Η ελληνική εκδοχή της λεγόμενης ερευνητικής δημοσιογραφίας

Η λεγόμενη ερευνητική δημοσιογραφία – τουλάχιστον στην ελληνική της εκδοχή- «μπάζει νερά» καθώς απομακρύνεται, αν δεν έχει ήδη απομακρυνθεί από τα θεμελιώδη… Και ποια είναι τα θεμελιώδη της δημοσιογραφίας; Μια απλή, αρχική απάντηση είναι ότι η δημοσιογραφική έρευνα για να λειτουργήσει και να έχει αντίκτυπο στη κοινή γνώμη (και να ενοχλήσει την εξουσία) πρέπει πάντοτε να έχει άμεση σχέση με το χρόνο, με τη στιγμή του συμβάντος. Δεν είναι και δεν μπορεί να είναι μια ιστορική έρευνα, μια αποκάλυψη εκ των υστέρων, μια υπόθεση ξεψαχνίσματος αρχείων. Ήταν, είναι και θα είναι … «ζεστά κουλούρια».

Για

την δική μου γενιά – όλοι όσοι ξεκινήσαμε να «γράφουμε» σε εφημερίδες και περιοδικά στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 χωρίς internet και κινητά τηλέφωνα- η αναφορά μας ήταν μια ταινία του 1976 – η ταινία Όλοι οι άνθρωποι του Προέδρου. Το πολιτικό θρίλερ σε σκηνοθεσία Άλαν Πακούλα βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο των δημοσιογράφων Καρλ Μπέρνσταϊν και Μπομπ Γούντγουορντ που πραγματεύεται τις έρευνες πάνω στο Σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ.

Μια ταινία υπόδειγμα για το πώς οργανώνεις μια έρευνα μέσα στα σκοτάδια και το πώς θα πρέπει να βρίσκεις το ένα μετά το άλλο στοιχείο για να συνθέσεις και να τεκμηριώσεις το θέμα – το στόρι. Γιατί, πάντα δεν βρίσκεται μπροστά σου, το «βαθύ λαρύγγι»…

Οι δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας Washington Post δεν περίμεναν να ψάξουν τα όποια αρχεία μετά την παρέλευση χρόνων αλλά μπήκαν στη μάχη τη στιγμή που έπρεπε και έβγαλαν το θέμα με συγκλονιστικές λεπτομέρειες για πρόσωπα και καταστάσεις ανοίγοντας το δρόμο για την παραίτηση του προέδρου Νίξον.

Σήμερα, τα πράγματα είναι διαφορετικά – νέα ήθη και συμπεριφορές ανάλογα και τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Στην υπόθεση των paradise papers φαίνεται πως η δημοσιογραφία μετεξελίσσεται σε διδακτορικό στα αρχεία όπου ο επιτηδευμένος κιτρινισμός συναντά τα …αυτονόητα της αγοράς που οι θιασώτες της λεγόμενης ερευνητικής δημοσιογραφίας αγνοούν ή και αρέσκονται να παρακάμπτουν! Η πραγματική ερευνητική δημοσιογραφία δεν μπορεί παρά να συνδυάζει το ψάξιμο των αρχείων με τη γνώση της αγοράς και των προσώπων της , την ιστορική διαδρομή τους και κυρίως, την αποτίμηση επιλογών, συμπεριφορών και ενεργειών στο χρόνο και τον χώρο που εκείνες λαμβάνουν χώρα.