Στα 690 εκατ. τα έσοδα εκδοτικών επιχειρήσεων την περίοδο 2017-2019

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα διεξάγεται η «Έρευνα χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων» (ΕΧΕΕ), με πρωτοβουλία του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ), μετά από αίτημα των εκδοτών, και καλύπτει τη χρονική περίοδο 2017-2019.

Την ΕΧΕΕ εκπόνησε η εταιρία ερευνών κοινής γνώμης Public Issue, ενώ το ερωτηματολόγιο και οι άξονες διερεύνησης τέθηκαν σε διαβούλευση με τα σωματεία εκδοτών

(ΕΝ.ΕΛ.ΒΙ., Σ.Ε.Β.Α., Σ.Ε.Ε.ΒΙ. και Σ.ΕΚ.Β.).

Η εν λόγω έρευνα αποτελεί την πρώτη από τις τέσσερις μελέτες που απαρτίζουν το πρόγραμμα ερευνών για τον κλάδο του βιβλίου, που έχει προγραμματίσει ο Οργανισμός και το οποίο εντάσσεται στο πλαίσιο των πολιτιστικών και κοινωνικών δράσεων, που αποτελούν μέρος της αποστολής του.

Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί με την εκπόνηση και των ερευνών για: α) τη βιβλιοπαραγωγή, β) τα βιβλιοπωλεία-σημεία πώλησης και, γ) την αναγνωστική συμπεριφορά.

Τα βασικά συμπεράσματα της «Έρευνας χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων», συνοψίζονται στα παρακάτω:

Περισσότερες από 1 στις 4 σημερινές εκδοτικές επιχειρήσεις ιδρύθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, δηλαδή μετά το 2008.Το 86,6% της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων προέρχεται από αυτοχρηματοδότηση.Οι 3 στους 4 τίτλους με νέο ISBN (75%), της τριετίας 2017-2019, εκδόθηκαν μόνο σε έντυπη μορφή, ενώ οι τίτλοι που εκδόθηκαν μόνο σε ηλεκτρονική μορφή, αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% του συνολικού αριθμού νέων τίτλων.Σήμερα στην Ελλάδα, η μέθοδος της ψηφιακής εκτύπωσης εφαρμόζεται μαζικά από το ½ (51%) των εκδοτικών επιχειρήσεων.Τα συνολικά έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων κατά την τριετία 2017-2019 εκτιμώνται, με βάση την έρευνα, σε 690 εκατ. ευρώ.Κατά την τριετία 2017-2019 τα έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων, σε σχέση τις κατηγορίες βιβλίων, κατανέμονται ως εξής: o 23% των εσόδων από την πώληση πανεπιστημιακών/επιστημονικών o 17% από την πώληση βιβλίων λογοτεχνίας o 14% από την πώληση σχολικών o 9% από την πώληση παιδικών/εφηβικών βιβλίων o 37% από πωλήσεις βιβλίων γενικού περιεχομένου (τεχνικά, πρακτικά, κτλ.)Τα έσοδα από πώληση δικαιωμάτων αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1% των συνολικών εσόδων.Το 67% των εσόδων αφορά πωλήσεις καταλόγου, έναντι 33% που αφορά νέες κυκλοφορίες.Τα έσοδα από πωλήσεις βιβλίων σε ηλεκτρονική μορφή (e-books), αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% των συνολικών εσόδων.Μόλις το 6%-7% των επιχειρήσεων δαπανούν για διαφημιστικούς σκοπούς, ποσό που υπερβαίνει ετησίως τις 10.000€.Τα προβλήματα που απασχολούν σήμερα τις εγχώριες εκδοτικές επιχειρήσεις δείχνουν να διαφοροποιούνται σημαντικά, ανάλογα με το μέγεθός τους.

Αναλυτικά σε σχέση με τις πωλήσεις:

