Πλαστική σακούλα: Μία «μάχη» για τα αυτονόητα

του Δημήτρη Διαμαντίδη

Τα δεδομένα για την προστασία του περιβάλλοντος, αναδεικνύονται σε πρώτο θέμα στην Ελλάδα.

Η «σύγκρουση» του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ) και της λιανεμπορικής αλυσίδας ΑΒ Βασιλόπουλος για το θέμα της πλαστικής σακούλας φανερώνει ότι ζητήματα που στις περισσότερες χώρες της ΕΕ έχουν επιλυθεί εδώ και χρόνια, εδώ εξακολουθούν να απασχολούν την κοινή γνώμη περισσότερο από όσο πρέπει.

Αφορμή στάθηκε ένα βίντεο της ΑΒ Βασιλόπουλος, με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Μαυρίδη, στο

οποίο παρουσιάζει τα μειονεκτήματα της χρήσης πλαστικής σακούλας μίας χρήσης από αυτές που κατά κόρον τα σούπερ-μάρκετ (πριν ισχύσει η χρέωση τους από τις αρχές του 2018) μοίραζαν αφειδώς και δωρεάν στους καταναλωτές.

Πολλοί από τους τελευταίους τις χρησιμοποιούσαν για κάθε είδους χρήση με καταστρεπτικότερη για το περιβάλλον την τοποθέτηση σε αυτές παντός είδους σκουπιδιών (οργανικά, πλαστικά κα) και την απόρριψη τους στους πράσινους κάδους, με τελική κατάληξη τους ΧΥΤΑ ή τις χωματερές.

Παλαιότερα μάλιστα είχε «παίξει» στην τηλεόραση διαφήμιση άλλης λιανεμπορικής αλυσίδας, όπου μία δική της άδεια πλαστική σακούλα είχε «σκαλώσει» σε έναν φράχτη, καθώς περιφερόταν ανεξέλεγκτα κενή περιεχομένου και πήγαινε όπου την κατεύθυνε ο αέρας.

Τα επιχειρήματα

Ο ΣΒΠΕ, που απέστειλε εξώδικο στην ΑΒ Βασιλόπουλος για το διαφημιστικό σποτ της, διαμαρτύρεται για το συσχετισμό που γίνεται στη χρήση της πλαστικής σακούλας, ως μίας «κακής συνήθειας»-εξάρτησης, αντίστοιχης βαρύτητας, σοβαρότητας και σημασίας με τον εθισμό στα ναρκωτικά, στο κάπνισμα, στον αλκοολισμό, εθισμοί που αποδεδειγμένα θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή και υγεία.

Όπως αναφέρει ο ΣΒΠΕ, «ενώ η πρόθεση των διαφημίσεων φαίνεται να είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα περιβάλλοντος και έχουν τη μορφή κοινωνικού μηνύματος, επί της ουσίας προβάλλουν και προωθούν άλλες σακούλες πολλαπλών χρήσεων από σύνθετα ανομοιογενή υλικά, προϊόντα που η εταιρεία πωλεί από τα καταστήματά της αντί συγκεκριμένου τιμήματος.

Επιπλέον, κατά τον ίδιο, στις διαφημίσεις αναφέρεται ότι: «1 στα 2 απορρίμματα στους βυθούς μας είναι σακούλες» και «το 2050 τα πλαστικά στις θάλασσές μας θα είναι περισσότερα από τα ψάρια», στοιχεία που αποδίδονται σε μελέτη του ΙΕΛΚΑ.

Όπως τονίζει στην ανακοίνωσή του ο ΣΒΠΕ, «μέσω της αναφοράς στο ΙΕΛΚΑ δημιουργείται εντελώς εσφαλμένη εντύπωση στους καταναλωτές ότι τα προβαλλόμενα αρνητικά στοιχεία για το περιβάλλον αποτελούν αξιόπιστα και επιστημονικά στοιχεία προερχόμενα από ανεξάρτητο φορέα, ενώ κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν αποδεικνύεται, αλλά το ίδιο το εν λόγω Ινστιτούτο "λειτουργεί σε ένα βαθμό ως άτυπος σύνδεσμος των αλυσίδων σούπερ μάρκετ" όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του».

