Άρις Καρυτινός: «Η εστίαση και το hospitality θα επανέλθουν δριμύτερα»

H πανδημία COVID-19 ανάγκασε εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις να κατεβάσουν ρολά σε φυσικά καταστήματα και γραφειακούς χώρους, προκειμένου να διαφυλαχτεί η υγεία των καταναλωτών και των εργαζομένων τους. Με τα έσοδα όμως να είναι μηδενικά στο ταμείο και τις οικονομικές υποχρεώσεις να «τρέχουν», ο μεγαλύτερος φόβος που ανέκυψε ήταν το λουκέτο ενός μεγάλου αριθμού εξ αυτών, καθώς δεν διέθεταν τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για να επαναλειτουργήσουν.

Προς αποφυγή τέτοιων φαινομένων, οι ιδιοκτήτες ακινήτων κλήθηκαν να βάλουν πλάτη προβαίνοντας σε υποχρεωτικές μειώσεις μισθωμάτων και

πλέον αναμένουν να μετουσιωθεί σε πράξη η πρόθεση της κυβέρνησης να στηρίξει με δέσμη μέτρων τον συγκεκριμένο κλάδο. Αντιστοίχως στο εξωτερικό, στις περισσότερες περιπτώσεις συμφωνείται κάποια διευκόλυνση μεταξύ εκμισθωτή και μισθωτή στο πλαίσιο της οποίας γίνεται ένας διακανονισμός για την καταβολή των ενοικίων που αφορούν στην περίοδο που πλήττεται ο μισθωτής, δίνεται δηλαδή ένα «holiday period» όπως ονομάζεται.

Η διοίκηση της Prodea, με επικεφαλής τον Άρι Καρυτινό, ήδη πριν από την πανδημία και μέσω της εγκατάστασης της πλέον σύγχρονης τεχνολογικής υποδομής στα νέα της γραφεία, είχε διασφαλίσει, όχι μόνο τη δυνατότητα απρόσκοπτης συνέχισης των εργασιών, αλλά και την ασφάλεια και ευελιξία των ανθρώπων της κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

«Μόλις προέκυψε το πρόβλημα, αντιδράσαμε άμεσα εφαρμόζοντας την εξ αποστάσεως εργασία και ταυτόχρονα ήμασταν από τις πρώτες εταιρείες που πραγματοποιήσαμε την Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των μετόχων μας μέσω τηλεδιάσκεψης, εισάγοντας πρακτικές και τρόπους αντιμετώπισης του θέματος που βλέπουμε πλέον να υιοθετούνται και από άλλους. Για την Prodea είναι προτεραιότητα, τόσο η ασφάλεια των εργαζομένων και των συνεργατών μας, όσο και η απρόσκοπτη ενημέρωση των μετόχων μας» επισημαίνει στο fortunegreece.com ο Άρις Καρυτινός, Διευθύνων Σύμβουλος της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα με χαρτοφυλάκιο αξίας άνω των 2 δισ. Ευρώ.

Το υπερσύγχρονο κτήριο γραφείων TELUS TOWER στο κέντρο της Σόφιας στη Βουλγαρία.

Με την πανδημική κρίση να συνιστά μια πρωτόγνωρη κατάσταση με τεράστιες επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, το σενάριο για την πορεία του ελληνικού real estate ξαναγράφεται από την αρχή. Ο κ. Καρυτινός διευκρινίζει πως, όπως στο εξωτερικό έτσι και στην Ελλάδα, οι κλάδοι των επενδύσεων που θα δεχτούν τη μεγαλύτερη επιρροή είναι τα ξενοδοχεία και τα εμπορικά καταστήματα, είτε σε κεντρικές οδούς (high street) είτε σε εμπορικά κέντρα. Συνεπώς τα χαρτοφυλάκια με μεγαλύτερη έκθεση σε αυτούς τους κλάδους θα έχουν και το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Ο ίδιος και η ομάδα του αξιολογούν διάφορα σενάρια αλλά, όπως λέει, είναι νωρίς ακόμα για να γνωρίζει κάποιος τις πραγματικές επιπτώσεις στην οικονομία και κατ’ επέκταση στην αγορά ακινήτων. Μάλιστα οι όποιες προγραμματισμένες επενδύσεις στους συγκεκριμένους κλάδους επανεξετάζονται.

Αναγνωρίζει πάντως πως τα μέτρα που πάρθηκαν εγκαίρως βοήθησαν στο να έχουμε περιορισμένες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, στο να ξεκινήσει σχετικά γρήγορα η επανεκκίνηση της οικονομίας, καθώς και στη δημιουργία μιας θετικής εικόνας για τη χώρα μας, σε παγκόσμιο επίπεδο, που θα βοηθήσει στην εισροή τουριστών το γρηγορότερο δυνατόν. Εκτιμά δε ότι για την τρέχουσα περίοδο μπορούμε να ελπίζουμε σε αυξημένο τουρισμό σκαφών αναψυχής και σε οδικό τουρισμό.

