H στρατηγική σημασία των Στενών της Μαλάκα

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες τα Στενά της Μαλάκα έχουν αναδειχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά «σημεία σφιγμού» του διεθνούς θαλάσσιου εμπορίου.Με συνολικό μήκος 800 χιλιομέτρων και βάθος 23 μέτρων, τα Στενά αποτελούν την πιο επιμήκη θαλάσσια οδό στον κόσμο, συνδέοντας την θάλασσα του Άνταμαν (Ινδικός Ωκεανός) με την Νότια Κινέζικη θάλασσα (Ειρηνικός Ωκεανός).

Τα Στενά διαμορφώνονται εν μέσω της Ινδονησιακής νήσου Σουμάτρα, του δυτικού μέρους της Μαλαισίας και της νότιας Ταϊλάνδης, καλύπτοντας μια έκταση 65,000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Η εν λόγω

θαλάσσια έκταση εμπίπτει μέσα στα χωρικά ύδατα της Ινδονησίας, της Μαλαισίας και της Σιγκαπούρης, οι οποίες είναι επιφορτισμένες, επί τη βάσει της Σύμβασης του Δικαίου της Θαλάσσης, με την διατήρηση της ασφαλούς ναυσιπλοϊας στην περιοχή.

Ιστορική Αναδρομή

Διαμέσω των αιώνων τα Στενά τέθηκαν υπό τον διαδοχικό έλεγχο διαφόρων λαών, με Ρωμαίους, Έλληνες, Κινέζους και Ινδούς έμπορους να εκμεταλλεύονται στο έπακρον αυτό το εξαιρετικής σημασίας φυσικό κανάλι.

Εν συγκεκριμένω, από τον 7ο μέχρι τον 11ο αιώνα τα Στενά βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της Αυτοκρατορίας της Srivijaya, με την κυριαρχία να περνά κατά τον 15ο αιώνα στο βασίλειο της Μαλάκα.

Οι Ευρωπαϊκές θαλασσοκρατικές δυνάμεις αντιλήφθηκαν ήδη από τον 16ο αιώνα την στρατηγική αξία των Στενών, με τους Πορτογάλους να καταλαμβάνουν την Μαλάκα το 1511. Οι Ολλανδοί ακολούθησαν κατά πόδας, με την εταιρεία Dutch East India να διατηρεί υπό τον έλεγχο της τα Στενά από τον 17ο μέχρι και τον 18ο αιώνα.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι Βρετανοί κατανόησαν πως ο άμεσος έλεγχος της περιοχής καθίστατο πλέον αδήριτη ανάγκη προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ασφαλής θαλάσσια οδός προς την Κίνα, και εκ τούτου, προχώρησαν το 1819 στην ίδρυση μιας αποικίας στην Σιγκαπούρη.

Με την διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ το 1869 η στρατηγική σημασία των Στενών της Μαλάκα αυξήθηκε έτι περαιτέρω, αφού η θαλάσσια απόσταση μεταξύ Ευρώπης και Άπω Ανατολής μειώθηκε κατά ένα τρίτο.  

Η στρατηγική σημασία των Στενών

Σήμερα, τα Στενά της Μαλάκα έχουν καταστεί το κυριότερο σημείο «πνιγμού» στην Ασία, και το δεύτερο μεγαλύτερο σημείο διεύλευσης πετρελαίου παγκοσμίως αμέσως μετά τα Στενά του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο.

Πέραν των 400 ναυτιλιακών γραμμών χρησιμοποιούν επί καθημερινής βάσεως τα στενά, με περισσότερα από 70,000 πλοία να διέρχονται ετησίως από την περιοχή. Εν συγκεκριμένω, περίπου το 25% της συνολικής ποσότητας πετρελαίου που μεταφέρεται δια θαλάσσης, καθώς και περισσότερο από το ήμισυ των παγκόσμιων εμπορικών αγαθών, διασχίζουν τα Στενά.

