Η Ευρώπη το 2014: Ένα βήμα πιο κοντά στη δημοκρατία και η έξοδος από το Μνημόνιο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση για άλλη μια χρονιά «έβγαλε» ειδήσεις. Οι περισσότερες όμως δεν ήταν και πολύ ευχάριστες...Τρόικα, απαιτήσεις Eυρωπαίων, τι λέει η Μέρκελ και ο Σόιμπλε, πόσο έχουν απομακρυνθεί -μετά από όλα αυτά- από την ευρωπαϊκή ιδέα οι πολίτες.

Το σημαντικότερο ωστόσο που συνέβη το 2014 στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, είναι αυτό που οδήγησε στην άμβλυνση του περίφημου δημοκρατικού ελλείμματος της ΕΕ: Η εκλογή του προέδρου της Κομισιόν απευθείας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Για πρώτη φορά φέτος εφαρμόστηκε το άρθρο 17 της αναθεωρημένης και επικυρωμένης Συνθήκης της Λισσαβόνας. Αυτό προβλέπει ότι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο -δηλαδή οι αρχηγοί κρατών- προτείνει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έναν υποψήφιο για το αξίωμα «λαμβάνοντας υπόψη τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».

Πρότεινε δηλαδή ως πρόεδρο της Κομισιόν το πρόσωπο εκείνο που προήλθε από την πλειοψηφούσα στις ευρωεκλογές πολιτική δύναμη, με αποτέλεσμα να απολαμβάνει δημοκρατική νομιμοποίηση. Κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ΕΕ. Μέχρι και την εκλογή της Επιτροπής Μπαρόζο ΙΙ το 2009, ο πρόεδρος ουσιαστικά αναδεικνυόταν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (με αδιαφανείς διαδικασίες, χωρίς επίσημους υποψηφίους από τις ευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες, αιτιολόγηση της ψήφου ή πρακτικά).

Γιατί είναι σημαντικό;

Γιατί γίνεται ένα βήμα προς τη δημοκρατική νομιμοποίηση των προσώπων που ηγούνται σημαντικών θερμών της ΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει νομιμοποίηση καθώς απαρτίζεται από εκλεγμένους ηγέτες των Κρατών-Μελών.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονταν παραδοσιακά μέσω εκλογών, αλλά μέχρι πρότινος η Κομισιόν (η κυβέρνηση ουσιαστικά της ΕΕ) είχε πρόεδρο ορισμένο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όχι εκλεγμένο.

Το ντιμπέιτ των υποψηφίων των πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη θέση του προέδρου της Κομισιόν, στο οποίο συμμετείχε και ο Αλέξης Τσίπρας, ως υποψήφιος με το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, δεν θα είχε γίνει πραγματικότητα εάν δεν είχε επέλθει αυτή η αλλαγή στην εκλογή προέδρου

Η Πορτογαλία εκτός Μνημονίου

Το δεύτερο κατά τη γνώμη μας σημαντικό γεγονός της χρονιάς, ήταν η έξοδος της Πορτογαλίας από το Μνημόνιο, τον Μάιο του 2014, και κυρίως τι σημαίνει αυτό για τη χώρα. Η Πορτογαλία είναι η δεύτερη χώρα που βγαίνει επισήμως από Μνημόνιο, μετά την Ιρλανδία.

Η Ιρλανδία μπήκε σε πρόγραμμα προσαρμογής τον Νοέμβριο του 2010, που συνοδευόταν από χρηματοδότηση 85 δισ. ευρώ, ίση με το 58% του ΑΕΠ. Τον Δεκέμβριο του 2013 βγήκε από το πρόγραμμα.

Η Πορτογαλία μπήκε στο πρόγραμμα τον Απρίλιο 2011, με χρηματοδότηση 78 δισ. ευρώ, ίση με το 46% του ΑΕΠ. Στις 16 Μαΐου του 2014 βγήκε από το πρόγραμμα. Στα τρία χρόνια εφαρμογής του, το ΑΕΠ μειώθηκε 3,4%, οι επενδύσεις 19,2%, και η ανεργία αυξήθηκε 4,5 μονάδες από το 12% στο 16,5%.

