Από τα Τέμπη στην Πύλο: Καθεστωτικές λογικές και αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις

Σε μια ευνομούμενη δημοκρατική Πολιτεία η αδέκαστη απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί αυτονόητη θεσμική λειτουργία και όχι «αίτημα».

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην τοποθέτησή στου στο Υπουργικό Συμβούλιο χαρακτήρισε τα Τέμπη «εθνικό δράμα το οποίο πρέπει να ενώνει την κοινωνία μας, κάτω από ένα κοινό αίτημα: το αίτημα της αλήθειας και της δικαιοσύνης». Σε ένα πρώτο επίπεδο, θα μπορούσε να προσάψει κανείς στον πρωθυπουργό υποκρισία. Από τις πρώτες ώρες της τραγωδίας των Τεμπών, οι πράξεις της κυβέρνησης δεν συνέτειναν στο να ριχτεί άπλετο φως στα αίτια και τους υπαίτιους του εγκλήματος , αλλά στο να κρατηθούν αυτοί στο σκοτάδι.

Ωστόσο, με ένα έμμεσο τρόπο η τοποθέτηση του πρωθυπουργού συνιστά παραδοχή της θεσμικής κρίσης για την οποία η κυβέρνηση φέρει βαρύτατη ευθύνη. Σε μια ευνομούμενη δημοκρατική Πολιτεία η αδέκαστη απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί αυτονόητη θεσμική λειτουργία και όχι «αίτημα».

Το γεγονός ότι οι πολίτες βγαίνουν στο δρόμο για να διεκδικήσουν (αυτό που θα έπρεπε ναι είναι) το θεσμικά αυτονόητο, θα έπρεπε να χτυπήσει καμπανάκι για την κυβέρνηση και συνολικά για την ιθύνουσα ελίτ της χώρας. Ακόμα και αν οι κυβερνώντες θεωρούσαν ότι όσοι-ες θα διαδηλώσουν την Παρασκευή έχουν απόλυτο άδικο, θα έπρεπε να εξετάσουν σοβαρά γιατί τόσοι πολλοί πολίτες θεωρούν ότι πρέπει να κατέβουν στο δρόμο προκειμένου να διεκδικήσουν το αυτονόητο, δηλαδή την απονομή δικαιοσύνης.

Ωστόσο, ο πρωθυπουργός στην τοποθέτησή του στο Υπουργικό Συμβούλιο δεν φάνηκε να έχεις τέτοιες ανησυχίες. Ο Μητσοτάκης έκανε λόγο μόνο για «χρόνιες ανεπάρκειες και κακοδαιμονίες του κρατικού μηχανισμού», χωρίς κανένα στοιχείο αυτοκριτικής για την κυβέρνηση και χωρίς καμιά αναφορά στην κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς.

Βέβαια, μάλλον θα ήταν αφέλεια να περιμέναμε να ευαισθητοποιηθεί για τη θεσμική κρίση μια κυβέρνηση που έστειλε τα φορτηγά με τα χαλίκια στον τόπο του εγκλήματος λίγες μόλις ώρα μετά την τραγωδία, που έστησε την εξεταστική παρωδία, που σπεύδει να βγάλει πορίσματα ερήμην των εμπειρογνωμόνων και που έχει κινητοποιήσει τον επικοινωνιακό μηχανισμό της για να απαξιώσει τις οικογένειες των θυμάτων.

Από την πρώτη στιγμή του εγκλήματος των Τεμπών η κυβέρνηση λειτούργησε με γνώμονα όχι τη δικαιοσύνη, αλλά την πολιτική θωράκισή της.

Η στάση της κυβέρνησης στα Τέμπη δεν αποτελεί την εξαίρεση, αλλά τον κανόνα στο πώς αντιλαμβάνεται το δημοκρατικό πλαίσιο και τη λειτουργία των θεσμών. Με την ανάληψη των καθηκόντων της το 2019, το πρώτο της μέλημα ήταν να στήσει ένα μηχανισμό ασφυκτικού ελέγχου της Ενημέρωσης. Αυτός ο μηχανισμός δεν στηρίχτηκε στον καταναγκασμό, αλλά στην εξαγορά. Πολύ μεγάλα ποσά διοχετεύθηκαν στην πλειονότητα των ΜΜΕ με αντάλλαγμα όχι απλώς την ευνοϊκή στάση τους απέναντι στην κυβέρνηση (αυτό συνέβαινε πάντα), αλλά τον αποκλεισμό των αντιπολιτευόμενων φωνών. Εντέλει, φτάσαμε ακόμα και στην απόκρυψη «ενοχλητικών» ειδήσεων, κάτι που έμοιαζε αδιανόητο.

