Οι προτάσεις του ΣΕΔΙ για τον εξωδικαστικό μηχανισμός

Πιο ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη του εξωδικαστικού μηχανισμού μεταξύ των υπερχρεωμένων επιχειρήσεων και των πιστωτών ζητάει ο Σύνδεσμος Ελλήνων Διαμεσολαβητών (ΣΕΔΙ), ζητώντας, μεταξύ άλλων, να «ανοίξει» ο ρόλος του διαμεσολαβητή και σε άλλα επαγγέλματα εκτός των δικηγόρων και να υπάρχει η δυνατότητα αποχώρησης από τη διαδικασία.

Οι προτάσεις:

1. Το σχέδιο νόμου προβλέπει τη συμμετοχή του διαμεσολαβητή σε ρόλο συντονιστή της διαδικασίας. Θέση μας είναι πως θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό να έχουν

οι έλληνες διαμεσολαβητές έναν πιο ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη συμβιβασμού μεταξύ των μερών. Η διαδικασία φέρει τα χαρακτηριστικά μιας πολυμερούς διαπραγμάτευσης μεταξύ ενός οφειλέτη και πολλών πιστωτών, κάτι που οι διαμεσολαβητές μπορούν να χειριστούν με την εμπειρία και τις γνώσεις τους. Για παράδειγμα στο άρθρο 8 παράγραφος 4 που αναφέρει πως ο διαμεσολαβητής «τάσσει προθεσμία ενός μηνός για την αποστολή αντιπροτάσεων από τους πιστωτές» προς τον οφειλέτη, θα ήταν πολύ πιο ουσιαστικό αντί να υπάρχει μια πιο απόμακρη ανταλλαγή σημειωμάτων με προτεινόμενες λύσεις ο διαμεσολαβητής με τις τεχνικές και την ανεξαρτησία του να διευκολύνει τα δύο μέρη ώστε αυτά να καταλήξουν σε ρεαλιστικές προτάσεις και άρα σε περισσότερες πιθανότητες επίτευξης συμφωνίας. Ομοίως στο άρθρο 2 παρ. 5 που προβλέπει απαίτηση πιστωτή που υπερβαίνει το 85% των συνολικών απαιτήσεων κατά του οφειλέτη, αντί της διμερούς διαπραγμάτευσης των μερών, που πιθανότητα έχει εξαντληθεί ως δυνατότητα, να προβλέπεται η διαμεσολαβητική συμβολή του συντονιστή που μπορεί να οδηγήσει τα μέρη σε συμφωνία.

2. Το παρόν νομοσχέδιο αποτελεί ευκαιρία για την εφαρμογή για πρώτη φορά στην Ελλάδα (πιλοτικά) της υποχρεωτικής συμμετοχής σε μια εξωδικαστική διαδικασία επίλυσης κάτι που θα μπορούσε εύκολα να γίνει προβλέποντας πως με την αίτηση του οφειλέτη στον μηχανισμό οι πιστωτές δεσμεύονται να συμμετέχουν στη διαδικασία αναζητώντας σε ένα πλαίσιο συζήτησης την πιθανότητα επίτευξης συμβιβασμού. Η υποχρέωση συμμετοχής στην εξωδικαστική διαδικασία ασφαλώς δε σημαίνει υποχρέωση επίλυσης στην ίδια διαδικασία, γιατί αυτό θα στερούσε το θεμελιώδες δικαίωμα άσκησης ένδικων μέσων και προσφυγής στη δικαιοσύνη. Αυτό που προτείνουμε είναι μόνο η υποχρέωση συμμετοχής σε μια διαδικασία πιθανού συμβιβασμού με ελεύθερο δικαίωμα αποχώρησης.

