Το ραντεβού για το ουκρανικό στην Κωνσταντινούπολη που είναι στο «αέρα» και η αναμέτρηση Ζελένσκι-Πούτιν

Οι πρόεδροι της Ρωσίας, Βλάντιμιρ Πούτιν των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ και της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι

Συνομιλίες για το ουκρανικό διεξάγονται σε Μόσχα και Κίεβο, Ουάσιγκτον και Ριάντ και σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Τώρα, όμως όλα τα βλέμματα στρέφονται στην Κωνσταντινούπολη με την ελπίδα πως ίσως εκεί να γίνε η αρχή για τον τερματισμό του πολέμου που μετρά πάνω από τρία χρόνια.  Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πρότεινε την επανέναρξη των απευθείας ειρηνευτικών συνομιλιών  την Πέμπτη με την Ουκρανία. Και ο ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκιζήτησε απο τον ηγέτη του Κρεμλίνου να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη και να έχουν ένα τετ α τετ.

Το τι θα συμβεί τελικά δεν είναι σαφές.

Το Κρεμλίνο αρνείται να επιβεβαιώσει εάν ο Πούτιν θα μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη ενώ ο σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας, Μικαϊλο Πονόλιακ δήλωσε ότι ο Ζελένσκι θα καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μόνο με τον ρώσο ηγέτη απέναντι του. Ο δε Ζελένσκι είπε την Τρίτη ότι «αν ο Πούτιν δεν παρευρεθεί και παίξει παιχνίδια, θα είναι το πιο ξεκάθαρο σημάδι ότι δεν θέλει να τερματίσει τον πόλεμο». 

Τι γνωρίζουμε λοιπόν για τις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη που εκτός απροόπτου θα διεξαχθούν την Πέμπτη 15 Μαϊου; 

Πώς προέκυψε η ιδέα των συνομιλιών στην Τουρκία

Το περασμένο Σάββατο, ο Ζελένσκι φιλοξένησε στο Κίεβο τον γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, τον Πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, τον γερμανό καγκελάριο, Φρίντριχ Μερτς και τον πολωνό πρωθυπουργό, Ντόναλντ Τουσκ.

Απηύθυναν μια κοινή έκκληση για άμεση κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών στην Ουκρανία. Το σχέδιο έχει λάβει υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε υποσχεθεί κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του να τερματίσει γρήγορα τον πόλεμο. Οι ηγέτες απείλησαν το Κρεμλίνο πως εάν δεν συναινέσει θα επέβαλαν αυστηρότερες κυρώσεις.

Σε δηλώσεις του στα ΜΜΕ νωρίς την Κυριακή ωστόσο, ο Πούτιν ουσιαστικά απέρριψε την πρόταση αλλά κατέθεσε δική του, για επανέναρξη των απευθείας συνομιλιών με την Ουκρανία στην Κωνσταντινούπολη «χωρίς προϋποθέσεις». Δεν διευκρίνισε εάν ήθελε οι συνομιλίες να αφορούν τον Ζελένσκι και τον ίδιο προσωπικά ή εάν θα ήταν μεταξύ διπλωματικών αντιπροσωπειών.

Ο Ζελένσκι απάντησε επιμένοντας σε κατάπαυση του πυρός, λέγοντας ότι θα ταξιδέψει στην Τουρκία — και προκάλεσε τον Πούτιν να κάνει το ίδιο: «Θα περιμένω τον Πούτιν στην (Τουρκία) την Πέμπτη. Προσωπικά. Ελπίζω ότι αυτή τη φορά οι Ρώσοι δεν θα ψάξουν για δικαιολογίες». 

Ποιοι πάνε Κωνταντινούπολη και γιατί

Πιεζόμενος από δημοσιογράφους να απαντήσει  ποιος θα εκπροσωπήσει τη Ρωσία στην Κωνσταντινούπολη, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ αρνήθηκε να δώσει πληροφορίες τονίζοντας ότι ο Πούτιν είχε περιγράψει τη θέση της Ρωσίας αρκετά ξεκάθαρα.

Η κυβέρνηση του Τραμπ άρχισε χωριστές συνομιλίες με τη Ρωσία και την Ουκρανία στη Σαουδική Αραβία τον Μάρτιο. Αλλά από τότε, έχει δηλώσει ότι μπορεί να αποσυρθεί από τη διαδικασία εάν δεν σημειωθεί απτή πρόοδος.

Ο Τραμπ δήλωσε τη Δευτέρα ότι ήταν αισιόδοξος για τις συνομιλίες στη Κωνσταντινούπολη, λέγοντας πως υπάρχει «πιθανότητα για μια καλή συνάντηση» μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι.