Η θυγατρική Picasso και οι επενδύσεις των 100 εκατ. ευρώ

Η γνωστή εταιρεία διαχείρισης ακίνητης περιουσίας συνεχίζει κανονικά την υλοποίηση των projects που αφορούν τα κτήρια γραφείων στο Μαρούσι και τη Λεωφόρο Συγγρού, ενώ «τρέχει» παράλληλα και άλλα projects τα οποία δεν έχουν ανακοινωθεί επισήμως.

Όπως ειπώθηκε και στη Γενική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο, η Prodea Investments θα συνεχίσει κανονικά το επενδυτικό της πρόγραμμα, έχοντας διαθέσιμα άνω των 100 εκατ. ευρώ για νέες επενδύσεις με χρονικό ορίζοντα 6-12 μηνών. Τα projects περιλαμβάνουν κυρίως logistics και γραφεία αλλά και κτήρια μεικτής χρήσης.

Το Karela Office Park, το πρώτο περιβαλλοντικά πιστοποιημένο office park στην Ελλάδα.

Ερωτηθείς αναφορικά με την πώληση της θυγατρικής Picasso, ο κ. Καρυτινός τονίζει πως υπήρξε εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον πριν την πανδημία, όμως τώρα η διαδικασία βρίσκεται σε στάση αναμονής. Προσθέτει πως από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποια πίεση για την πώληση, αυτή θα γίνει όταν την ευνοούν οι συνθήκες.

«Η τηλεργασία ήταν λύση ανάγκης και όχι η νέα πραγματικότητα»

Αναφερόμενος στο φαινόμενο της τηλεργασίας και στο lockdown που οδήγησε αρκετές επιχειρήσεις σε απώλεια επαφής με τους πελάτες τους, ο κ. Καρυτινός αισθάνεται αισιόδοξος εκφράζοντας την άποψη ότι η νοοτροπία των Ελλήνων είναι τέτοια που μακροπρόθεσμα δε θα επηρεάσει τον τρόπο που εργαζόμαστε ή καταναλώνουμε.

«Η μέχρι τώρα εμπειρία μας δείχνει ότι ναι, είναι δυνατή όταν χρειαστεί η εργασία εξ αποστάσεως αναφορικά με δουλειές γραφείου αλλά είναι μια λύση ανάγκης και όχι η νέα πραγματικότητα. Επίσης ήδη φαίνεται από τις αντιδράσεις του κοινού ότι η εστίαση και το hospitality θα επανέλθουν δριμύτερα, μόλις αυτό καταστεί δυνατόν και είμαι αισιόδοξος και για το high street retail που στη χώρα μας ενισχύεται και από την παρουσία τουριστών αλλά και από όλη την αίσθηση της συνολικής εμπειρίας όπου η επίσκεψη σε κεντρικές εμπορικές αρτηρίες συνδυάζει ψώνια, βόλτα και εστίαση» τονίζει.

Η δε Prodea, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα και την ταχύτητα με την οποία μεταβάλλονται προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις και να προσαρμοστεί ανάλογα.  Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι σε κτήρια νέων γραφείων που αναπτύσσει φροντίζει να εγκαταστήσει τα πλέον σύγχρονα συστήματα κλιματισμού έτσι ώστε τα κτήρια να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν καταστάσεις όπως η τρέχουσα.

To εντυπωσιακό Karela Office Park από ψηλά.

 Πώς αντιδρούν οι ξένοι επενδυτές

Δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα αντιδράσουν σε αυτό το εύθραυστο οικονομικό περιβάλλον οι επενδυτές, οι οποίοι διαθέτουν τα κεφάλαια, έχουν αξιολογήσει τις υφιστάμενες ευκαιρίες και λόγω κορωνοϊού αναγκάζονται να κάνουν ένα βήμα πίσω ή στην καλύτερη των περιπτώσεων, να τηρήσουν στάση αναμονής.

Η πρόσοψη των νέων γραφείων της PRODEA Investments στο κέντρο της Αθήνας.

Αν και είναι πολύ νωρίς για να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα και να δοθούν οι κατάλληλες απαντήσεις, ο κ. Καρυτινός παρατηρεί ότι υπάρχει ενδιαφέρον αλλά σε χαμηλότερες τιμές. «Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν υπάρχουν πωλητές που να ενδιαφέρονται να πουλήσουν σε σημαντικά χαμηλότερες τιμές. Η στάση των πωλητών θα επηρεαστεί σίγουρα και από τη διάρκεια της πανδημίας. Αν υπάρξει απόσταση μεταξύ των προσδοκιών επενδυτών και πωλητών, η αγορά των ακινήτων θα καταγράφει περιορισμένο αριθμό συναλλαγών, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον» καταλήγει.