3. Νομίζουμε πως η σκέψη επιλογής μόνο διαμεσολαβητών που έχουν τη δικηγορική ιδιότητα είναι αντίθετη στη λογική της ίσης αντιμετώπισης όλων των συναδέλφων. Όλοι οι διαμεσολαβητές έχουν την ίδια εκπαίδευση, την ίδια διαπίστευση και ο νόμος δεν κάνει καμία διάκριση με βάση την επαγγελματική τους ιδιότητα. Θεωρούμε λοιπόν πως ο μηχανισμός θα πρέπει να είναι ανοιχτός σε όλους. Ο σκεπτικισμός που ορθά διατυπώθηκε για επιστημονικές ειδικότητες διαμεσολαβητών που είναι άσχετες με το ειδικό αντικείμενο του νόμου θα πρέπει να λάβει υπόψη του πως η εκπαίδευση των διαμεσολαβητών εκτός των άλλων περιλαμβάνει και την ανάπτυξη της αυτογνωσίας, με άλλα λόγια κανένας διαμεσολαβητής δε θα αναλάβει μια υπόθεση της οποίας το αντικείμενο δε γνωρίζει. Σε κάθε περίπτωση ακόμη και αν τελικά γίνει μια επιλογή ορισμένων επαγγελματικών κατηγοριών αυτή δεν μπορεί να περιοριστεί στους δικηγόρους αλλά θα πρέπει να περιλάβει και άλλες επιστημονικές ειδικότητες όπως νομικούς οικονομολόγους κλπ

4. Η πρόβλεψη του νόμου στο άρθρο 6 παράγραφος 1 πως στο μητρώο της ΕΓΔΙΧ εγγράφονται «κατά προτεραιότητα» διαπιστευμένοι διαμεσολαβητές του ν.3898/2010 ουσιαστικά σημαίνει πως στη διαδικασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και μη διαμεσολαβητές. Κατά την άποψή μας, η διαδικασία θα πρέπει να είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας των διαμεσολαβητών λόγω της ειδικής συνάφειάς τους με το αντικείμενο της εξωδικαστικής επίλυσης. Σήμερα υπάρχουν στο μητρώο του υπουργείου περίπου 2000 διαπιστευμένοι διαμεσολαβητές οι οποίοι από πλευράς αριθμού ανταποκρίνονται πλήρως στην προσδοκία αυξημένων αιτήσεων οφειλετών, δεδομένου πως μπορούν να αναλάβουν ταυτόχρονα περισσότερες από μια υποθέσεις εξωδικαστικού συμβιβασμού. Συνεπώς δε συντρέχει ουσιαστικός λόγος επέκτασης της δυνατότητας διορισμού και σε μη διαπιστευμένους διαμεσολαβητές.

5. Η λειτουργία του εξωδικαστικού μηχανισμού περιλαμβάνει πολλά στάδια και διαδικασίες, τυπικές και ουσιαστικές. Πρότασή μας είναι να προβλεφθεί στο νόμο η υποχρεωτική εκπαίδευση όλων των διαμεσολαβητών-συντονιστών στο ειδικό αντικείμενο του μηχανισμού ώστε όταν ξεκινήσει η εφαρμογή του να μην παρατηρηθούν προβλήματα στη διαδικασία συντονισμού. Η εκπαίδευση θα είναι ταχύρρυθμη (1-2 ημέρες), σε πολύ προσιτή τιμή και θα μπορεί να παρέχεται από τα Ινστιτούτα Κατάρτισης Διαμεσολαβητών τα οποία θα πιστοποιούν τους εκπαιδευόμενους για την επάρκειά τους στο αντικείμενο του νόμου με την παροχή του σχετικού τίτλου ο οποίος θα αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή των διαμεσολαβητών στον μηχανισμό ως συντονιστών. Επιπλέον, η εκπαίδευση θα δώσει στους διαμεσολαβητές και την αναγκαία γνώση του όγκου και του αντικειμένου που καλούνται να διαχειριστούν ώστε πλέον να αποφασίσουν πιο συνειδητά αν τους ενδιαφέρει να συμμετέχουν ως συντονιστές στη διαδικασία. Όσοι παρακολουθήσουν την εκπαίδευση ακόμη και αν τελικά αποφασίσουν πως δεν τους ενδιαφέρει να εγγραφούν ως συντονιστές, θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τη γνώση που έλαβαν ως νομικοί παραστάτες ή οικονομικοί εμπειρογνώμονες των οφειλετών και πιστωτών.

