Επιλήψιμη τιμή

Χωρίς να αμφιβάλλει κανείς για την πρόθεση καλλιτεχνών να τιμήσουν διαφορετικής καταγωγής και σημασίας δημιουργούς όσον αφορά το έργο τους, δεν μπορεί να κλείνει τα μάτια ή να προσπερνά εξόφθαλμα πραγματοποιούμενες αδικίες με αποτέλεσμα, αντί για τιμή, να έχουμε υποτίμηση και ουσιαστικά ένα είδος αποσιώπησης για τον τιμώμενο δημιουργό. Ο λόγος για τον ποιητή, πεζογράφο και στιχουργό βέβαια Μάνο Ελευθερίου και την εκπομπή «Νύχτα, στάσου» το βράδυ του περασμένου Σαββάτου που, θέλοντας να τον τιμήσει, ουσιαστικά τον «έθαψε», με τη συνδρομή μάλιστα οικείων, φίλων και γνωστών. Τι συνέβη;

Βεβαίως πρόκειται για μια μουσική εκπομπή και λογικό ήταν τα εξαίσια τραγούδια του αναγεννησιακού αυτού δημιουργού να μονοπωλήσουν τη διάρκειά της των δυόμισι ωρών, όταν όμως όλοι τους ή τουλάχιστον οι περισσότεροι που έπαιρναν μέρος σε αυτή γνώριζαν και γνωρίζουν πολύ καλά την ευαισθησία και τη χωρίς καμιά απολύτως έπαρση εκτίμηση που διατηρούσε ο Μάνος Ελευθερίου για το ποιητικό και το πεζογραφικό του έργο, θα μπορούσε να έχει υπάρξει μια στοιχειώδης μνεία των βιβλίων του. Είτε αφορούσε τα ποιητικά (δειγματοληπτικά) «Συνοικισμός» και «Η πόρτα της Πηνελόπης», είτε τα πεζογραφικά «Ο καιρός των χρυσανθέμων», «Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές», «Φαρμακείον εκστρατείας», «Ανδρες του αίματος».

Για να μην αναφερθούμε στα θεατρικά του έργα «Ξένες πόρτες» και «Ο πατέρας του Αμλετ» (με το δεύτερο που είχε ανέβει στο θέατρο Θησείον, σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Γκόνη και με τον Χρήστο Χατζηπαναγιώτη στον ομώνυμο ρόλο, να έχει παρακολουθήσει όλες σχεδόν τις παραστάσεις του πίσω από μια μαύρη κουρτίνα). Χωρίς επίσης να κάνουμε μια ιδιαίτερη αναφορά στο εξίσου πολύτιμο και πολύτομο έργο του για το θέατρο στη Σύρο.  Δεν γίνεται λοιπόν να αποσιωπάται όλη αυτή η προσφορά και όταν σε κάποια στιγμή συζητιόταν στην εκπομπή ποια ήταν η σχέση του Μάνου Ελευθερίου με το θέατρο, να ακούμε πως ήταν ένας εξαιρετικά ευγενής άνθρωπος που στο τέλος κάθε παράστασης που έβλεπε, συνέχαιρε όλους τους ηθοποιούς και όχι μόνον τους πρωταγωνιστές!

Πρόκειται, στην καλύτερη περίπτωση, για ανεπίτρεπτα πράγματα, τόσο περισσότερο που ο οικοδεσπότης της εκπομπής Χρήστος Νικολόπουλος όσο και η αδερφή του Μάνου Ελευθερίου (παρούσα στην εκπομπή) γνωρίζουν πολύ καλά πόσο «στοίχιζε» στον δημιουργό του «Αγιου Φεβρουάριου» το γεγονός ότι η στιχουργική του δουλειά είχε επισκιάσει και σχεδόν εξαφανίσει το ενδιαφέρον για το ποιητικό και το πεζογραφικό του έργο.

Το ομολογούσε ο ίδιος με συντριβή (μάρτυρας ανάμεσα σε άλλους ο Νικήτας Κακλαμάνης) ώστε δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί κανείς πόσο μεγαλύτερη θα ήταν σήμερα η συντριβή του – αν ζούσε – να παρακολουθεί ένα αφιέρωμα στον ίδιο και στο έργο του και δύο τουλάχιστον παρόντες – η Λίνα Νικολακοπούλου και ο Κώστας Μπαλαχούτης –, που τη συμμετοχή τους θα τη λογάριαζε ως εξαιρετική τύχη, αφού ως γνώστες του έργου του στο σύνολό του θα ήταν εκ των πραγμάτων λαλίστατοι, να μην ανοίγουν το στόμα τους να πούνε μια σχετική κουβέντα. Με αποτέλεσμα η μοναδική ανάγνωση ενός ποιήματός του από το βιβλίο του «Αναμνήσεις από την όπερα» από την αδερφή του να ηχήσει ως κάτι εντελώς παρείσακτο. Συνήθως όταν κάποιος απολαμβάνει μια μεγάλη δημοσιότητα, μας φαίνεται αδύνατο ότι μπορεί να αδικηθεί.

Το ακριβώς αντίθετο: μπορεί να αδικηθεί στον ίδιο ή και σε μεγαλύτερο ακόμη βαθμό όπως οιοσδήποτε που η αδικία εις βάρος του δεν θα γινόταν να καταγγελθεί ή να γίνει γνωστή. Ακριβώς γιατί η δημοσιότητα αλλοιώνει πάντα σε τέτοιο σημείο τα πράγματα ώστε να είναι σχεδόν αδύνατον να διακρίνει κανείς πόσο μια τιμή δεν είναι τελικά παρά μια, αν όχι προσβολή, τουλάχιστον υποτίμηση καθώς ένας άνθρωπος του θεάτρου (τα μυθιστορήματα «Ο καιρός των χρυσανθέμων» και «Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές» είναι εμπνευσμένα κατευθείαν από το θέατρο) υποβιβάζεται σε έναν απλό θεατρόφιλο.