Οταν ο αργαλειός αναδεύει του νου τις πληγές

Η υφαντική, τέχνη πανάρχαια, κρατώντας άμυνα στην αποδόμηση του λαϊκού πολιτισμού μας, είναι μια δημιουργική τέχνη και παράλληλα καινοτόμος δράση

Από την αρχή της λειτουργίας του Εργαστηρίου «Παναγία Ελεούσα», που λειτουργεί από το 1990 στο Μεσολόγγι και το Αγρίνιο και παρέχει δωρεάν εκπαίδευση και κατάρτιση σε 170 νέα άτομα με νοητική υστέρηση και συνοδές αναπηρίες από όλο τον νομό της Αιτωλοακαρνανίας, καταφύγαμε στο μεγάλο κεφάλαιο του

Αυτόν τον ανεξάντλητο πλούτο αγκαλιάσαμε και προσπαθούμε μέσω αυτού να ρίξουμε γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στους εκπαιδευόμενους νέους μας και στην κοινωνία, με σκοπό αυτή να αποδεχτεί και να υποδεχτεί τα άτομα με νοητική υστέρηση ως ισότιμα μέλη της και να πετύχουμε την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη.

Με το πνεύμα αυτό, οι νέοι μας, εκτός από την εκπαίδευσή τους σε διάφορους επαγγελματικούς τομείς, μέσα από εφαρμοσμένα εκπαιδευτικά και θεραπευτικά προγράμματα, μαθαίνουν να αξιοποιούν και να αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους, ώστε να γίνουν όσο το δυνατόν ανεξάρτητοι και αυτόνομοι, καλλιεργούν το θέατρο, τη μουσική, τον χορό και ενθαρρύνονται στον αθλητισμό. Στόχος μας, εκτός από την κατάρτιση και την εκπαίδευση, είναι και η διατήρηση, η προβολή και η ανάδειξη της παραδοσιακής λαϊκής τέχνης ως βασικού στοιχείου της ζωής του λαού μας.

Μεταξύ των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, στο εργαστήρι μας αναβιώνει και η τέχνη της υφαντικής. Η ελληνική υφαντική αποτελεί σημαντικό κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς μας. Σύμφωνα με την Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, «η γνώση της υφαντικής είναι πολύτιμο στοιχείο του άυλου πολιτισμού. Αυτού που προσπαθεί σήμερα διεθνώς να διασώσει η UNESCO, ενώ τα προϊόντα της απαράμιλλης αυτής βιοτεχνίας είναι λαμπρά δείγματα του υλικού λαϊκού πολιτισμού της χώρας».

Στην αρχαιότητα η θεά Αθηνά προστάτευε την υφαντική τέχνη, γι’ αυτό την είχαν ονομάσει Εργάνη. Ο αργαλειός ως οικιακό εργαλείο είναι αρχαιότατο και αναφέρεται από τον Oμηρο ως ιστός. Η Πηνελόπη ύφαινε και ξεΰφαινε τη νύχτα για να ξεγελά με τον τρόπο αυτόν τους μνηστήρες και να περιμένουν ώσπου να τελειώσει το «διασίδι» της, με την ελπίδα πως στο μεταξύ θα επιστρέψει ο Οδυσσέας.

Η υφαντική, τέχνη πανάρχαια, κόντρα στον αυτοματισμό, κρατώντας άμυνα στην αποδόμηση του λαϊκού πολιτισμού μας, είναι μια δημιουργική τέχνη και παράλληλα καινοτόμος δράση, που αναδεικνύει όποιες δεξιότητες των νέων μας με νοητική υστέρηση. Οι νέες μας εργάζονται αφοσιωμένες στον αργαλειό τους, στο υφαντό τους, που απαιτεί προσοχή και συγκέντρωση. Μια τέχνη της υπομονής, των χεριών και του νου, μια και η υφάντρα πρέπει να συντονίσει τον νου με τις κινήσεις των χεριών της, δημιουργώντας σχέδια εμπνευσμένα από την ελληνική φύση, την άνοιξη, τα λουλούδια.

Στο εργαστήρι της υφαντικής αναβιώνουν μνήμες οικιακής οικονομίας και οι υφάντρες μας αξιοποιούν τους ξεχασμένους αργαλειούς του ΕΟΜΜΕΧ και δημιουργούν κουρελούδες, χαλάκια με λουλούδια, καθώς με τη σαΐτα περνούν το υφάδι ανάμεσα από το στημόνι, με τη μοναδικότητα του χειροποίητου.

Ετσι ενισχύεται η μνήμη τους, καθώς απαιτείται συγκέντρωση, συνηθίζουν στη συνεργασία με τη διπλανή τους, καλλιεργείται η φαντασία και η προσοχή στον συντονισμό των κινήσεων, καθώς η υφάντρα χρησιμοποιεί παράλληλα χέρια και πόδια, ενώ ταυτόχρονα καταβάλλει δύναμη στα χέρια, όπως, άλλωστε, παραδέχεται και η δημοτική ποίηση:

«Το κέντημα είναι γλέντημα και η ρόκα είναι σεργιάνι
μα ο αργαλειός είναι σκλαβιά, σκλαβιά πολύ μεγάλη».

Ταυτόχρονα οι νέες μας, που δουλεύουν στον αργαλειό, μαγεύονται καθώς παρακολουθούν πώς από ένα νήμα μπορούν να δημιουργήσουν ολόκληρο ύφασμα.

Με τις πολλαπλές επαναλαμβανόμενες κινήσεις ηρεμεί το μυαλό και αλλάζει η διάθεσή τους, όταν κάποιο πρόβλημα τους φέρνει μελαγχολία, αφού, σύμφωνα με τη δημοτική μούσα, «Θαύματα κάνω στο λεπτό με κλωστή στον αργαλειό».

Η υφαντική τέχνη γίνεται μέσο γνωστικής εμπειρίας και συμβάλλει στην ενίσχυση των μηχανισμών ανάπτυξης των δεξιοτήτων των εκπαιδευόμενων νέων μας, ενισχύεται η αυτοεκτίμησή τους, αφού έχουν άποψη για το σχέδιο ή τα χρώματα, και αποκτούν τη βεβαιότητα της δημιουργίας, όταν οι πολύχρωμες κλωστές μετατρέπονται σε έργα τέχνης. Γεγονός που βοηθά πολύ στην ωρίμανση του συναισθηματικού κόσμου τους.

Η υφαντική, λοιπόν, σταθερή εστία εκπαίδευσης και πολιτισμού, συμβάλλοντας στη διατήρηση ενός από τους πλέον παραδοσιακούς κλάδους της παραγωγικής οικονομίας της χώρας μας με την παραγωγή ενός πολύ σημαντικού αριθμού προϊόντων υφαντικής, αναδεικνύοντας τη χάρη και την ευαισθησία των γυναικών μιας άλλης εποχής, μπορεί να αποτελέσει μια ουσιαστική πηγή έμπνευσης για σύγχρονες, πρωτοποριακές σχεδιαστικές δημιουργίες.

*Πρόεδρος του Εργαστηρίου «Παναγία Ελεούσα» για άτομα με νοητική υστέρηση και συνοδές αναπηρίες στον νομό Αιτωλοακαρνανίας