Τώρα που πολλά ΜΜΕ παίρνουν αποστάσεις από την κυβέρνηση λόγω της λαϊκής κατακραυγής για τα Τέμπη, συνειδητοποιούμε τις επιπτώσεις που είχε στον πολιτικό πλουραλισμό η μονομέρεια στην Ενημέρωση.

Το γεγονός ότι η κυβέρνηση πέρασε τον κάβο των υποκλοπών χωρίς σοβαρές απώλειες, δεν μειώνει την πολιτική και θεσμική σημασία του σκανδάλου. Παρά τον μιθριδατισμό που καλλιεργεί το σύστημα εξουσίας, αποτελεί όνειδος για την Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία το γεγονός ότι παρακολουθούνταν τα τηλέφωνα του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Νίκου Ανδρουλάκη, κορυφαίων υπουργών όπως ο Κωστής Χατζηδάκης καθώς και έγκριτων δημοσιογράφων όπως ο Θανάσης Κουκάκης. Έχουμε εθιστεί πλέον στον κυνισμό, αλλά ας αναρωτηθούμε αν υπάρχει έστω και η παραμικρή υπόνοια ότι όλα αυτά τα πρόσωπα παρακολουθήθηκαν για λόγους… εθνικής ασφάλειας; Η βαρύτητα του σκανδάλου μεγεθύνεται από το ότι πολιτικός υπεύθυνος για την ΕΥΠ ήταν διευθυντής του γραφείου του πρωθυπουργού (και ανιψιός του) Γρηγόρης Δημητριάδης.

Το σκάνδαλο των υποκλοπών συμπληρώθηκε από τις συντονισμένες επιθέσεις σε όσους επιχείρησαν να το διαλευκάνουν. Ο επικεφαλής της ΑΔΑΕ Χρήστος Ράμμος έπεσε θύμα μιας άθλιας επιχείρησης συκοφάντησης. Επιπλέον, η Νέα Δημοκρατία με τη βοήθεια του πρόθυμου Βελόπουλου κατάφερε εντέλει να ελέγξει τη σύνθεση της ΑΔΑΕ, όπως άλλωστε έκανε και με τις άλλες Ανεξάρτητες Αρχές.

Κι όταν οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις, τους επιτίθεται η κυβέρνηση χωρίς να κρατάει το οποιοδήποτε θεσμικό πρόσχημα. Μετά το πόρισμα-καταπέλτη του Συνηγόρου του Πολίτη για το ναυάγιο της Πύλου, το υπουργείο Ναυτιλίας έκανε λόγο για «αυθαίρετα συμπεράσματα που κινδυνεύουν να προκαταλάβουν τη δικαστική αξιολόγηση. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να ισχυριστεί ότι «το πόρισμα αντικειμενικά επιχειρεί να μεταθέσει τη συζήτηση από τα εγκληματικά δίκτυα των διακινητών στα στελέχη του Λιμενικού Σώματος».

Στο πόρισμά του Συνηγόρου του Πολίτη αναφέρονται σαφείς ενδείξεις ότι 8 ανώτεροι αξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος παρέβλεψαν τον κίνδυνο για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των μεταναστών που επέβαιναν στο αλιευτικό που βυθίστηκε, παρασύροντας στο θάνατο εκατοντάδες ανθρώπους. Μάλιστα, πρόσφατα ήρθαν στη δημοσιότητα ηχητικά ντοκουμέντα όπου οι λιμενικοί «συμβουλεύουν» τους μετανάστες να δηλώσουν ότι κατευθύνονται στην Ιταλία.

Παρά τις ενδείξεις για την τέλεση πολύ σοβαρών παρανομιών από κρατικούς υπαλλήλους, η κυβέρνηση σπεύδει να βγάλει πορίσματα και να στοχοποιήσει θεσμικούς φορείς που επιχειρούν να ρίξουν φως στην υπόθεση.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εκλέχτηκε το 2019 υποσχόμενη ευλαβική προσήλωση στο θεσμικό πλαίσιο. Η διακυβέρνησή της όμως χαρακτηρίζεται από αντιδημοκρατικές και αντιθεσμικές μεθοδεύσεις. Όσα συνέβησαν με τα Τέμπη δεν συνιστούν την εξαίρεση αλλά την επιβεβαίωση του κανόνα μιας διακυβέρνησης που καθοδηγείται από καθεστωτικές λογικές.