Ταυτοχρόνως, το εν λόγω στρατηγικό σημείο έχει μετατραπεί σε ένα εμπορικό κόμβο ζωτικής σημασίας για τα ανεπτυγμένα κράτη της Άπω Ανατολής, καθώς μέσω αυτού περνούν τα δύο τρίτα του ενεργειακού εφοδιασμού της Νότιας Κορέας, το 80% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας και περίπου το 60% των ενεργειακών προμηθειών της Ιαπωνίας.

Συνεπώς, γίνεται κατανοητό πως εν περιπτώσει πιθανού φραγμού των Στενών περίπου το μισό παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο θα πρέπει να επαναδρομολογηθεί γύρω από το αρχιπέλαγο της Ινδονησίας, πράγμα που θα έχει ως απότοκο την ραγδαία άνοδο των ναυτιλιακών και ενεργειακών τιμών.

Κίνα

Όπως ήδη ελέχθη, η διέλευση πετρελαίου δια των Στενών της Μαλάκα ισοδυναμεί περίπου με το 80% των Κινεζικών ενεργειακών αναγκών. Επομένως, ο έλεγχος τους συνιστά ένα ζήτημα υψίστης ασφαλείας για το Κινεζικό κράτος, αφού επί της ουσίας όποιος διεθνής δρώντας κατορθώσει να τα θέσει υπό τον έλεγχό του θα δύναται να διαρρήξει τον σημαντικότερο ενεργειακό διάδρομο που ενώνει την Κίνα με τον Περσικό Κόλπο (ο οποίος αποτελεί ταυτοχρόνως ένα τμήμα της θαλάσσιας διάστασης της Κινεζικής γεωστρατηγικής πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος»).

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη διέλευση των κινεζικών αγαθών δια των Στενών, το Κινεζικό Κράτος έχει προχωρήσει κατά τα τελευταία χρόνια στην δημιουργία τεχνητών νήσων στη Νότια Κινέζικη θάλασσα, στην επί αυτών οικοδόμηση αεροδρομίων και σταθμών ραντάρ και στην ανακύρηξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.

Εν παραλλήλω, έχει ενδυναμώσει σημαντικά τις αποτρεπτικές και αμυντικές του δυνατότητες στο νότιο τμήμα της χώρας, κίνηση που αποσκοπεί στον περιορισμό των στρατιωτικών δυνατοτήτων των ΗΠΑ και στην παρεμπόδιση χρήσεως των περιφερειακών βάσεων τους, ήτοι του Γκουάμ και της Οκινάουα.

Αξίζει, προσέτι, να σημειωθεί πως η Κίνα ενισχύει συστηματικά την εν γένει στρατιωτική της παρουσία στον Ινδικό Ωκεανό, θέτοντας εν λειτουργία την πρώτης της υπερπόντια στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί, και οικοδομώντας μια αλυσίδα από εμπορικούς λιμένες στην Μυανμάρ, στο Πακιστάν, στην Σρι Λάνκα και στις Μαλδίβες που θα δύνανται συν τω χρόνω να εξυπηρετήσουν στρατιωτικούς σκοπούς. 

Ινδία

Η Ινδία έχει αναγνωρίσει πως η περιοχή γύρω από τα Στενά της Μαλάκα θα αποτελέσει πεδίο έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, και πως στο μέλλον η Κίνα θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει την σημαντική ναυτική της ισχύη για να δημιουργήσει μια ζώνη ναυτικού ακοκλεισμού, εκτεινόμενη από την Νότια Κινέζικη Θάλασσα μέχρι και τον Περσικό Κόλπο.

Ως εκ τούτου, το Ινδικό κράτος προχωρεί σταθερά στην παροχή οικονομικής ενίσχυσης στα κράτη που βρέχονται από τον Ινδικό Ωκεανό προκειμένου να αποκλειστεί μια εις το διηνεκές κινεζική παρουσία στα εν λόγω ύδατα.