Από την πλευρά της, η ΑΒ Βασιλόπουλος σε ανακοίνωση της απαντά στον ΣΒΠΕ, υπογραμμίζοντας ότι οι ενέργειές της για το περιβάλλον και τον περιορισμό της πλαστικής σακούλας μίας χρήσης, ανταποκρίνονται σε ένα παγκόσμιο κοινωνικό ζητούμενο, ενώ τονίζει πως η εταιρεία «με ειλικρίνεια και αμεσότητα έχει τοποθετηθεί ξεκάθαρα ενάντια στη χρήση πλαστικής σακούλας μιας χρήσης, αναλαμβάνοντας με θάρρος την ευθύνη που της αναλογεί σε ότι αφορά την ενημέρωση και την αλλαγή της υπάρχουσας αντίληψης του κοινού για αυτό το ζήτημα που επιβαρύνει σοβαρά και αποδεδειγμένα το περιβάλλον».

Η εταιρεία επικαλείται μάλιστα τα στοιχεία των μελετών του ΙΕΛΚΑ που έχουν παρουσιαστεί δημόσια πολλές φορές και τα οποία, όπως εξηγεί, αποτελούν ενδείξεις της σοβαρότητας του προβλήματος στη χώρα μας και έρχονται να συνεπικουρήσουν τα στοιχεία δεκάδων μελετών που έχουν αναδείξει παρόμοιες πρωτοβουλίες σε άλλες χώρες.

«Η χώρα μας ήταν από τις τελευταίες χώρες της Ε.Ε. που εναρμονίστηκε με την Ευρωπαϊκή Οδηγία. Σε κάθε περίπτωση στην ΑΒ Βασιλόπουλος δεν αντιμετωπίζουμε την υποχρέωση αυτή ως τυπική αλλά ως ηθική και ουσιαστική μας δέσμευση για τις μελλοντικές γενιές», αναφέρει η αλυσίδα.

Η Ευρωπαϊκή πραγματικότητα

Το σποτ της ΑΒ Βασιλόπουλος έχει ως τίτλο το #allazoumesinithies και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 24/11/2017 είχε εκδώσει ανακοίνωση με τίτλο Breaking bag habits.

Σε αυτήν ο ίδιος ο Επίτροπος για το Περιβάλλον, Karmenu Vella, σημείωνε πως το 80% των απορριμμάτων που καταλήγουν στην θάλασσα προέρχεται από την στεριά.

Τα περισσότερα από αυτά τα σκουπίδια είναι πλαστικά και γι’ αυτό πλαστικές σακούλες ανακαλύπτονται μέσα στα στομάχια διαφόρων πουλιών που πετούν επάνω από τις θάλασσες, όπως και μέσα σε φάλαινες.

Η Ελλάδα αποτελεί έναν εκ των αρνητικών πρωταγωνιστών στο θέμα πλαστική σακούλα στην Ευρώπη, καθώς σύμφωνα με στοιχεία μελέτης που πραγματοποίησε η Eunomia για λογαριασμό της Ε.Ε, η ετήσια κατά κεφαλήν χρήση λεπτής σακούλας μεταφοράς στη χώρα μας ανερχόταν το 2012 σε 242 τεμάχια.

Το πολύ-πολύ λόγω κρίσης η χρήση στην Ελλάδα να είχε υποχωρήσει κοντά στις 200 σακούλες ανά κάτοικο ετησίως.

Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες;

Σε κράτη που έλαβαν σοβαρά μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης της πλαστικής σακούλας, όπως η Δανία και η Φινλανδία, η ετήσια κατανάλωση περιορίστηκε στις μόλις 4 σακούλες κατά κεφαλήν.

Στην Ιρλανδία, που επίσης αντιμετώπισε μεγάλη οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα, αλλά εισήγαγε φόρο στην πλαστική σακούλα ήδη από το 2002, η κατανάλωση σακούλας έπεσε από τις 328 κατά κεφαλήν σε μόλις 18, δηλαδή υποχώρησε κατά 95%.

Τι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια;

Η κοινοτική νομοθεσία (Plastics Bags Directive) είναι σαφής: τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν πως στο τέλος του 2019 δεν θα καταναλώνονται όχι πάνω από 90 σακούλες ετησίως κατά κεφαλήν. Μέχρι το τέλος του 2025 αυτό το μέγεθος απαιτείται να έχει υποχωρήσει στις 40 σακούλες.

Το πώς αυτό θα επιτευχθεί αυτό, η ΕΕ το αφήνει στην διακριτική ευχέρεια των κρατών, αλλά επισημαίνει πως είναι εφικτή ακόμη και η πλήρης απαγόρευση της χρήσης της λεπτής πλαστικής σακούλας που ξέρουμε μέχρι σήμερα, εφόσον μία τέτοια απαγόρευση είναι συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο.