ΚΕΦΙΜ: Η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων και οι επιπτώσεις της διακυβέρνησής τους

Η διεθνής άνοδος των αριστερών και δεξιών αντισυστημικών κομμάτων έχει ξεκινήσει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και εκτοξεύθηκε στα μέσα της περασμένης δεκαετίας και ιδιαίτερα το 2015.

Στο τελευταίο κείμενο πολιτικής που δημοσιεύει σήμερα το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, εξετάζει την άνοδο των αντισυστημικών κομμάτων στην Ευρώπη και τις επιπτώσεις που έχει η διακυβέρνησή τους στην οικονομία, τους θεσμούς και τις δημόσιες πολιτικές. Η ανάλυση εστιάζει, ειδικότερα, στην επιστημονική μελέτη των αντισυστημικών κυβερνήσεων, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα πως η διακυβέρνηση από αντισυστημικές

πολιτικές δυνάμεις οδηγεί «σε υφεσιακές πολιτικές στο πεδίο της οικονομίας, και σε αποδυνάμωση των θεσμών του κράτους δικαίου και της δημοκρατικής λειτουργίας στο επίπεδο των θεσμών», όπως σημειώνεται σε σχετικό δελτίο Τύπου του ΚΕΦΙΜ. Ειδική μνεία γίνεται στην περίπτωση της διαχείρισης της πανδημίας COVID-19, εκεί όπου «οι αντισυστημικές κυβερνήσεις φαίνεται να οδήγησαν σε υψηλότερη υπερβάλλουσα θνησιμότητα, καθώς απέτυχαν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τα αναγκαία περιοριστικά μέτρα εξάπλωσης».

Τα βασικά συμπεράσματα του κειμένου είναι τα εξής:

• «Η διεθνής άνοδος των αριστερών και δεξιών αντισυστημικών κομμάτων έχει ξεκινήσει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και εκτοξεύθηκε στα μέσα της περασμένης δεκαετίας και ιδιαίτερα το 2015. Σήμερα, συνεχίζει να αυξάνεται η ζήτηση για δεξιά αντισυστημικά κόμματα: βάσει των δεδομένων του 2025, σχεδόν 1 στους 5 Ευρωπαίους ψηφοφόρους ψήφισε στις τελευταίες εθνικές εκλογές κάποιο δεξιό αντισυστημικό κόμμα.

• Στο πεδίο της οικονομίας, οι αντισυστημικές (λαϊκιστικές ή/και αυταρχικές) κυβερνήσεις σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις ως προς τη μεγέθυνση του ΑΕΠ σε σύγκριση με άλλες μη λαϊκιστικές κυβερνήσεις. Η επιστημονική έρευνα δείχνει πως οι αντισυστημικές κυβερνήσεις αυξάνουν τους δασμούς, μειώνουν τον όγκο του εμπορίου και τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, ενώ επίσης αυξάνουν σημαντικά το δημόσιο χρέος και τον πληθωρισμό.

• Στο πεδίο των θεσμών, οι αντισυστημικές κυβερνήσεις μπορούν πολύ γρήγορα να υπονομεύσουν το κράτος δικαίου σε χώρες όπου αυτό ήταν ήδη αδύναμο, με την επιδείνωση να επιτείνεται κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής τους. Αντίθετα, σε χώρες με ισχυρό κράτος δικαίου, η υπονόμευση είναι πιο αργή λόγω της ύπαρξης θεσμικών εμποδίων. Οι αντισυστημικές κυβερνήσεις περιορίζουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς της δικαιοσύνης, και επηρεάζουν αρνητικά τις ελεύθερες εκλογές και την ελευθερία του Τύπου.

• Στη διαχείριση της κρίσης της πανδημίας του COVID-19, οι περισσότερες αντισυστημικές κυβερνήσεις υποτίμησαν τη σοβαρότητα του κατάστασης, πρότειναν ατεκμηρίωτες και βραχυπρόθεσμες λύσεις, ενώ απέφυγαν την εφαρμογή αυστηρών κανονισμών όπως η χρήση μάσκας ή οι περιορισμοί στις ιδιωτικές συναθροίσεις. Έτσι, εφάρμοσαν λιγότερο περιοριστικές πολιτικές και κατέγραψαν κατά μέσο όρο υπερβάλλουσα θνησιμότητα υψηλότερη κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με τις μη λαϊκιστικές κυβερνήσεις».

Σύμφωνα, τέλος, με τον γενικό διευθυντή του ΚΕΦΙΜ Νίκο Ρώμπαπα, «η απήχηση των αντισυστημικών κομμάτων σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην υπόσχεσή τους ότι θα σχηματίσουν αποτελεσματικότερες κυβερνήσεις, καθώς δεν θα περιορίζονται από τα αυστηρά πλαίσια των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Όπως όμως καταδεικνύει η επιστημονική μελέτη, όχι μόνο διαβρώνουν τους θεσμούς αυτούς όταν κυβερνούν, αλλά και δεν είναι αποτελεσματικότερα από τα αντίστοιχα συστημικά κόμματα, ούτε σε ό,τι αφορά την κανονική διαχείριση, για παράδειγμα της οικονομίας, ούτε πολύ περισσότερο σε καταστάσεις έκτακτων κρίσεων».