίδια πρόβλεψη για ορθοφωτοχάρτες στο πληροφοριακό σύστημα. Αλλά και πάλι, μέχρι τώρα, δεν έχει γίνει τίποτε…