Ταυτοχρόνως, η Ινδία έχει δρομολογήσει εσχάτως την στρατικωποίηση των νήσων Άνταμαν και Νίκομπαρ, που συνιστούν ένα σύμπλεγμα από 524 νησιά, 38 εκ των οποίων είναι κατοικημένα. Η παρουσία στην εν λόγω τοποθεσία, βορείως των Στενών της Μαλάκα, θα προσφέρει την δυνατότητα στην Ινδία να επιτηρεί αυτά τα ζωτικής σημασίας ύδατα, και να προβάλλει στρατιωτική ισχύη εν περιπτώσει που οι ναυτιλιακές δραστηριότητες στην περιοχή τεθούν εν κινδύνω. 

Εν συγκεκριμένω, οι νέες στρατιωτικές εγκαταστάσεις που βρίσκονται επί του παρόντος υπό κατασκευή θα περιλαμβάνουν μια αναβαθμισμένη αεροπορική βάση, που θα δύναται να φιλοξενήσει αεροσκάφη μεγάλου μεγέθους, όπως επί παραδείγματι το νεοσύστατο Hercules C-130J, ιδανικό για επιχειρήσεις των Ειδικών Δυνάμεων.

Πέραν τούτων, αντιλαμβανόμενη πως ο περιορισμός της Κινεζικής παρουσίας στην περιοχή συνιστά ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο, η Ινδία έχει προχωρήσει, εν παραλλήλω με την ενδυνάμωση των δικών της δυνατοτήτων, στην συνεργασία με άλλους κρατικούς δρώντες. Μέσα στα πλαίσια του στρατηγικού άξονα ασφαλείας QUAD (ΗΠΑ, Αυστραλία, Ινδία, Ιαπωνία), το Ινδικό κράτος έχει δεχθεί εσχάτως την πρώτη οικονομική βοήθεια αναπτυξιακής φύσεως από την Ιαπωνία, ύψους 36 εκατομμυρίων δολαρίων, για την εγκατάσταση ενεργειακών αποθηκευτικών συστημάτων στο Νότιο Άνταμαν.

Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ έχουν διατυπώσει ακραιφνώς τις φιλοδοξίες τους στην περιοχή μέσα στο «Κοινό Στρατηγικό Οράμα ΗΠΑ-Ινδίας», υπογραφέν το 2015, αλλά και αργότερα στην «Ναυτική Στρατηγική Ασίας-Ειρηνικού» συνταχθείσα από το Αμερικανικό  Υπουργείου Άμυνας. Οι εν λόγω διακυρήξεις καλούν για εμβάθυνση των οικονομικών σχέσεων των δύο χωρών, ζητώντας ταυτοχρόνως μεγαλύτερη Ινδική δραστηριότητα στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού. Απόρροια της σύσφιξης των διμερών σχέσεων των δύο χωρών υπήρξε η στάθμευση και ο ανεφοδιασμός, για πρώτη φορά το περασμένο έτος, του Αμερικανικού αεροσκάφους P-8 Poseidon σε ναυτική βάση των νήσων Άνταμαν και Νίκομπαρ.

Ο Αγγλοσαξονικός άξονας

Ο εσχάτως συστημένος άξονας συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Αυστραλίας (AUKUS) αποσκοπεί πρωτίστως στον περιορισμό της Κινεζικής ισχύος στην Νότια Κινέζικη θάλασσα, στην διασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοϊας στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και στην προστασία των θαλάσσιων εμπορικών οδών που οδηγούν στην Δύση.

Τούτων λεχθέντων, οι ΗΠΑ αποβλέπουν, μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της Αυστραλίας με υποβρύχια πυρηνικής τεχνολογίας και με πυραύλους Tomahawk cruise μεγάλου βεληνεκούς.

Οι εν λόγω πυραύλοι ακριβείας θα δυνανται να πλήξουν στόχους από απόσταση πέραν των 400 χιλιομέτρων, μέσα στο βεληνεκές των οποίων θα εμπίπτουν τα Στενά της Μαλάκα. Αυτό θα ενισχύσει σημαντικά την αποτρεπτική ισχύη της χώρας, και εν γένει του AUKUS, που έχει πλήρη επίγνωση του ζωτικού στρατηγικού ρόλου που διαδραματίζουν τα Στενά για το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. 