6. Στο θέμα του περιορισμού του αριθμού διαμεσολαβητών που προβλέπεται να εγγραφούν στο μητρώο της ΕΓΔΙΧ (άρθρο 6 παράγραφος 5 ) υπάρχει μια αντίφαση σε σχέση με τον προσδοκώμενο όγκο αιτήσεων οφειλετών. Ενώ γίνεται λόγος για χιλιάδες υποθέσεις, δεν αξιοποιείται σε πρώτο χρόνο όλη η δεξαμενή των διαπιστευμένων διαμεσολαβητών αλλά προκρίνεται, χωρίς να είναι σαφής ο λόγος ούτε στην αιτιολογική έκθεση, ένα σύστημα 320 διαμεσολαβητών και άγνωστου αριθμού επιλαχόντων και μάλιστα με αριθμητικό περιορισμό και ως προς τη γεωγραφική διασπορά των διαμεσολαβητών. Θέση μας είναι πως δεν προκύπτει λόγος για τον αριθμητικό περιορισμό, δεν προκύπτει λόγος για τη διάκριση των διαμεσολαβητών σε κύριους και επιλαχόντες και πως θα πρέπει το μητρώο της ΕΓΔΙΧ να είναι ενιαίο και να περιλαμβάνει όλους τους διαμεσολαβητές που θα κάνουν αίτηση ένταξης σε αυτό ανεξάρτητα από τη χρονική σειρά που θα εισάγουν την αίτηση εγγραφής τους στο σύστημα. Η σειρά που θα εγγραφούν τα ονόματα των διαμεσολαβητών στο μητρώο της ΕΓΔΙΧ προτείνουμε να γίνει με τυχαία κλήρωση μετά την υποβολή των αιτήσεών τους ενώ τα ονόματα όσων διαμεσολαβητών εγγραφούν σε επόμενες προσκλήσεις της ΕΓΔΙΧ θα προστεθούν από κάτω με κριτήριο τον χρόνο υποβολής τους.

7. Το θέμα της γεωγραφικής διασποράς χρειάζεται κατά τη γνώμη μας μια διαφορετική προσέγγιση. Αντιλαμβανόμαστε το κριτήριο της γεωγραφικής εγγύτητας που είναι συχνά χρήσιμο να έχει ο διαμεσολαβητής-συντονιστής με τον οφειλέτη και τους πιστωτές. Ωστόσο αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει με τρόπο που να αποκλείει τον διορισμό διαμεσολαβητών σε αιτήσεις οφειλετών που είναι σε περιφερειακές ενότητες ή διοικητικές περιφέρειες μη όμορες με την έδρα τους. Πρότασή μας είναι το μητρώο ΕΓΔΙΧ να περιλαμβάνει τα ονόματα των διαμεσολαβητών ανά πόλη και να λειτουργήσει με ένα απλούστερο σύστημα επιλογής. Μόλις εισάγεται στο σύστημα μια αίτηση οφειλέτη πχ από την Αθήνα, διορίζεται ένας διαμεσολαβητής από την Αθήνα. Αν αρνηθεί, διορίζεται ο επόμενος και ούτω καθεξής. Αν αυτό συμβεί σε μικρότερες πόλεις και μετά από άρνηση δεν υπάρχει άλλος διαθέσιμος διαμεσολαβητής, διορίζεται διαμεσολαβητής από την πλησιέστερη πόλη και αν και εκεί δεν υπάρχει διαθέσιμος διαμεσολαβητής από την επόμενη πλησιέστερη πόλη και ούτω καθεξής. Το ίδιο ισχύει και για τις πόλεις στις οποίες δεν υπάρχουν διαμεσολαβητές. Ακόμη και στην ακραία περίπτωση που σε διαδοχική αναζήτηση πλησιέστερων πόλεων δεν υπάρχει διαθέσιμος διαμεσολαβητής, θα υπάρχει διαθέσιμος διαμεσολαβητής σε μια πόλη που θα είναι σε άλλη περιφερειακή ενότητα ή διοικητική περιφέρεια για να διοριστεί στην υπόθεση. Ο διορισμός των διαμεσολαβητών θα γίνεται με τη σειρά που έχουν εγγραφεί τα ονόματα στο μητρώο της ΕΓΔΙΧ. Κανένας διαμεσολαβητής δε θα μπορεί να αναλάβει δεύτερη υπόθεση αν δεν έχουν εξαντληθεί τα ονόματα του μητρώου (είτε μέσω του διορισμού τους σε υπόθεση ή μέσω της άρνησής τους να αναλάβουν υπόθεση.)

