Διετές έργο απογραφής και ανάδειξης των υγροτόπων στην Ελλάδα και τη γειτονιά της

του Νίκου Αβουκάτου

Ασπίδα προστασίας θα αποτελέσει για τους υγροτόπους της χώρας μας και άλλων χωρών των Βαλκανίων η αναγνώριση των ορίων τους και η θεσμική κατοχύρωσή τους. Μέχρι σήμερα, δυστυχώς, δεν υπάρχει ακριβής και συνολική εικόνα του αριθμού τους, ούτε είναι γνωστή η έκταση τους.

Σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), το οποίο συντονίζει τη χαρτογράφηση και αξιολόγηση στις πέντε χώρες της Βαλκανικής Μεσογείου, μόλις 300 ελληνικοί υγρότοποι εντοπίζονται εντός των περιοχών του Δικτύου NATURA 2000,

Πρόκειται κυρίως για υγροτοπικά οικοσυστήματα μικρής έκτασης διάσπαρτα σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, τα οποία συνιστούν «νησίδες βιοποικιλότητας» στο ευρύτερο φυσικό - ημιφυσικό ή αστικό και αγροτικό τοπίο, καθώς παρέχουν χώρους διατροφής, φωλιάσματος και αναπαραγωγής για πολλά είδη ζώων, προάγοντας τη συνεκτικότητα του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας.

Για πρώτη φορά βρίσκεται σε εξέλιξη ένας ενιαίος τρόπος απογραφής των υγροτόπων της Βαλκανικής Μεσογείου, μέσω ενός διετούς έργου που αφορά την κατάσταση διατήρησης των υγροτόπων της περιοχής, στο πλαίσιο του Διακρατικού Προγράμματος Εδαφικής Συνεργασίας της Βαλκανικής Μεσογείου με τίτλο: «Improving the conservation effectiveness of wetlands» (Interreg Balkan - Mediterranean).

Στο έργο συμμετέχουν ερευνητικά ιδρύματα και υπηρεσίες Περιβάλλοντος της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ. Στις χώρες εφαρμογής του έργου εντάσσεται και η Κύπρος.

Με αυτό τον τρόπο θα παρέχεται ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για τις αδειοδοτήσεις, σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα χωροθετήσεων. «Oι περισσότερες από τις απειλές και τις πιέσεις στους υγροτόπους συνήθως δεν εντοπίζονται στον πυρήνα τους, αλλά στα όρια, με άλλες μορφές κάλυψης και χρήσης γης λόγω καταπατήσεων και καταστροφών φυσικής βλάστησης», υπογραμμίζει στη Greenagenda.gr η Ελένη Φυτώκα, υπεύθυνη του έργου από την πλευρά του ΕΚΒΥ.

Ακόμη, όπως εξηγεί η ίδια, «δυστυχώς, οι αρμόδιες υπηρεσίες στερούνται αναγκαίων εργαλείων υποστήριξης της διαδικασίας αδειοδότησης σε περιοχές που δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένες ως προστατευόμενες. Η αναγνώριση των ορίων των υγροτόπων και η θεσμική κατοχύρωσή τους αφενός ωφελεί τη διατήρηση των υγροτόπων και αφετέρου ευνοεί την ασφάλεια δικαίου, καθώς παρέχει ξεκάθαρο πλαίσιο για τις αδειοδοτήσεις, σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα χωροθετήσεων».

Παράλληλα, σύμφωνα με την κα. Φυτώκα, δεν υπάρχει περιγραφική πληροφορία - αξιολόγηση των υγροτόπων (π.χ. στοιχεία για τα είδη φυτών και ζώων που φιλοξενούν), καθώς και χαρτογράφηση - αποτύπωση των ορίων τους σε κατάλληλη κλίμακα.

Το συγκεκριμένο έργο επιχειρεί να αναδείξει τη συνεκτικότητα της φύσης πέρα από εθνικά όρια και να τεκμηριώσει δράσεις προστασίας και διατήρησης των υγροτοπικών οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας στη Βαλκανική Μεσόγειο.

Οι διακρατικές λεκάνες των ποταμών Αώου, Αξιού και Νέστου θα αποτελέσουν το κοινό πεδίο δράσης και συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών για κοινά μέτρα διαχείρισης και διατήρησης της βιοποικιλότητας, αλλά και της πολιτιστικής αξίας τους.

Η ανάδειξη των υγροτόπων της Βαλκανικής Μεσογείου ως προορισμοί ιδιαίτερου φυσικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος για την άσκηση αναψυχής και ήπιου τουρισμού, συνδέει την προστασία και διατήρηση των υγροτόπων της με τις προσδοκίες της τοπικής κοινωνίας για ανάπτυξη και προσέλκυση επισκεπτών.

Από την Ελλάδα, στο έργο συμμετέχουν το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (ΜΓΦΙ-ΕΚΒΥ), το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η Περιφέρεια Θεσσαλίας και, ως παρατηρητής εταίρος, και το Τμήμα Βιοποικιλότητας και Προστατευόμενων Περιοχών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το ΜΓΦΙ-ΕΚΒΥ συντονίζει τις δράσεις που αφορούν στη χαρτογράφηση, απογραφή και αξιολόγηση της οικολογικής σύνδεσης των υγροτόπων της Βαλκανικής Μεσογείου.

Η οικολογική σύνδεση των φυσικών οικοσυστημάτων και η συνοχή των δικτύων προστατευόμενων περιοχών, συνιστά ειδικό στόχο του Διακρατικού Προγράμματος, συμβάλλοντας στον γενικό στόχο του προγράμματος για μια πιο ανταγωνιστική και βιώσιμη ανάπτυξη στην εν λόγω εδαφική επικράτεια.

Η χωρική κατανομή των υγροτόπων ως σημαντικά στοιχεία του τοπίου για τη διατήρηση των οικοτόπων και των ειδών θα αποτελέσει τον βασικό δείκτη για την αξιολόγηση και παρακολούθηση της οικολογικής συνοχής και της συνδεσιμότητας του Δικτύου NATURA 2000 για την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Κύπρο, καθώς και του Δικτύου Emerald για την Αλβανία και την ΠΓΔΜ.