Εν παραλλήλω, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αναγνωρίσει πως τα Στενά της Μαλάκα και οι θαλάσσιες εμπορικοί οδοί της περιοχής του Ινδο-Ατλαντικού αποτελούν πλέον το επίκεντρο εντεινόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού με πολλαπλά ενδεχόμενα σημεία τριβής και σύγκρουσης.

Επιπροσθέτως, επιβεβαιώνει τον σημαντικό ρόλο που έχει αναλάβει η Ινδία στην περιοχή, ως αντίβαρο στην αυξανόμενη Κινεζική επιρροή. Εν ολίγοις, η Βρετανική υψηλή στρατηγική συνίσταται στην αύξηση της ναυτικής και στρατιωτικής της παρουσίας στον Ινδο-Ειρηνικό, στην επιδίωξη στενότερης συνεργασίας με τα κράτη της ASEAN, και στην εμβάθυνση των αμυντικών, βιομηχανικών και τεχνολογικών της σχέσεων με κράτη όπως η Αυστραλία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. 

Πηγές

Brooke-Holland Louisa (11/10/2021) Integrated Review 2021: The Defence tilt to the Indo-Pacific, House of Commons Library, (https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-9217/).

Evers, Hans-Dieter; Gerke, Solvay (2006) : The strategic importance of the Straits of Malacca for world trade and regional development, ZEF Working Paper Series, No.17, University of Bonn, Center for Development Research (ZEF), Bonn.

Hisrt Tomas (21/5/2014) ‘’The world’s most important trade route?’’, World Economic Forum, https://www.weforum.org/agenda/2014/05/world-most-important-trade-route/.

Moriyasu Ken, (7/3/2021) Japan sends first-ever aid to Indian islands at mouth of Malacca, Nikkei Asia, (https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/Indo-Pacific/Japan-sends-first-ever-aid-to-Indian-islands-at-mouth-of-Malacca).

Potter Robert ,The Importance of the Straits of Malacca, E-International Relations, (7/9/ 2012), (https://www.e-ir.info/2012/09/07/the-importance-of-the-straits-of-malacca/).

Safety in the Straits of Malacca and Singapore, The Nippon Foundation , (https://www.nippon-foundation.or.jp/en/what/projects/safe_passage).

South East Asia, Straits of Malacca, (https://dg.dryadglobal.com/south-east-asia-straits-of-malacca).

The Strait of Malacca – a historical shipping metropolis, World Ocean Review, (https://worldoceanreview.com/en/wor-5/living-with-the-coasts/coastal-functions/the-strait-of-malacca-a-historical-shipping-metropolis/).

The Strait of Malacca, a key oil trade chokepoint, links the Indian and Pacific Oceans, (11/8/2017) Today in Energy - U.S. Energy Information Administration, (https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=32452).

Vavasseur Xavier, Australia To Procure Tomahawk And Hypersonic Missiles, Naval News, (17/9/2021) (https://www.navalnews.com/naval-news/2021/09/australia-to-procure-tomahawk-and-hypersonic-missiles/).

Αντιπρόσβαση/Απαγόρευση Περιοχής (Anti Access/Area Denial-A2/AD): Νέες Όψεις των Ναυτικών Επιχειρήσεων, Άρθρα Εξωτερικών Συμμετοχών, ResPublica. (https://www.respublica.gr/2021/10/post/anti-access-area-denial-a2-ad/).

Δημητρακόπουλους Γιώργος, Τεράστιας στρατηγικής σημασίας τα Στενά της Malacca, All Time Classic (22/11/2019) (https://www.alltimeclassic.net/terastias-strathgikhs-shmasias-ta-stena-ths-malacca/).

Στενό Malacca: Ένα καυτό σημείο του πλανήτη (20/7/2016), (https://www.euro2day.gr/news/world/article/1423822/steno-malacca-ena-kafto-shmeio-toy-planhth.html).

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΟ πόλεμος του βυθούΕκλεισε για 10 Ιανουαρίου το ραντεβού ΗΠΑ-Ρωσίας σχετικά με Ουκρανία και έλεγχο των πυρηνικών