8. H πρόβλεψη του νόμου να διεκπεραιώνεται μεγάλο μέρος της διαδικασίας με ηλεκτρονικό τρόπο μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους αφού κινείται στην κατεύθυνση της ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (ODR) που αποτελεί πρακτική που εφαρμόζεται σε πολλές χώρες του κόσμου με ιδιαίτερη επιτυχία. Αυτή ακριβώς η προοπτική είναι που λαμβάνουμε υπόψη στην πρότασή μας για ενιαίο μητρώο και κατάργηση γεωγραφικών περιορισμών στο διορισμό διαμεσολαβητών αφού είναι πολύ πιο πρακτικό και απλό να χρησιμοποιηθούν μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας προκειμένου να διεξαχθεί η διαδικασία συντονισμού μεταξύ των μερών (διαμεσολαβητής-οφειλέτης-πιστωτές) επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό α) ταχύτητα λειτουργίας του μηχανισμού ρύθμισης β) μείωση των δαπανών μετακίνησης γ) ευκολία στη διαχείριση των υποθέσεων δ) οικονομία χρόνου για πιστωτές και οφειλέτη ε) χρήση διαμεσολαβητών από κάθε γεωγραφική περιφέρεια της χώρας. Άλλωστε ο εξωδικαστικός μηχανισμός δεν απαιτεί φυσική παρουσία των μερών, οπότε διαμορφώνει ένα εξαιρετικό περιβάλλον για τη χρήση μιας όσο το δυνατό μεγαλύτερης σε έκταση ηλεκτρονικής διαδικασίας.

9. Είναι πολύ λογικό το υπουργείο να θέλει να επιβαρύνει όσο το δυνατό λιγότερο το κόστος της διαδικασίας. Είναι όμως εξίσου σημαντικό αυτό να μη γίνει σε βάρος της ποιότητας της διαδικασίας. Κατά τη γνώμη μας η προβλεπόμενη αμοιβή (Άρθρο 10) που στην πλειοψηφία των υποθέσεων είναι 200 ευρώ θα πρέπει να επανεξετασθεί. Οι διαδικασίες του μηχανισμού απαιτούν περίπου 30 δικαιολογητικά και προβλέπουν περίπου 20 στάδια και επίπεδα διατυπώσεων και διαδικασιών που πρέπει να διαχειριστεί ένας διαμεσολαβητής. Συνεπώς είναι μια διαδικασία που θα τον απασχολήσει αρκετές εργατοώρες (υπολογίζουμε περισσότερες από 40 ώρες συνολικά). Αυτό σημαίνει αμοιβή 5 ευρώ/ώρα, που με όποια κλίμακα επαγγελματικής αμοιβής κι αν συγκριθεί είναι εξαιρετικά χαμηλή. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η αμοιβή αυτή συμπεριλαμβάνει και πιθανά έξοδα του διαμεσολαβητή (συναντήσεις με φυσική παρουσία, μετακινήσεις, εκτυπώσεις, κλπ) καθώς και την ασφαλιστική & φορολογική του επιβάρυνση. Συνεπώς τελικά η αμοιβή διαμορφώνεται σε κάτι λιγότερο από 60-70 ευρώ ανά υπόθεση. Θεωρούμε πως η αμοιβή των 200 ευρώ αποτελεί αντικίνητρο στο να ασχοληθούν πολλοί συνάδελφοι με τον εξωδικαστικό μηχανισμό και είναι πολύ πιθανό να προκύψει ζήτημα συμμετοχής διαμεσολαβητών. Η πρόβλεψη του νόμου για τη δυνατότητα διαφορετικής συμφωνίας οφειλέτη-πιστωτών (άρθρο 10 παρ. 1&2) δε διαφοροποιεί την ουσία του προβλήματος αφού είναι μάλλον απίθανο τα μέρη να συμφωνήσουν σε μεγαλύτερο ποσό αμοιβής και όχι στο προβλεπόμενο από το νόμο ή οι πιστωτές να επωμισθούν μέρος της αμοιβής η οποία εκ του νόμου βαρύνει τον οφειλέτη που υποβάλλει την αίτηση. Ακόμη και η πρόβλεψη του άρθρου 8 παρ. 14 για τη δυνατότητα αντικατάστασης του συντονιστή από την πλειοψηφία των πιστωτών οι οποίοι και θα επωμιστούν την αμοιβή του αφενός δεν ισχύει για τις μικρές επιχειρήσεις (και νομίζουμε πως θα έπρεπε) και αφετέρου δε διαφοροποιεί την αμοιβή του διαμεσολαβητή που αρχικά διορίζεται και αμείβεται από τον οφειλέτη. Θεωρούμε συνεπώς πως η αμοιβή θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, κάτι που άλλωστε αφενός δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και αφετέρου είναι λογικό ως αμοιβή για τις προσφερόμενες υπηρεσίες του διαμεσολαβητή σε μια διαδικασία που μπορεί να απαλλάξει τον οφειλέτη από σημαντικά βάρη και υποχρεώσεις έναντι των πιστωτών του. Επιπλέον θα πρέπει για λόγους σαφήνειας να διατυπωθεί πιο καθαρά πως ο διαμεσολαβητής που αρχικά διορίζεται ακόμη και στην περίπτωση που αντικατασταθεί με άλλον της επιλογής της πλειοψηφίας των πιστωτών δικαιούται να λάβει και αν έχει λάβει να κρατήσει την αμοιβή που του κατέβαλε ο οφειλέτης.