Η εκτίμηση των συνολικών εσόδων των εκδοτικών επιχειρήσεων προκύπτει από την Έρευνα Εκδοτικών Επιχειρήσεων του ΟΣΔΕΛ, με προβολή στο σύνολο των επιχειρήσεων της Βάσης (Διάγραμμα 42).Κατά την τριετία 2017-2019, τα συνολικά έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων, ανέρχονται σε 689.181.382 €.2  Τα έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων το 2019 (220.718.372€) εμφανίζουν μείωση, κατά 19.106.559€ (-8%), σε σύγκριση με το 2018.Από την ανάλυση των δηλωθέντων συνολικών εσόδων των εκδοτικών επιχειρήσεων προκύπτει, ότι το 10,1% των επιχειρήσεων (128 επιχειρήσεις) συγκεντρώνει το 78% των συνολικών εσόδων των επιχειρήσεων (537.696.887€ - Διάγραμμα 43).Το 8% των εκδοτικών επιχειρήσεων εμφανίζουν έσοδα τριετίας >=1.000.000€, ενώ το 26% (1 στις 4), από 150.000€ έως 999.999€. Ωστόσο, το 50% των εκδοτικών επιχειρήσεων εμφανίζει έσοδα, λιγότερα από 150.000€ (Διάγραμμα 44).Τα έσοδα από πώληση δικαιωμάτων αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1% των συνολικών εσόδων (Διάγραμμα 47).  Το 67% των εσόδων αφορά πωλήσεις καταλόγου (backlist), έναντι 33% που αφορά νέες κυκλοφορίες (Διάγραμμα 52). Η σχέση αυτή δεν έχει μεταβληθεί στην τριετία 2017-2019.Τα έσοδα από πωλήσεις βιβλίων σε ηλεκτρονική μορφή (e-books), αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% των συνολικών εσόδων (Διάγραμμα 53).Στο Διάγραμμα 51, απεικονίζεται, συγκριτικά, η σύνθεση (%) της βιβλιοπαραγωγής, ως προς τις πέντε βασικές κατηγορίες βιβλίων, σε συνάρτηση με όλα τα μεγέθη που μετρήθηκαν στην ΕΕΕ του ΟΣΔΕΛ. Συγκεκριμένα: 1) τον αριθμό τίτλων με νέο ISBN, 2) το δηλωθέν τιράζ, 3) την εκτίμηση εσόδων, με βάση τον συνολικό μέσο όρο των δηλωθέντων ποσοστών και 4) την εκτίμηση εσόδων, με βάση την προβολή των δηλωθέντων ποσοστών, στα έσοδα κάθε επιχείρησης.Από τον υπολογισμό των μεριδίων, με βάση τον συνολικό μέσο όρο των δηλωθέντων ποσοστών, προκύπτει ότι το μεγαλύτερο μερίδιο (37%) κατέχει η κατηγορία βιβλίων γενικού περιεχομένου. Αντιθέτως, με βάση την προβολή των δηλωθέντων ποσοστών στα έσοδα κάθε επιχείρησης, το μεγαλύτερο μερίδιο (42%) κατέχουν τα πανεπιστημιακά/επιστημονικά βιβλία. Πρόκειται για δύο διαφορετικούς τρόπους υπολογισμού, που θα πρέπει να συνεκτιμηθούν.

Η «Έρευνα χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων» είναι ποσοτική και πραγματοποιήθηκε με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, που περιλαμβάνει 73 ερωτήσεις (μεταβλητές), κλειστού και ανοικτού τύπου. Δειγματοληπτικό πλαίσιο της ΕΧΕΕ αποτελεί η βάση των εγγεγραμμένων εκδοτικών επιχειρήσεων του ΟΣΔΕΛ, η οποία, σύμφωνα με την τελευταία επικαιροποίηση (24/06/2020), περιλαμβάνει 1.269 εκδοτικές επιχειρήσεις.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 2020. Ο σχεδιασμός, η μεθοδολογία, η καταγραφή και αξιολόγηση των δεδομένων έγινε από την Public Issue. Η έρευνα πεδίου (συλλογή ερωτηματολογίων) υλοποιήθηκε, κατά το ίδιο διάστημα, από τον ΟΣΔΕΛ. Στην ΕΧΕΕ ανταποκρίθηκαν, κατά κύριο λόγο, μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις του χώρου. Το πραγματοποιηθέν μέγεθος του δείγματος ανέρχεται σε 134 επιχειρήσεις.

Το ποσοστό απόκρισης της έρευνας (response rate) ανέρχεται σε 10,6%, εάν ληφθεί ως βάση το σύνολο των εγγεγραμμένων επιχειρήσεων, που περιλαμβάνονται σήμερα στη βάση του ΟΣΔΕΛ. Ωστόσο, ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων (467), που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 37% του κλάδου, θεωρούνται εκδοτικά «αδρανείς», κατά την τελευταία τριετία, εκδίδοντας μόνο έναν νέο τίτλο (322 επιχειρήσεις, 25,4%) εξέδωσαν 1 τίτλο ή και κανέναν (145 επιχειρήσεις, 11,4%).

Κατά συνέπεια, εάν θεωρηθούν εκδοτικά «ενεργές» οι επιχειρήσεις που εξέδωσαν στην τριετία 2017-2019, κατ’ ελάχιστο, ≥2 βιβλία, τότε η βάση αναφοράς περιορίζεται σε 802 επιχειρήσεις και το ποσοστό απόκρισης υπολογίζεται σε 16,7%. Τα αποτελέσματα της έρευνας σταθμίστηκαν, εκ των υστέρων (ex-post), με βάση τον όγκο της συνολικής βιβλιοπαραγωγής των επιχειρήσεων, κατά την τριετία 2017- 2019.

Τα στοιχεία της βιβλιοπαραγωγής προέρχονται από τη βάση εγγεγραμμένων επιχειρήσεων του ΟΣΔΕΛ (επικαιροποιημένα στοιχεία της 24ης Ιουνίου 2020).

Γιώργος Αλεξάκης

βιβλίοεκδοτικές επιχειρήσεις