Έχει η Πορτογαλία όμως λόγο να πανηγυρίζει;
Και ναι και όχι, θα απαντούσαν οι ειδικοί. Η Πορτογαλία παραμένει στο μικροσκόπιο της ΕΕ και του ΔΝΤ. Αξιωματούχοι της Κομισιόν αλλά και του ΔΝΤ θα συνεχίζουν να επισκέπτονται τη Λισσαβόνα δύο φορές τον χρόνο, έως το 2035, οπότε και αναμένεται να έχει αποπληρώσει η χώρα το 75% του δανείου που έλαβε.

Όπως λέει στη HuffPost Greece ο επικεφαλής του Παρατηρητηρίου για την Κρίση του ΕΛΙΑΜΕΠ, Δημήτρης Κατσίκας, η έξοδος της Πορτογαλίας από το Μνημόνιο «είναι ένα σημαντικό γεγονός γιατί μαζί με την Ιρλανδία είναι οι δύο χώρες που αντιμετώπισαν την κρίση και κατάφεραν να βγουν από την επιτήρηση. Γεγονός που σημαίνει ότι υπό κάποια προϋποθέσεις μπορεί να λειτουργήσει το μοντέλο που ακολουθήθηκε, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα». Τονίζεται όμως το βραχυπρόθεσμα. Και αυτό γιατί, όπως και στην Ελλάδα, μας λέει, αυτό επετεύχθη με κοινωνικό και οικονομικό κόστος, μετά την επιβολή πολιτικών λιτότητας. Τα δύο βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Πορτογαλία είναι το χρέος, το οποίο ως ποσοστό του ΑΕΠ, το 2009 ήταν 83% ενώ οι προβλέψεις για το 2014 κάνουν λόγο για 124,3%, αλλά και η ανεργία, που έχει ξεπεράσει το 18%.

Αυτό που βλέπουμε σε σύγκριση και με την Ελλάδα, η οποία δεν βγαίνει ακόμη από τα Μνημόνια, είναι ότι το Μνημόνιο μπορεί να αποτέλεσε για κάποια κράτη μια βραχυπρόθεσμη λύση, βοηθώντας να αποφευχθούν τα χειρότερα –όπως η χρεοκοπία- ωστόσο λόγω του χαρακτήρα της λιτότητας που εφαρμόζεται (αυστηρή δημοσιονομική προσαρμογή και εσωτερική υποτίμηση, με μείωση μισθών) δημιουργήθηκαν νέα προβλήματα, όπως το χρέος και η ανεργία. Ταυτόχρονα, παρότι συνοδεύεται από μια ρητορική μεταρρυθμίσεων, δεν επετεύχθη μια ουσιαστική αναδιάρθρωση των οικονομιών στα κράτη πού εφαρμόστηκε.

Όπως τονίζει ο κ. Κατσίκας, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένη τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της οικονομίας της Πορτογαλίας, απλά και μόνο επειδή βρήκε από τα Μνημόνιο.

Το ζήτημα του χρέους και της ανεργίας, που αφήνουν παρακαταθήκη τα Μνημόνια, είχε τονιστεί ιδιαίτερα στην HuffPost Greece και από τη Βίκυ Πράις, επικεφαλής οικονομικό σύμβουλο στο Centre for Economic and Business Research στο Λονδίνο και συγγραφέας. Όπως είχε επισημάνει, «χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, οι οποίες βγήκαν από το Μνημόνιο το τελευταίο έτος, παλεύουν ακόμη με το χρέος», εξηγώντας ότι «οι συνταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου έχουν αφήσει τις χώρες αυτές με τεράστια προβλήματα προς επίλυση. Η λιτότητα δεν έκανε τα μαγικά της».