Πραγματικοί κίνδυνοι και απειλές για τον πλανήτη

Στη μνήμη του δίδυμου

αδελφού μου Χαράλαμπου

(που έφυγε από καρκίνο)

Η εξάπλωση του κορωνοϊού θέτει, μεταξύ άλλων, και ένα καίριο ζήτημα για τους πραγματικούς κινδύνους που απειλούν τον πλανήτη. Σε όλες τις σύγχρονες αναλύσεις για τις μεγαλοκαταστροφές που μπορούν να πλήξουν (και ίσως να εξαφανίσουν) τον πλανήτη, τρεις (εκτός από την κλιματική αλλαγή) αναφέρονται ως οι πλέον πιθανές και δυνητικά επικίνδυνες: (α) Κάτι να πάει εντελώς στραβά στα πειράματα υποσωματιδιακής φυσικής και να παραχθεί ένα υποσωματίδιο

με άγνωστες ιδιότητες και επιδράσεις που θα ανατρέψει ενδεχομένως όλο το φυσικό σύστημα οδηγώντας σε μια καταστροφική κατάρρευση (η δημιουργία μιας μικρής μαύρης τρύπας π.χ.). Οι φόβοι αυτοί είχαν εκφρασθεί έντονα όταν άρχισε να λειτουργεί το κέντρο ερευνών CERN στη Γενεύη πριν από μερικά χρόνια. (β) Ενα άγνωστο ουράνιο σώμα (αστεροειδής, κ.λπ.) να χτυπήσει τον πλανήτη πριν να έχουμε προλάβει να το εξουδετερώσουμε. Και καθημερινά σχεδόν ανακαλύπτονται τυχαία ή από ερασιτέχνες αστεροειδείς κ.λπ. που διέρχονται κοντά στη Γη (αλλά ευτυχώς δεν τη χτυπούν όπως συνέβη στο παρελθόν και μεταξύ άλλων οδήγησαν στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων) και (γ) και περισσότερο πιθανό απ’ όλα τα παραπάνω να ξεσπάσει μια θανατηφόρα υψηλά μεταδοτική ασθένεια, κυρίως με ένα ταχύτατα εξαπλούμενο ιό, για την οποία δεν υπάρχουν αποτελεσματικά αντίμετρα.

Οπως γράφουν οι D. Darling και D. Schultze – Makush στο βιβλίο τους «Megacatastrophes, Nine Strange Ways the World Could End»/ «Μεγαλοκαταστροφές, εννέα περίεργοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να τελειώσει ο κόσμος» (Λονδίνο, One World Publications) αυτό είναι το πλέον εφιαλτικό σενάριο για το οποίο η ανθρωπότητα έχει επενδύσει ελάχιστα για την αντιμετώπισή του. Ενώ οι προϋποθέσεις για ένα τέτοιο σενάριο έχουν αυξηθεί δραματικά (ραγδαία αύξηση πληθυσμού, ευκολία κάθε είδους μετακινήσεων πληθυσμών, ανεπαρκή συστήματα υγείας, κ.λπ.). Παρεμφερείς απόψεις έχει εκφράσει και ο διάσημος βρετανός αστροφυσικός M. Rees στο βιβλίο του «Our Final Century»/ «Ο Τελευταίος Αιώνας μας» (Λονδίνο, Heinemman). Κανείς βέβαια δεν γνωρίζει εάν με τον κορωνοϊό βρισκόμαστε ή δεν βρισκόμαστε κοντά σε μια τέτοιας έκτασης καταστροφή. Οι υπεύθυνοι λένε ότι δεν βρισκόμαστε και επομένως απαιτείται ψυχραιμία.

Αλλά και μόνο το ξέσπασμα της επιδημίας που απειλεί να γίνει πανδημία θέτει ένα καίριο ζήτημα – που στη βάση του είναι ζήτημα ασφάλειας – για τις προτεραιότητες που θέτουμε ως εθνικά πολιτικά συστήματα αλλά και ως παγκόσμιο σύστημα. Εάν ασφάλεια σημαίνει πέρα και πάνω απ’ όλα την ασφάλεια, προστασία της ανθρώπινης ζωής είναι σαφές ότι οι κάθε είδους ασθένειες από τους μεταδοτικούς ιούς, καρκίνο, κ.λπ., αφαιρούν πολλές περισσότερες ζωές συγκριτικά με οτιδήποτε άλλο.

Μόνο από καρκίνο πεθαίνουν παγκοσμίως κάθε χρόνο περίπου 10 εκατομμύρια άτομα, εξαφανίζεται περίπου μια ολόκληρη Ελλάδα (στη χώρα μας έχουμε περίπου 32.000 θανάτους ετησίως). Κι όμως εάν συγκρίνουμε τους δημόσιους οικονομικούς πόρους που διαθέτουμε για την καταπολέμηση ασθενειών και στα συστήματα υγείας με αυτούς που κατευθύνουμε για την αμιγώς πολεμική μηχανή (στρατιωτικές δαπάνες) φαίνεται καθαρά ότι έχουμε μια στρεβλή διάταξη των πραγματικών προτεραιοτήτων ασφάλειας. Από την άποψη αυτή είναι σημαντικό ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση / νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή εστιάζει τη δράση της σε δύο πραγματικές απειλές: την κλιματική κρίση (Green Deal) και την καταπολέμηση του καρκίνου.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος ΥΠΕΞ