Μούσα ή ερωμένη; Το μυστήριο με την αγαπημένη δούκισσα του Φρανθίσκο Γκόγια

«The Black Duchess», Φρανθίσκο Γκόγια, 1797. (Photo by Dinendra Haria/Anadolu Agency via Getty Images)

Στην ιστορία της τέχνης ήδη από τα χρόνια του Ομήρου, κάθε καλλιτέχνης έχει τη μούσα του. Ο Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι είχε την Ελίζαμπεθ Σίνταλ, ο Σαλβαδόρ Νταλί τη Γκαλά και η Φρίντα Κάλο τον Ντιέγκο Ριβέρα.

Η σχέση καλλιτέχνη και μούσας δεν είναι απαραίτητο ότι θα λάβει ερωτικές διαστάσεις αλλά είναι πολύ πιθανό. Ίσως αυτό να προέκυψε και με τον Ισπανό ζωγράφο Φρανθίσκο Γκόγια και τη María Cayetana de Silva, τη 13η Δούκισσας της Άλμπα, μίας μικρής πόλης στα δυτικά της Ισπανίας. 

Ο ζωγράφος και χαράκτης Φρανθίσκο Γκόγια, γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1746 και θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους Ισπανούς καλλιτέχνες, με μία φήμη που ξεπέρασε τα στενά όρια της Ιβηρικής χερσονήσου. Επηρεασμένος από τη τεχνοτροπία του ροκοκό και τον ιμπρεσιονισμό, φιλοτέχνησε περισσότερα από 1000 έργα στο σύνολο τους. Πολλοί ομότεχνοι του τον θαύμασαν από τον Πάμπλο Πικάσο μέχρι τον Ντελακρουά. 

Υπήρξε ζωγράφος της βασιλικής αυλής της Ισπανίας, προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε τρεις γενιές βασιλιάδων. Πέθανε στις 16 Απριλίου του 1828 στο Μπορντό της Γαλλίας, σε ηλικία 82 ετών, αφήνοντας πίσω του μία σπουδαία παρακαταθήκη. 

«The White Duchess», Φρανθίσκο Γκόγια, 1795. (Photo by Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images)

Η María γεννήθηκε το 1762 ως γόνος αριστοκρατικής οικογένειας και έμεινε γνωστή για την εκκεντρικότητα και τη γοητεία της. Ο Γάλλος συγγραφέας Jean-Marie-Jerôme Fleuriot είχε γράψει για τη δούκισσα, «δεν είχε ούτε μια τρίχα στο κεφάλι της που να μην διεγείρει την επιθυμία και την έλξη». 

Ο καλλιτέχνης, 16 χρόνια μεγαλύτερος της, έγινε ζωγράφος της αυλής του ισπανικού στέμματος το 1786. Για δύο δεκαετίες, το μεγαλύτερο μέρος των πορτρέτων του, απεικόνιζε μέλη της βασιλικής οικογένειας και της αριστοκρατικής τάξης της Ισπανίας, με αποτέλεσμα να μην αργήσει να έρθει και η γνωριμία με την δούκισσα. 

Η εισβολή του Ναπολέοντα στην Ισπανία και ο πόλεμος που ακολούθησε (1808-1814), άσκησαν τεράστια επιρροή στον καλλιτέχνη, με αποτέλεσμα η τέχνη του να γίνει περισσότερο σκοτεινή λαμβάνοντας παράλληλα, ξεκάθαρη πολιτική θέση. Μετά το πέρας του πολέμου, δεν επέστρεψε ποτέ στην ισπανική αυλή.  

«The Clothed Maja», Φρανθίσκο Γκόγια, 1800-1808. (Photo by The Print Collector/Getty Images)Η δούκισσα μέσα από τα μάτια του Γκόγια 

Στην πραγματικότητα, μια ερωτική σχέση μεταξύ των δύο δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Κάθε πιθανό σενάριο βασίστηκε στις απεικονίσεις της María και στον τρόπο με τον οποίο ο Γκόγια απέδωσε τη μορφή της στον καμβά. 

Στον πίνακα «The Black Duchess» (1797), η δούκισσα εμφανίζεται με πένθιμα ρούχα της, μετά τον θάνατο του συζύγου της, José Álvarez de Toledo, να φοράει δύο δαχτυλίδια, όπου στο ένα είναι χαραγμένη η λέξη «Alba» και στο άλλο η λέξη «Goya».

Είχε προηγηθεί ένα πρώτο πορτρέτο της με τίτλο «The White Duchess», δύο χρόνια νωρίτερα, το 1795, το οποίο είχε αναθέσει στον Γκόγια ο σύζυγός της. Στο στο κάτω μέρος του πίνακα αναγράφεται όχι μία κλασική αφιέρωση όπως θα ήταν, «Προς τη Δούκισσα της Άλμπα. Από τον Γκόγια 1795», αλλά μάλλον «Στη Δούκισσα της Άλμπα, που ανήκει στον Γκόγια». Ο σκύλος Μπολονέζ στο πλευρό της μπορεί επίσης να αποτελεί ένα ρομαντικό σύμβολο, το οποίο αντιπροσωπεύει την αγάπη και την αφοσίωση.

Στα επόμενα χρόνια, ο Γκόγια φιλοτέχνησε δύο πίνακες της δούκισσας μεταξύ 1800-1807, ακόμη και μετά τον θάνατο της, το 1802. Το έργο «The Naked Maja» προκάλεσε συζητήσεις εξαιτίας της απεικόνισης μιας εντελώς γυμνής γυναίκας, ξαπλωμένης σε ένα κρεβάτι με τα χέρια πίσω από το κεφάλι της. Ένας συνοδευτικός πίνακας δείχνει την ίδια φιγούρα ντυμένη, με τίτλο «The Clothed Maja».

Και τα δύο έργα ανήκαν στον Manuel de Godoy, τον πρώτο υφυπουργό του Βασιλείου της Ισπανίας, του οποίου η ερωμένη, Pepita Tudó, φημολογείται επίσης ότι ήταν μοντέλο και ερωμένη του Γκόγια. 

Το 1958 κυκλοφόρησε μια ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία του Γερμανού σκηνοθέτη, Χένρι Κόστερ, το «The Naked Maja», με πρωταγωνιστές τους Άβα Γκάρντνερ και Άντονι Φρανσιόζα. Ο τίτλος της ταινίας παραπέμπει στον ομώνυμο πίνακα του Γκόγια και εξετάζει ακριβώς αυτή τη σχέση, ανάμεσα στον σπουδαίο καλλιτέχνη και τη δούκισσα της Άλμπα.

Ερωτηματικά για τη μεταξύ τους σχέση υπήρχαν καθώς δεν μπορούσε να είναι βέβαιο κατά πόσο η δούκισσα θα ερωτευόταν έναν άντρα αρκετά μεγαλύτερο από εκείνη και κατώτερης κοινωνικής τάξης. Παρ′ όλα αυτά, ήταν σίγουρο πως αποτέλεσε σημαντική πηγή έμπνευσης για τον μεγάλο καλλιτέχνη. 

Με πληροφορίες από artnet

Related...Ο φύλακας-άγγελος του Βαν Γκογκ: Η ιστορία του ταχυδρόμου στην ΑρλΒρετανικό Μουσείο: Το αξιοθέατο με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στη ΒρετανίαΠοιος αντέχει πραγματικά να δει το «Adolescence»;