Διαμεσολάβηση και... Σασμός

Γράφει η Νάντια Υβέτ Ευαγγελάτου Δικηγόρος Παρ΄ Εφέταις - Μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Α.ΜΔ.Σ.Α : 18990) – Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια από το Υπουργείο Δικαιοσύνης (Α.Μ.: 1889)

Τι είναι η διαμεσολάβηση

Η διαμεσολάβηση ως μηχανισμός αναζήτησης και εξεύρευσης συμβιβαστικής επίλυσης σε μία διαφωνία που ταλαιπωρεί και βασανίζει τους πολίτες, ως μέλη μιας κοινωνίας, και που σκοπό έχει την διασφάλιση και εμπέδωση του κλίματος ειρήνης στον τοπικό κοινωνικό ιστό που αυτά ανήκουν, είναι τόσο παλαιά, όσο και οι ίδιες οι ανθρώπινες κοινωνίες. Έχοντας στόχο την μη κλιμάκωση διαφωνιών και την καλλιέργεια κλίματος αλληλοκατανόησης και συνεργασίας με σκοπό την γεφύρωση αντιμαχόμενων συμφερόντων μέσα από μια μακρά διαδικασία διαπραγμάτευσης που θέλει σύμμαχο την ωριμότητα του χρόνου και των συνθηκών για να κοπάσουν τα πάθη και να επικρατήσει η λύση εκείνη προς το συμφέρον όλων, η διαμεσολάβηση μοιάζει να είναι στις μέρες μας η μοντέρνα εκδοχή του Σασμού.

Η ιστορική καταγωγή της διαμεσολάβησης

Η ιστορική της καταγωγή ως θεσμού εφαρμογής συμβιβαστικών διαδικασιών επίλυσης διαφορών δεν είναι σαφής. Χαρακτηρίζεται, ωστόσο, από μια βαθιά ελληνικότητα, αφού πρωτοσυναντάται στον ελλαδικό χώρο στην Κρήτη ήδη από το 13ο αιώνα μ.Χ., γνωστό στις μέρες μας και ως Σασμό.

Διαμεσολάβηση και Σασμός στην πράξη

Παρατηρώντας κανείς πώς λειτουργεί η διαμεσολάβηση στην πράξη, θα έλεγε ότι προσομοιάζει με την εφαρμοζόμενη στην Ορεινή Κρήτη πρακτική του Σασμού, σύμφωνα με την οποία, ο σάστης , ένα πρόσωπο κύρους και επιρροής της τοπικής κοινωνίας, αναλαμβάνει ενόψει της γένεσης μίας διαφοράς, να παρέμβει μεταξύ θύτη και θύματος και να ασκήσει πίεση προς την κατεύθυνση εξεύρεσης μίας συμβιβαστικής λύσης. Στόχος είναι η αποκλιμάκωση των παθών και η εμπέδωση του κλίματος ειρήνης τόσο μεταξύ των μερών, όσο και της τοπικής κοινωνίας μέσα από την συμβιβαστική διευθέτησης της διαφοράς.

Από την άλλη πλευρά, η διαμεσολάβηση έχοντας παρόμοια χαρακτηριστικά, παρέχει στις πλευρές που διαφωνούν ή και που ακόμα αντιδικούν, το ασφαλές εκείνο πλαίσιο, υπό τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις και κανόνες που θέτει ο νόμος, όπου το ενδεχόμενο πρόβλημα ή αντιδικία, μπορεί εν δυνάμει να μετατραπεί σε ευκαιρία. Έτσι, δίνεται η ενεργή δυνατότητα στα εμπλεκόμενα μέρη να αναλάβουν, με τη βοήθεια ενός τρίτου ουδέτερου προσώπου ως διαμεσολαβητή, την πρωτοβουλία να πρωταγωνιστήσουν σε μία δημιουργική διαπραγμάτευση μεταξύ τους, η οποία μπορεί να γεννήσει μία λύση που εξυπηρετεί τα συμφέροντα όλων των μερών, οδηγώντας σε αυτό που λέμε στο τέλος της ημέρας σε μία λύση win win. Έτσι, επιτυγχάνεται, κατά μία έννοια, ο Σασμός, καθώς τα ίδια τα μέρη που διαφωνούν έχουν την ηθική ικανοποίηση να συμμετέχουν προσωπικά στη γόνιμη διαδικασία εξεύρεσης και συνδιαμόρφωσης της λύσης στο πρόβλημα που τους απασχολεί.

Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις

Η διαμεσολάβηση ως θεσμός που ανταγωνίζεται σε αποτελεσματικότητα το Σασμό εφαρμόζεται σε μία ευρεία γκάμα υποθέσεων, όπως αστικές και εμπορικές.Ειδικότερα, η διαδικασία αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε οικογενειακές διαφορές, σε διαφορές που αφορούν σχέσεις μεταξύ ιδιοκτητών πολυκατοικίας, εργατικές διαφορές, διαφορές για αξιώσεις ηθικής βλάβης λόγω προσβολής της προσωπικότητας, κληρονομικές διαφορές, υποθέσεις αστικής ιατρικής ευθύνης, αγωγές χρέους, αγωγές αποζημιώσεως από τροχαία ατυχήματα και πολλές άλλες. Σύμφωνα με την εικόνα της πορείας του θεσμού που παρείχε το Υπουργείο Δικαιοσύνης το Μάιο του 2023 από τα στατιστικά στοιχεία της ΕτήσιαςΈκθεσης της Κεντρικής Επιτροπής Διαμεσολάβησης, περίπου το 8% των υποθέσεων που υπάγονται στην Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία, που συνιστά το πρώτο στάδιο ενημέρωσης των εμπλεκομένων στη διαδικασία μερών, επιλύονται εξωδικαστικά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την εκούσια διαμεσολάβηση ξεπερνά το 80% (https://ministryofjustice.gr/?p=9670). Το στοιχείο αυτό και μόνο δείχνει ότι θεσμός της διαμεσολάβησης δείχνει να αποκτά όλο και μεγαλύτερη αποδοχή από τους πολίτες και να καταλαμβάνει το χώρο που του αναλογεί στο ελληνικό δικαικό σύστημα.

Η διαφορά μεταξύ διαμεσολάβησης και Σασμου

Η διαφορά που εντοπίζεται στις δύο παραπάνω διαδικασίες είναι ότι, ενώ στο Σασμό κατά την παράδοση η εξεύρεση λύσης προέρχεται έξωθεν ως αποτέλεσμα ευγενούς πίεσης ενός τρίτου προσώπου ανάλογα με την ωρίμανση της χρονικής συγκυρίας, στη διαμεσολάβηση το συμβιβαστικό αποτέλεσμα έρχεται ως προϊόν μόχθου των ίδιων των μερών που διαφωνούν. Αυτό από μόνο του εγγυάται μία μεγαλύτερη δυναμική στη μελλοντική σταθερότητα της συμφωνίας και της επικράτησης του πνεύματος ειρήνης, αφού τα ίδια τα διαπραγματευόμενα μέρη έχουν πυρηνικά συμμετάσχει και δεσμευτεί μέσα από τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης στο αποτέλεσμα αυτό.

Κλείνοντας η γράφουσα διερωτάται : Είναι η διαμεσολάβηση η μεγάλη πρόκληση για Σασμό στις μέρες μας; Τούτο μένει να απαντηθεί από την πράξη..