Πρόσθεσε μάλιστα ότι «σκέφτεται να πεταχτεί» και εκείνος στην Κωνσταντινούπολη μετά την περιοδεία του στη Μέση Ανατολή, αλλά αργότερα είπε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και άλλοι αξιωματούχοι από τις ΗΠΑ θα μεταβούν στην Τουρκία για τις συνομιλίες.

Ο Ποντόλιακ είπε την Τρίτη ότι ο ουκρανός ηγέτης δεν θα συναντήσει ρώσους αξιωματούχους στην Κωνσταντινούπολη, παρά μόνο τον Πούτιν. 

Πρόσθεσε ότι «υπάρχουν πάντα άνθρωποι» στο περιβάλλον του Ζελένσκι που μπορούν «να διεξαγάγουν ορισμένες διαπραγματεύσεις σε αντίστοιχα επίπεδα» με τους Ρώσους, αλλά αμφισβήτησε το νόημα μιας συνάντησης χαμηλότερου επιπέδου.

«Αναμφίβολα, μόνο ο Πούτιν μπορεί να πάρει την απόφαση να συνεχίσει τον πόλεμο ή να σταματήσει τον πόλεμο», είπε.

Ο Ζελένσκι από την πλευρά του, δήλωσε την Τρίτη ότι θα συναντηθεί με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα και θα παραμείνει εκεί. Εάν ο Πούτιν επιλέξει όντως την Κωνσταντινούπολη για τη συνάντηση, είπε ο Ζελένσκι, τότε μαζί με τον Ερντογάν θα ταξιδέψουν εκεί. Εάν ο Πούτιν δεν ανταποκριθεί στο κάλεσμα οι ευρωπαίοι ηγέτες και οι ΗΠΑ θα πρέπει να επιβάλλουν πρόσθετες κυρώσεις στη Ρωσία, όπως είπε. 

Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη το 2022

Το Κρεμλίνο χαρακτηρίζει τις συνομιλίες της Πέμπτης 14 Μαϊου,  ως «επανεκκίνηση» των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη το 2022, στις αρχές του πολέμου, που γρήγορα κατέρρευσαν.

Η Μόσχα είχε κατηγορήσει την Ουκρανία και τη Δύση περί υποτιθέμενης επιθυμίας τους να συνεχίσουν τις μάχες, ενώ το Κίεβο υποστήριξε ότι οι απαιτήσεις της Ρωσίας ισοδυναμούσαν με τελεσίγραφο και όχι κάτι στο οποίο οι πλευρές θα μπορούσαν να συμφωνήσουν αμοιβαία.

Ο Ζελένσκι είπε ότι τα αιτήματα της ρωσικής αντιπροσωπείας περιελάμβαναν την αναγνώριση από την Ουκρανία του ρωσικού ελέγχου στο Ντονμπάς-μια περιοχή στην ανατολική Ουκρανία που αποτελείται από τις περιοχές Ντόνετσκ και Λουχάνσκ- συνταγματικές τροποποιήσεις για τη δήλωση ουδετερότητας,  σημαντική μείωση των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας και παράδοση όπλων μεγάλης εμβέλειας. «Δεν υπήρξαν ποτέ διαπραγματεύσεις, ήταν τελεσίγραφο από έναν δολοφόνο», είπε το 2022.

Ο Πούτιν κατηγόρησε την Ουκρανία ότι εκτροχίασε μια ειρηνευτική συμφωνία που είχε βασικά συμφωνηθεί και περιελάμβανε ρήτρες περί ουδετερότητας και μη πυρηνικό καθεστώτος της Ουκρανίας και λεπτομέρειες για το πόσο θα μειωθεί ο στρατός της. «Οι αρχές του Κιέβου... απλά τα πέταξαν όλα. Το απέρριψαν» είπε ο Πούτιν το 2023.

Το Κρεμλίνο έχει πει επανειλημμένα ότι «οι συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης» θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως βάση για περαιτέρω ειρηνευτικές συνομιλίες. Αφού η Μόσχα προσάρτησε παράνομα τις ουκρανικές περιοχές Ντόνετσκ, Λουχάνσκ, Χερσώνα και Ζαπορίζια τον Σεπτέμβριο του 2022, οι ρωσικές αρχές άρχισαν να λένε ότι το Κίεβο θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσει «την πραγματικότητα επί του πεδίου». 

Οι απαιτήσεις των δύο πλευρών για τον τερματισμό του πολέμου

Ο Πούτιν πέρυσι ζήτησε από την Ουκρανία να παραχωρήσει τις τέσσερις περιοχές, τις οποίες ελέγχει- αλλά όχι πλήρως.. Θέλει επίσης το Κίεβο να αναγνωρίσει τη ρωσική κυριαρχία στη χερσόνησο της Κριμαίας, που επίσης προσαρτήθηκε παράνομα από τη Μόσχα το 2014. Θέλει επίσης η Ουκρανία να αποκηρύξει κάθε προσπάθειά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να μειώσει δραστικά τον στρατό της. Απαίτησε επίσης από τη Δύση να άρει τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Μόσχα μετά την εισβολή.