10. Τέλος, στο θέμα της ευθύνης του διαμεσολαβητή-συντονιστή προτείνουμε την εφαρμογή της ίδιας εξαίρεσης που προβλέπει το άρθρο 8 παρ. 4 του ν. 3898/2010, δηλαδή την ευθύνη του διαμεσολαβητή μόνο για δόλο. Κατά τη γνώμη μας δε μπορεί ένας διαμεσολαβητής που ασκεί ουσιώδη καθήκοντα στο πλαίσιο του ν. 3898/2010 να έχει ευθύνη αυστηρά περιορισμένη και ένας διαμεσολαβητής που ασκεί συντονιστικό ρόλο και τυπικά καθήκοντα να έχει ευθύνη πιο διευρυμένη. Νομίζουμε πως έχει ιδιαίτερη αξία να απασχολήσει το υπουργείο το γεγονός πως μέσα από τα άρθρα του παρόντος νόμου αυτό που ουσιαστικά προσφέρεται ως επιλογή στους έλληνες διαμεσολαβητές είναι μια διαδικασία πολλών διατυπώσεων, μεγάλης ευθύνης και χαμηλής αμοιβής και πως θα μπορούσε αυτό να διαφοροποιηθεί ώστε να γίνει ο εξωδικαστικός μηχανισμός πιο ελκυστικός ως επιλογή για τους διαμεσολαβητές. Ενώ και στο θέμα της επικύρωσης της τελικής συμφωνίας προτείνουμε να ακολουθηθεί μια διαδικασία απλούστερη και συντομότερη από τη διαδικασία του πολυμελούς, παρόμοια με αυτή του άρθρου 9 παρ.2 & 3 του ν. 3898/2010 επιτυγχάνοντας να διατηρήσει η διαδικασία τον εξωδικαστικό της χαρακτήρα και άρα την ταχύτητα και πρακτικότητα και να μην «χαθεί» σε χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες. Ως Σύνδεσμος Ελλήνων Διαμεσολαβητών είμαστε στη διάθεση του υπουργείου και της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής & Εμπορίου να συνδράμουμε σε τεχνικό επίπεδο για την εφαρμογή των προτεινόμενων βελτιώσεων, πιστεύοντας πως αφενός πρέπει να προβλεφθεί η πλήρης λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας πριν την εκκίνηση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων και αφετέρου να εξετασθεί το ενδεχόμενο μιας μικρής καθυστέρησης στην ψήφιση του μηχανισμού προκειμένου να παραχθεί ένα τελικό κείμενο πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό αφού το εγχείρημα της ρύθμισης των ιδιωτικών οφειλών πρέπει οπωσδήποτε να επιτύχει.