Ηλικιωμένοι και μέσα επικοινωνίας

Σε μια εποχή που η εικόνα των ηλικιωμένων συχνά περιορίζεται σε στερεότυπα παθητικότητας και απομόνωσης, μια ομάδα υπερηλίκων στην Αργεντινή ανατρέπει τα δεδομένα – και το κάνει με στυλ. Σχεδόν όλοι τους στα 90 ή και περισσότερο, αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα podcast για να μιλήσουν για τη ζωή τους, να θυμηθούν, να γελάσουν, να προβληματιστούν, να εμπνεύσουν.

Η σπίθα «άναψε» από τον Αλμπέρτο Τσαμπ. Ο 97χρονος Τσαμπ είχε την ιδέα να απευθύνει κάλεσμα μέσω TikTok. Δημιούργησε ένα σύντομο βίντεο, το ανάρτησε και προσκάλεσε άλλους ηλικιωμένους να συμμετάσχουν. Το αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία: μέσα σε λίγες ημέρες έλαβε περίπου 2.000 μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από άτομα που συγκινήθηκαν και θέλησαν να συμμετάσχουν ή να στηρίξουν την πρωτοβουλία.

Αυτή η αυθόρμητη ανταπόκριση τον ενέπνευσε να στραφεί περισσότερο προς τα μέσα επικοινωνίας, οδηγώντας στη δημιουργία ενός τακτικού podcast. Πλέον, η ομάδα των ηλικιωμένων συναντιούνται κάθε δύο εβδομάδες για να συζητήσουν διάφορα θέματα. Το podcast, με τίτλο «Ninety and Counting», επικεντρώνεται σε αφηγήσεις από το παρελθόν, την καθημερινότητα και τις μικρές χαρές της ζωής. Νεαρά άτομα βοηθούν τεχνικά στην παραγωγή, ενώ οι ηλικιωμένοι νιώθουν ξανά ενεργό κομμάτι της κοινωνίας, αποκτώντας περιεχόμενο και χαρά που μπορούν να μοιραστούν με τα παιδιά και τα εγγόνια τους.

Η πρώτη σεζόν – διαθέσιμη στο YouTube και στο Spotify σε μορφή ήχου και βίντεο – περιλαμβάνει 11 επεισόδια με θέματα όπως το τάνγκο, οι υγιεινές συνήθειες, ο ρόλος της γυναίκας, τα παιδικά παιχνίδια, ο έρωτας, το σεξ και η παρακίνηση. Η δεύτερη σεζόν είναι ήδη σε εξέλιξη. Ο λογαριασμός του podcast στο Instagram αριθμεί σχεδόν 290.000 ακολούθους. Οπως παραδέχονται οι ίδιοι οι συντελεστές, η επιτυχία δεν ήταν μόνο απροσδόκητη αλλά και μεταμορφωτική: τους έδωσε μια νέα πνοή και ουσιαστικό νόημα. Ή, όπως έχει δηλώσει ο Τσαμπ σε συνεντεύξεις του, «πέρυσι ήμουν ένα τίποτα και τώρα μου έχουν πάρει συνέντευξη πάνω από 50 φορές». Το σημαντικότερο όμως είναι ότι δεν κάθονται πια μόνοι μπροστά από την τηλεόραση· αντίθετα, προετοιμάζουν ενεργά το περιεχόμενο των εκπομπών τους.

Το παράδειγμά τους έχει ιδιαίτερη σημασία, ειδικά στον δυτικό κόσμο, όπου ο πληθυσμός άνω των 65 ετών αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Μάλιστα, για τα επόμενα 19 χρόνια, κάθε μέρα περίπου 10.000 άνθρωποι θα γιορτάζουν τα 65α τους γενέθλια. Η λεγόμενη γενιά των baby boomers, που γεννήθηκε μεταξύ 1946 και 1964, είναι πιο υγιής, δραστήρια και ανεξάρτητη από ποτέ. Δεν είναι ικανοποιημένη με την ετικέτα του «γέρου» και επιδιώκει να αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία βλέπει και αντιμετωπίζει την τρίτη ηλικία.

Σε αυτή τη μετάβαση, ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης – και ιδιαίτερα των νέων τεχνολογιών – είναι κομβικός. Η περίπτωση του Ninety and Counting αποδεικνύει ότι τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να λειτουργήσουν όχι μόνο ως δίαυλοι επικοινωνίας, αλλά και ως εργαλεία κοινωνικής ένταξης και προσωπικής ενδυνάμωσης για τους ηλικιωμένους. Οταν οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας έχουν φωνή, χώρο και μέσα να εκφραστούν, επαναπροσδιορίζεται η έννοια της γήρανσης. Δεν πρόκειται απλώς για μια περίοδο παραίτησης, αλλά για μια ευκαιρία δημιουργίας, σύνδεσης και συμβολής στη δημόσια σφαίρα. Η τεχνολογία, μακριά από το να είναι απροσπέλαστη, μπορεί να γίνει καταλύτης για τη συμμετοχή των ηλικιωμένων στην κοινωνία – εφόσον τους δοθούν τα κατάλληλα εργαλεία και υποστήριξη.

Σε αυτό το νέο κοινωνικό τοπίο, ο ρόλος των μέσων επικοινωνίας – και ιδίως των νέων τεχνολογιών – είναι καθοριστικός. Τα Μέσα δεν είναι απλώς καθρέφτες της κοινωνίας· είναι και εργαλεία διαμόρφωσης της εικόνας που έχουμε για την ίδια τη ζωή, σε όλες της τις ηλικίες. Οταν δίνεται χώρος στους ηλικιωμένους να εκφραστούν, να συμμετάσχουν και να επηρεάσουν τον δημόσιο λόγο, τότε επαναπροσδιορίζεται τι σημαίνει «γερνάω». Γιατί η κοινωνία μας χρειάζεται όλες τις γενιές – και κυρίως χρειάζεται να τις ακούει.

Ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών