Ο αμερικανικός νόμος που έχει γίνει διώκτης της Novartis

Επιμέλεια: Αντώνης Ρηγόπουλος

Ένας αμερικανικός νόμος του 1977, ο λεγόμενος FCPA, είναι αυτός που τα τελευταία χρόνια έχει «στοιχειώσει» τους υπεύθυνους της φαρμακευτικής εταιρείας Novartis.

Η ελληνική εμπλοκή στην υπόθεση ίσως είναι πιο πρόσφατη εξέλιξη, ωστόσο, οι έρευνες των αμερικανικών αρχών εξετάζουν τις πιθανές παράνομες ενέργειες μεγάλων εταιρειών εδώ και πολλά χρόνια, σε διάφορες χώρες του κόσμου.

Τι προβλέπει ο νόμος FCPA

Πρόκειται για τον νόμο με τίτλο Foreign Corrupt Practices Act – FCPA, που

είναι γνωστός για δύο από τις διατάξεις του: εκείνη που αφορά απαιτήσεις λογιστικής διαφάνειας βάσει ενός νόμου του 1934 για την ανταλλαγή κινητών αξιών και για εκείνη που αφορά την διαφθορά ξένων αξιωματούχων. Πρόκειται για υπερπόντιο νόμο, δηλαδή έχει ισχύ και εκτός του αμερικανικού εδάφους.

Ο νόμος τροποποιήθηκε το 1988 και το 1998. Από το 2012 ωστόσο ο νόμος έχει δεχτεί αρκετή κριτική από μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου που θέτουν ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον ο συγκεκριμένος νόμος αποθαρρύνει τις αμερικανικές εταιρείες από το να επενδύσουν στο εξωτερικό.

Βασική ιδέα του FCPA είναι να καθιστά παράνομο για τις εταιρείες και τα στελέχη της να επηρεάζουν ξένους αξιωματούχους με χρήματα ή άλλες ανταμοιβές. Ο FCPA αφορά επίσης κάθε πράξη αμερικανικών εταιρειών, ξένων εταιρειών που διαπραγματεύονται τίτλους στις ΗΠΑ, αμερικανούς πολίτες και κατοίκους που λειτουργούν προάγοντας τα συμφέροντα ξένης διαφθοράς, ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται εντός αμερικανικού εδάφους. Ο νόμος προβλέπει ποινές φυλάκισης για οποιονδήποτε εμπλέκεται σε τέτοιες ενέργειες.

Στις περιπτώσεις ξένων φυσικών ή νομικών προσώπων, ο FCPA μπορεί να εφαρμοστεί εφόσον αυτά βρίσκονται σε αμερικανικό έδαφος τη στιγμή του χρηματισμού. Επιπλέον, ο νόμος δεν εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις πληρωμών ξένων αξιωματούχων και κομμάτων, αλλά και σε κάθε άλλη περίπτωση προσφοράς χρημάτων, μέρος των οποίων μπορεί να καταλήξει σε πολιτικά χέρια κάποιας άλλης χώρας. Οι πληρωμές αυτές δεν περιορίζονται μόνο σε χρήματα, αλλά συμπεριλαμβάνουν κάθε αντικείμενο αξίας.

Σύμφωνα πάντως με τους επικριτές του νόμου, ο FCPA αποθαρρύνει τις αμερικανικές εταιρείες από την επένδυση σε ξένες αγορές. Οι ίδιοι μάλιστα ισχυροποιούν τις θέσεις τους μέσα από σχετικές επιστημονικές έρευνες που έχουν καταλήξει σε αντίστοιχα συμπεράσματα.

Στο στόχαστρο του FCPA μεγάλες πολυεθνικές

Σύμφωνα με την ελβετική εφημερίδα Le Temps oι Γάλλοι κατάλαβαν τι πραγματικά είναι ο FCPA το 2014 με το τεράστιο πρόστιμο που επιβλήθηκε στην BNP Paribas (8,9 δισ. δολάρια) αλλά και αυτό που επιβλήθηκε στην Alstom (772.000.000 δολάρια).

Από το τέλος του 2017, ο ευρωπαϊκός όμιλος Airbus, αιώνιος αντίπαλος της αμερικανικής Boeing, έχει εμπλακεί με την αμερικανική δικαιοσύνη με βάση το νόμο FCPA.

Μάλιστα, η ίδια η Novartis είχε ήδη καταβάλει πρόστιμο ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ το 2016 για να σταματήσει τη δίωξη για δωροδοκία στην Κίνα.

Από το 2010, οι αμερικανικές αρχές διερευνούν αν η εταιρεία Hewlett Packard πλήρωσε περίπου 10,9 εκατομμύρια δολάρια από το 2004 έως το 2006 στον Γενικό Εισαγγελέα της Ρωσίας «για να “κερδίσουν” ένα συμβόλαιο παροχής εξοπλισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών σε όλη τη Ρωσία, ύψους 35 εκατ. δολαρίων». Στις 11 Σεπτεμβρίου του 2014, η HP Ρωσίας δήλωσε ένοχη ενώπιον των αμερικανικών αρχών για συνωμοσία καθώς και παράβαση του FCPA. Το δικαστήριο καταδίκασε την HP Ρωσίας σε πρόστιμο σχεδόν 59 εκατομμυρίων δολαρίων.

Βάσει του FCPA έχουν εμπλακεί σε αντίστοιχες έρευνες και άλλες μεγάλες εταιρείες όπως η Walmart, η AVON, η πολεμική βιομηχανία BAE Systems, η Monsanto, η Halliburton και άλλες.

Τα «πλοκάμια» της Novartis στην Τουρκία

Ένας ανώνυμος πληροφοριοδότης κατηγόρησε το 2016 τη Novartis για διαφθορά τούρκων αξιωματούχων μέσω συμβουλευτικών εταιρειών, για να διασφαλίσει πλεονεκτήματα για την εταιρεία αξίας 85 εκατ. δολαρίων.

Τα οφέλη για τα οποία έκανε λόγο ο πληροφοριοδότης αφορούν τη συμπερίληψη φαρμάκων σε λίστες, αλλά και την εξασφάλιση της συνταγογράφησής τους από τα δημόσια νοσοκομεία. Επιπλέον, η Novartis κατηγορείται ότι έδωσε αυτά τα χρήματα προκειμένου να εξασφαλίσει την κυβερνητική έγκριση για την αλλαγή του ονόματος δύο φαρμακευτικών σκευασμάτων ώστε να αποφύγει την μείωση των τιμών στην οποία είχαν υποβληθεί σε άλλες χώρες.

Σύμφωνα με τις καταγγελίες η Novartis είχε πληρώσει την συμβουλευτική εταιρεία Alp Aydin Consultancy περίπου 290.000 δολάρια το 2013 και το 2014, ενώ η συνεργασία τερματίστηκε όταν το Τουρκικό Ίδρυμα Κονωνικής Ασφάλισης (SSI) ξεκίνησε να διερευνά τις καταγγελίες.

Η ίδια η Novartis ξεκίνησε να διερευνά την υπόθεση εσωτερικά και διαπίστωσε ότι μέρος των χρημάτων είχε παραδωθεί μέσω της Aydin σε τούρκους αξιωματούχους, ενώ παραδέχτηκε ότι η Novartis Turkey είχε προσλάβει συγγενείς γιατρών με υψηλά ποσοστά συνταγογράφησης των φαρκμακευτικών της σκευασμάτων.

Πάντως, σύμφωνα με τον ίδιο πληροφοριοδότη, η Novartis φέρεται να έχει κερδίσει περίπου 20 εκατ. δολάρια από την συμπερίληψη των σκευασμάτων της για την πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας, τη χρόνια πνευμονική νόσο και τη νεανική αρθρίτιδα, στα συνταγολόγια των δημόσιων νοσοκομείων.

Η εταιρεία φέρεται να ωφελήθηκε επιπλέον κατά 50 εκατ. δολάρια, όταν τούρκοι αξιωματούχοι της έδωσαν την άδεια να μετονομάσει τα φάρμακα Ilaris και Gilenya σε Ibecta και Fingya αντίστοιχα. Με τον τρόπο αυτό τα συγκεκριμένα σκευάσματα εξέπεσαν από την παγκόσμια σύγκριση που καθορίζει τις τιμές των φαρμάκων, καθώς αυτή γίνεται με βάση τα εμπορικά τους ονόματα.

Πάντως ο πληροφοριοδότης που ενημέρωσε σχετικά την ίδια την εταιρεία για όσα γνώριζε μέσω email, υποστήριξε ότι οι ενέργειες της Novartis ήταν σε ευθεία παραβίαση του FCPA αφού η μετοχή της εταιρείας ανταλλάσσεται στο αμερικανικό χρηματιστήριο. «Η χρήση των κυβερνητικών σχέσεων του συμβούλου, καθώς και άλλες πρακτικές εκ μέρους της Novartis παραβιάζουν τις διατάξεις του FCPA εναντίον της διαφθοράς, των εσωτερικών ελέγχων και της τήρησης βιβλίων», αναφέρει χαρακτηριστικά στο email του, σύμφωνα με το Reuters.

Πηγές: Reuters, ΑΠΕ-ΜΠΕ, Wikipedia