Η ελληνική οικονομία και η έξοδος από την κρίση

Η ελληνική οικονομία και η έξοδος από την κρίση14.01.2019Άρθρα

Είναι ο μηδενικός (0%) εταιρικός φόρος ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό μέτρο για να προσελκύσει νέες επενδύσεις, να αυξήσει το ποσό των άμεσων ξένων επενδύσεων και να τονώσει την επιχειρηματικότητα, μέσω της δημιουργίας νέων εταιριών, και στη συνέχεια να δημιουργήσει δουλειές, να μειώσει την ανεργία και να ανοίξει τον δρόμο για την οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα;

Από τον
Dr. Α. Σταθόπουλο

Είναι ευρέως γνωστό ότι η Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια αντιμετώπισε

μια ισχυρή οικονομική κρίση με υψηλό χρέος, αποπληθωρισμό και μείωση του ΑΕΠ της γύρω στο 25%. Οι Ελληνες υπέφεραν μια ισχυρή οικονομική προσαρμογή, η οποία επιδείνωσε την οικονομική δραστηριότητα, το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο, θέτοντας σε κίνδυνο την κοινωνική και την οικονομική συνοχή της ελληνικής κοινωνίας.

Το ελληνικό χρέος αποτελούσε το 118% του ΑΕΠ και θεωρήθηκε μη βιώσιμο. Εκείνη τη στιγμή η Ελλάδα ζήτησε βοήθεια από τους εταίρους της στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Υστερα από περίπου 300 δισ. ευρώ προγραμμάτων διάσωσης και ένα «κούρεμα» χρέους, το χρέος της Ελλάδας βρίσκεται ακόμα στο 180% του ΑΕΠ. Αυτή η κατάσταση αντανακλά, κατά την άποψή μου, τη σημαντική αδυναμία των τριών προγραμμάτων διάσωσης να αναγνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού οικονομικού μοντέλου.

Συγκεκριμένα, οι βασικοί πυλώνες του πρώτου Μνημονίου δεν απευθύνθηκαν στην αναδιάρθρωση του χρέους και την πολιτική δημοσιονομικής εξυγίανσης, έδωσαν έμφαση στη μείωση του δημόσιου κόστους και στην αύξηση των φορολογικών συντελεστών. Οι τελευταίοι εφαρμόστηκαν με οριζόντιο τρόπο σε όλο το φάσμα των οικονομικών παραγόντων στην Ελλάδα (από τους εργαζομένους και τους συνταξιούχους μέχρι τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις). Το δεύτερο Μνημόνιο, παρότι είχε αποτέλεσμα στη μείωση του χρέους, απέτυχε να θέσει τη βάση για οικονομική ανάπτυξη, καθώς συνέχισε να εστιάζει στην πολιτική δημοσιονομικής εξυγίανσης, πόσο μάλλον το τρίτο Μνημόνιο.

Εξαιτίας των παραπάνω, η χώρα υφίσταται ένα σημαντικό «brain drain» (διαρροή ανθρώπινου δυναμικού), αφού πάνω από 350.000 Ελληνες (το 3% του πληθυσμού) έχουν φύγει. Σε αναλογία με τον πληθυσμό της Κίνας θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για 45.000.000 ανθρώπους ή με τον πληθυσμό των ΗΠΑ θα μιλούσαμε για 10.000.000 ανθρώπους. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι αυτοί οι νέοι επαγγελματίες και επιστήμονες έφυγαν από τη νεκρή Ελλάδα, ενώ το ποσοστό γεννήσεων παραμένει χαμηλότερο από το ποσοστό που είναι απαραίτητο για να διατηρηθεί ο πληθυσμός. Είναι επομένως ουσιώδες να αναγνωρίσουμε την αδυναμία του παρελθόντος και τελικά να συνεχίσουμε μπροστά, παίρνοντας μερικές τολμηρές αποφάσεις και κάνοντας κάτι για το μέλλον.

Σε αυτό το άρθρο θα παραθέσω τις απόψεις μου πάνω στη φορολογία εταιρικού εισοδήματος στην Ελλάδα και σύντομα θα εξηγήσω το μείγμα πολιτικής που είναι υψίστης σημασίας για να φέρει την οικονομία σε ένα μονοπάτι βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και στη συνέχεια να διατηρηθεί η οικονομική συνοχή, να δημιουργηθούν δουλειές και να διατηρηθεί το ταλέντο στην Ελλάδα.

Ο φόρος του εταιρικού εισοδήματος στην Ελλάδα το 2017 έφερε στο εθνικό ταμείο περίπου 3,6 δισ. ευρώ και κάθε χρόνο μειώνεται. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα φορολογικά έσοδα της ελληνικής κυβέρνησης για την ίδια χρονιά ήταν περίπου 51 δισ. ευρώ. Αρα ο εταιρικός φόρος αντιπροσωπεύει ένα 7% των συνολικών φορολογικών εσόδων.
Ο ρυθμός φορολογίας του εταιρικού εισοδήματος στην Ελλάδα ανέρχεται στο 29%, ενώ στις άλλες χώρες της βαλκανικής χερσονήσου ο εταιρικός φόρος βρίσκεται περίπου στο 10%. Τυπικά η Βουλγαρία και τα Σκόπια (FYROM) έχουν φόρο 10%, η Αλβανία 15%, η Ρουμανία 16%, το Κόσοβο 10% και η Κροατία 18%. Μόνο η Ιταλία βρίσκεται στο 24%, η Τουρκία 22% και η Ισπανία 25% από τις άλλες χώρες της Μεσογείου, ενώ η Κύπρος βρίσκεται στο ανταγωνιστικό 12,5%.

Μεγάλος αριθμός εταιριών άφησε την Ελλάδα για τη Βουλγαρία εξαιτίας των αντιπαραθέσεων για χαμηλότερα ποσοστά εταιρικού φόρου και, σύμφωνα με υπολογισμούς, πάνω από 250.000 εταιρίες άφησαν την Ελλάδα για γειτονικές χώρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 χρόνων. Ο καθένας μπορεί να καταλάβει ότι όσο η οικονομική δραστηριότητα και ο αριθμός των εταιριών συρρικνώνονται χρόνο με τον χρόνο, υπάρχει προοδευτική μείωση της συνεισφοράς του εταιρικού φόρου στον συνολικό προϋπολογισμό της Ελλάδας.

Σε αυτό το σημείο είναι λογικό να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο σκοπός της διατήρησης ενός υψηλού ποσοστού εταιρικού φόρου σε ένα περιβάλλον μιας ολοένα βυθιζόμενης οικονομικής δραστηριότητας.

Πρόσφατα παραδείγματα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δείξει ότι μια μείωση στα ποσοστά εταιρικού φόρου (21%) είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Παρότι θα πρέπει να αποφύγουμε τους παραλληλισμούς με την οικονομική κατάσταση των Ηνωμένων Πολιτειών και τις απλουστεύσεις με άλλες πολιτικές, αξίζει να εξετάσουμε την πιθανότητα ενός μειωμένου ποσοστού εταιρικού φόρου στην Ελλάδα στο μηδέν και ανοιχτά να συζητήσουμε τα δυνητικά οφέλη για την ελληνική οικονομία εφαρμόζοντας ένα τόσο πρωτοφανές μέτρο.

Πρώτα απ’ όλα αυτό θα βελτίωνε τη διαφάνεια και την ελκυστικότητα της οικονομίας, και θα είχε ως αποτέλεσμα τον επαναπατρισμό των ελληνικών εταιριών από το εξωτερικό πίσω στην Ελλάδα. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την ουσιαστική δημιουργία θέσεων εργασίας και την αύξηση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών μαζί με τις καταναλωτικές δαπάνες. Η δημιουργία θέσεων εργασίας και η αυξημένη ζήτηση για ανθρώπινο κεφάλαιο θα παρακινούσαν τα ταλέντα όχι μόνο να παραμείνουν στην Ελλάδα, αλλά επίσης να επαναπατρίσουν και εκείνους που έφυγαν στο εξωτερικό, συμβάλλοντας στην τεχνολογική μεταμόρφωση του ελληνικού οικονομικού μοντέλου.

Δεύτερον, η νέα γενιά των Ελλήνων επαγγελματιών παρέμεινε υψηλής ειδίκευσης και σε αρκετές περιπτώσεις επέδειξε δημιουργική σκέψη κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η παροχή κινήτρων στους ανθρώπους να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση, να πάρουν το ρίσκο να βάλουν τις ιδέες τους και τις αρμοδιότητές τους σε μια δουλειά κάθε είδους (από ένα απλό εστιατόριο μέχρι μια εξελιγμένη εταιρία πληροφορικής ή άλλων επιστημονικών εργασιών και εταιρίες), αποτελεί τον πυρήνα των προτάσεών μου, καθώς θα δώσει κίνητρο για επιχειρηματικότητα και θα δημιουργήσει τον απαραίτητο δυναμισμό στην ελληνική οικονομία.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ρούσβελτ αμφισβητήθηκε από τη Γερουσία για τις σημαντικές δαπάνες των «νέων συμφωνιών», οι οποίες τελικά οδήγησαν στην οικονομική επέκταση των ΗΠΑ και έβγαλαν τη χώρα από τη Μεγάλη Υφεση. Η απάντησή του ήταν ότι είναι πολύ σημαντικό να δίνουμε κίνητρο στους ανθρώπους και να βάλουν όλο αυτό το ταλέντο στη δουλειά στις υπηρεσίες της αμερικανικής οικονομίας. Αυτή είναι, κατά την άποψή μου, η ουσία ενός οικονομικού προγράμματος που στοχεύει να οδηγήσει την Ελλάδα έξω από την κρίση. Σε αυτό το πλαίσιο, επίσης, θα ήθελα να τονίσω ότι αυτό είναι ακριβώς το αδύνατο σημείο των πολιτικών που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα πάνω από τα τελευταία δέκα χρόνια, καθώς πέτυχαν να υποστηρίξουν μια τέτοια οικονομική και τεχνολογική μεταμόρφωση, ενώ έλειπε το αντικείμενο της μετατροπής της ελληνικής οικονομίας σε πιο ανταγωνιστική και αποτελεσματική.

Με το να θέσουμε ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο με το απαραίτητο νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο είναι δυνατόν να προβλέψουμε τις ειδικές διατάξεις για την ασυλία εταιρικού φόρου όσον αφορά τις εταιρίες οι οποίες επιλέγουν να μετεγκατασταθούν στην Ελλάδα για μεγάλες χρονικές περιόδους, όπως 20 χρόνια. Αυτό το νομικό πλαίσιο θα προστατεύσει επίσης τις υπάρχουσες εταιρίες στην Ελλάδα από κάθε αλλαγή στη νομοθεσία στο μέλλον. Η ασυλία σε αυτή την περίπτωση θα είναι συνδεδεμένη με τη μεταφορά καταθέσεων ή άλλων πόρων από το εξωτερικό πίσω στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Είναι ευρέως γνωστό ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε τα τελευταία τρία χρόνια μια τεράστια «αποστράγγιση καταθέσεων», ως αποτέλεσμα των ελέγχων κεφαλαίου (capital controls), τα οποία ανάγκασαν τις εταιρίες να βρουν λύσεις έξω από την Ελλάδα, έτσι ώστε να υποστηρίξουν τη λειτουργία τους. Φέρνοντας πίσω στην Ελλάδα το ουσιαστικό κέντρο της οικονομικής λειτουργίας τους, οι εταιρίες θα στηρίξουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα επωφεληθούν από την προαναφερθείσα ασυλία. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς η Ιταλία και το Βέλγιο το έχουν ήδη εφαρμόσει στο παρελθόν με μεγάλη επιτυχία. Ολα αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να δώσουν κίνητρο για τη δημιουργία νέων εταιριών, να φέρουν τις υπάρχουσες εταιρίες πίσω στην Ελλάδα, να δώσουν ώθηση στις άμεσες επενδύσεις από το εξωτερικό και να θέσουν το σκηνικό για την Ελλάδα προκειμένου να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της και την πιστοληπτική ικανότητα του παρελθόντος στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Κάποιος, φυσικά, ίσως διαφωνήσει, υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή τέτοιων μέτρων αφήνει ένα κενό περίπου 3,5 δισ. ευρώ στον δημοσιονομικό προϋπολογισμό του κράτους. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μπορούμε να αντλήσουμε αυτό το ποσό μέσα από εναλλακτικές πηγές (άμεσοι ή έμμεσοι φόροι) και αυτό εξηγείται παρακάτω. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα επίσης να δηλώσω ότι ο ΦΠΑ θα παραμείνει αμετάβλητος στο σημερινό επίπεδο του 24% για γενικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Θα ήθελα επίσης να τονίσω ότι δεν υπάρχει καμία επιπλέον ανάγκη αύξησης κάθε άλλου έμμεσου φόρου, καθώς η αύξηση των εσόδων θα προέλθει από την ανάπτυξη της οικονομίας και από τον ΦΠΑ που θα πληρώνεται στο κράτος. Επιπλέον, η νέα ζήτηση για εργαζομένους υψηλής ειδίκευσης θα πιέσει τους μισθούς προς τα πάνω, αυξάνοντας έτσι τα έσοδα από αυτή την πηγή στο 1 δισ. ευρώ μέσα στα πρώτα δύο χρόνια.

Αυτή η δυναμική μπορεί επίσης να τροφοδοτείται από διμερή εμπορική συμφωνία με χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσική Ομοσπονδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ακόμα και με αναπτυσσόμενες ή προσφάτως ανεπτυγμένες χώρες σε όλη την υφήλιο. Επίσης, πιστεύω ακράδαντα ότι η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί αν δημιουργηθούν ισχυρότεροι δεσμοί με χώρες της Ευρασιατικής Ενωσης, που θα γαλουχήσουν το ελεύθερο εμπόριο και θα έχουν λιγότερη γραφειοκρατία και κανονισμούς που το βλάπτουν. Οσον αφορά το ΑΕΠ, η άμεση σύνδεση του μηδενικού εταιρικού φόρου με τη φορολογική ασυλία θα φέρει πίσω στην Ελλάδα μεγάλο αριθμό εταιριών.

Η ολοκληρωτική μείωση φόρων των 3,5 δισ. ευρώ (Προϋπολογισμός 2017) δίνει έναν συντελεστή πολλαπλασιασμού για την ελληνική οικονομία της τάξης του 0,915, κάτι που σημαίνει ότι το ΑΕΠ σε μια αυτόνομη βάση και μόνο από αυτό το μέτρο αναμένεται να αυξηθεί κατά 3,3 δισ. ευρώ (αντιπροσωπεύοντας έναν ρυθμό ανάπτυξης περίπου 2% του ΑΕΠ). Αυτή δεν είναι η μοναδική επίδραση, καθώς η αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών αναμένεται να δώσει ώθηση στην οικονομία με τουλάχιστον δύο επιπρόσθετες ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ή περίπου 3,2 δισ. ευρώ. Επομένως το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί πάνω από 6,5 δισ. ευρώ ή γύρω στο 3,7%.

Εξαιτίας της παραπάνω ανάπτυξης, η συνεισφορά στον ελληνικό δημοσιονομικό προϋπολογισμό από άμεσους φόρους, όπως ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,4 δισ. ευρώ, ενώ οι έμμεσοι φόροι που προκύπτουν από τον ΦΠΑ και την κατανάλωση αναμένεται να συνεισφέρουν 1,3 δισ. ευρώ και 0,9 δισ. ευρώ αντίστοιχα. Με άλλα λόγια, η αύξηση των άμεσων και έμμεσων φόρων κατά 3,5 δισ. ευρώ, ως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης, είναι ικανή να καλύψει τη μείωση των εταιρικών φόρων εισοδήματος στο 0%.

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να διευρύνουμε το πεδίο εφαρμογής των παραπάνω επιχειρημάτων πέρα από τα αυστηρά οικονομικά κριτήρια, καθώς η δημιουργία νέων εταιριών και θέσεων εργασίας έχει σημαντική επίδραση στην κοινωνία με το να διαφυλάσσεται η κοινωνική συνοχή, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των αρμοδιοτήτων και των ταλέντων. Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας θα έχει επίσης θετική επίδραση στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος, το οποίο έχει πληγεί πολύ σοβαρά από την κρίση δημοσιονομικού χρέους και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας τα τελευταία χρόνια.

Επιπλέον, η ελληνική κοινωνία θα επωφεληθεί από την αυξανόμενη εταιρική δραστηριότητα και τα επερχόμενα κέρδη μέσα από ποικίλες οδούς, όπως η βελτίωση της εθνικής ασφάλειας - Αστυνομίας, του συστήματος υγείας και η ενίσχυση των υπηρεσιών κοινωνικής ασφάλισης. Επιπροσθέτως, η εκπαίδευση επίσης θα επωφεληθεί από τον ευημερούντα εταιρικό τομέα με πολλούς τρόπους, όπως με το να ενισχυθούν οι δεσμοί ανάμεσα στην εκπαίδευση και την εταιρική πραγματικότητα μέσα από πρακτική άσκηση, καθώς επίσης από «επιχορηγήσεις» και κοινά ερευνητικά προγράμματα. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα σε όλο τον κόσμο όπου κοινές ερευνητικές εργασίες από πανεπιστήμια και εταιρίες οδήγησαν σε ιδέες και ύστερα τέθηκαν στην αγορά, με σημαντικά οφέλη και για τις δύο πλευρές.

Μένω πεπεισμένος ότι ο μηδενικός εταιρικός φόρος εισοδήματος είναι η σωστή επιλογή για να βγάλει την Ελλάδα από την οικονομική κρίση. Κανείς δεν πρέπει να ξεχνάει ότι όλες οι άλλες λύσεις έχουν δοκιμαστεί και στην περίπτωση της Ελλάδας απέτυχαν να φέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Επομένως η απαίτηση των πολιτών από τους πολιτικούς είναι να είναι δημιουργικοί, τολμηροί και πρόθυμοι να πάρουν γενναίες και σε μερικές περιπτώσεις ασυνήθιστες αποφάσεις.

Η ομάδα μου από επαγγελματίες διεθνούς εμπειρίας κι εγώ είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε ένα φιλόδοξο αλλά συγχρόνως ρεαλιστικό σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, το οποίο δεν βάζει σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή της χώρας, συνεισφέρει στη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος και δεν διακυβεύει τη μοίρα των μελλοντικών γενεών.