Το Κίεβο, από τη πλευρά του, αρνείται  να παραχωρήσει εδάφη και θέλει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας έναντι μιας μελλοντικής ρωσικής επίθεσης.

Ο Τραμπ, ο οποίος έχει εμπλακεί σε μια ευρεία διπλωματική προσπάθεια για τον τερματισμό του πολέμου από την ανάληψη των καθηκόντων του, έχει πει ότι η Κριμαία «θα μείνει στη Ρωσία» και ότι το Κίεβο είναι απίθανο να ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ.

Η κατάσταση στο μέτωπο

Και οι δύο πλευρές προετοιμάζονται για μάχες εν μέσω θέρους καθώς ο πόλεμος φθοράς συνεχίζεται και σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες, Ουκρανούς και Ρώσους, κατά μήκος της γραμμής του μετώπου μήκους περίπου 1.000 χιλιομέτρων.

Το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου, μια δεξαμενή σκέψης στην Ουάσιγκτον, λέει ότι η Ρωσία «αναπληρώνει γρήγορα τις μονάδες πρώτης γραμμής με νεοσυλλέκτους για να διατηρήσει την πρωτοβουλία στο πεδίο της μάχης». 

Ουκρανοί στρατιώτες στο Στσασίβ Γιάρ στο Ντονέτσκ της Ουκρανίας (16 Μαρτίου 2025) 

Το 2024 και φέτος τα ρωσικά στρατεύματα καταγράφουν αργά αλλά σταθερά κέρδη σε πολλά τμήματα κατά μήκος του μετώπου. Ο Πούτιν είπε τον Μάρτιο ότι τα ρωσικά στρατεύματα έχουν «αποκτήσει ορμή» και «κατέχουν την στρατηγική πρωτοβουλία σε όλη τη γραμμή επαφής».

Ο Ζελένσκι προειδοποίησε ότι η Ρωσία καθυστερεί τις συνομιλίες στο πλαίσιο της προετοιμασίας της για μεγαλύτερες επιθέσεις ενώ ο Πούτιν εκτιμάται πως δεν πάσει σε κατάπαυση πυρός για να μην χάσει την πλεονεκτική θέση στη γραμμή του μετώπου και για μην χαρίσει χρόνο στον ουκρανικό στρατό για ξεκούραση και ανασύνταξη. 

Τον περασμένο μήνα, οι δυνάμεις της Μόσχας δήλωσαν επίσης ότι ανέκτησαν πλήρως τμήματα της ρωσικής περιοχής Κουρσκ που συνορεύει με την Ουκρανία, τα οποία κατέλαβαν οι δυνάμεις του Κιέβου σε μια αιφνιδιαστική εισβολή τον Αύγουστο του 2024. Το Κίεβο αρνήθηκε τον ισχυρισμό, αλλά χάνει σταθερά έδαφος εκεί καθώς η Μόσχα, με τη βοήθεια Βορειοκορεατών στρατιωτών, «σπρώχνει» συνεχώς τους ουκρανούς στρατιώτες. 

Αρκετές απόπειρες για μια έστω μερική κατάπαυση του πυρός ήταν ανεπιτυχείς. Η Ρωσία ουσιαστικά απέρριψε μια άνευ όρων εκεχειρία 30 ημερών αλλά κήρυξε δύο σύντομες, μονομερείς, ολιγοήμερες εκεχειρίες για αργίες τους δύο τελευταίους μήνες ―μία για 30 ώρες το Πάσχα και μία για 72 ώρες για να συμπέσει με τους εορτασμούς της Ημέρας της Νίκης του Β ’Παγκοσμίου Πολέμου της Ρωσίας. Και στις δύο περιπτώσεις, το Κίεβο και η Μόσχα αλληλοκατηγορήθηκαν ότι δεν κατάφεραν να σταματήσουν τις μάχες.

Η Ρωσία και η Ουκρανία υποσχέθηκαν επίσης τον Μάρτιο να σταματήσουν για 30 ημέρες τις επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές που μεσολάβησε η κυβέρνηση Τραμπ. Και οι δύο πλευρές κατηγόρησαν επανειλημμένα η μία την άλλη για μαζικές παραβιάσεις.

Άνδρας σε ποδήλατο πλάι σε κατεστραμμένα κτίρια στο Κουραχόβε στο Ντονιέτσκ (Νοέμβριος 2024)