Eίναι εφικτός ένας κόσμος χωρίς ορυκτά καύσιμα;

Τα ορυκτά καύσιμα βρίσκονται παντού. Είναι η βασική ενέργεια που χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την κίνηση των αυτοκινήτων, των αεροπλάνων και των φορτηγών πλοίων, για τη θέρμανση κατοικιών και βιομηχανιών, για την παραγωγή τσιμέντου και χάλυβα.

Από αυτά προέρχονται τα πλαστικά που χρησιμοποιούνται σχεδόν για τα πάντα, συμπεριλαμβανομένων των συνθετικών ινών από πολυεστέρα και νάιλον στα περισσότερα είδη ένδυσης.

Και υπάρχουν και άλλοι δεσμοί, με τα λιπάσματα, τα φάρμακα, τα καλλυντικά, τα προϊόντα καθαρισμού, το συνθετικό καουτσούκ…

Ο σύγχρονος κόσμος δεν θα μπορούσε να έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ τον περασμένο αιώνα χωρίς αυτούς τους στρατηγικούς πόρους. Ωστόσο τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν και την κύρια αιτία υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Μπορούμε λοιπόν να ζήσουμε χωρίς άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο; Αυτό ήταν το μείζον ζήτημα που συζήτησαν 197 χώρες στην COP28. Οπως διαπιστώσαμε, μια ομόφωνη απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη – είναι άλλωστε τεράστια τα οικονομικά συμφέροντα που διακυβεύονται.

Ο Μαριάνο Μάρθο, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, δεν πιστεύει ότι είναι δυνατή η πλήρης αποσύνδεσή μας από τα ορυκτά καύσιμα στο εγγύς μέλλον. Σύμφωνα με τον ίδιο, από ενεργειακή άποψη το 2022 ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα αντιπροσωπεύουν το 80%-82% της παγκόσμιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας.

Επιπλέον, τονίζει στην «El Pais», «όπως μας υπενθυμίζει ο [τσεχοκαναδός επιστήμονας και συγγραφέας] Βάτσλαβ Σμιλ, οι τέσσερις πυλώνες του σύγχρονου πολιτισμού είναι το τσιμέντο, ο χάλυβας, τα πλαστικά και η αμμωνία, και όλα αυτά τα υλικά απαιτούν ορυκτά καύσιμα για την παρασκευή τους».

Ο Μάρθο θεωρεί πως «με την έρευνα και την επακόλουθη τεχνολογική ανάπτυξη, η ποσοστιαία συνεισφορά των υδρογονανθράκων στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα θα μπορούσε να μειωθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες (ιδίως στην περίπτωση του άνθρακα), αλλά όχι να εξαλειφθεί εντελώς».

Μοιάζει δύσκολο, επισημαίνει, «να εξηλεκτριστεί σχετικά γρήγορα ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομικής δραστηριότητας, όπως οι βιομηχανίες που πρέπει να λειτουργούν σε υψηλές θερμοκρασίες (τσιμέντο, κεραμικά και χάλυβας, για παράδειγμα).

Επιπλέον, οι αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές (οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 80% της παγκόσμιας διακίνησης αγαθών) απαιτούν μια ενεργειακή πυκνότητα (ποσότητα ενέργειας ανά μονάδα βάρους ή όγκου) που αποτελεί σημαντική πρόκληση για τον εξηλεκτρισμό τους».

Οσο για τα πλαστικά, «παραδόξως, αυτά είναι απαραίτητα για την κατασκευή ελαφρύτερων οχημάτων, όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Πλαστικό και άλλα πετροχημικά απαιτούν επίσης τα πτερύγια των ανεμογεννητριών, όπως και τα ηλιακά πάνελ».

Το σημαντικό, λέει από την πλευρά του ο Ρομέν Ιουλάλεν, εκπρόσωπος της Oil Change International, μιας οργάνωσης που επιδιώκει τη (σταδιακή) κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, είναι να ξεκινήσουμε. «Οσο περισσότερο καθυστερούν οι κυβερνήσεις να ξεκινήσουν τόσο πιο υψηλό θα είναι αργότερα το κόστος» επισημαίνει.

«Θα υπάρχει όλο και λιγότερος χρόνος για να το κάνουμε σταδιακά».

Την ίδια άποψη εκφράζει στην «El Pais» και ο Πέδρο Φρέσκο, ειδικός σε θέματα οικολογικής μετάβασης: «Το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ενός πτερυγίου ανεμογεννήτριας ή για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας γενικότερα είναι υπερβολικά μικρό, δεν μπορεί αυτό να αποτελεί δικαιολογία» επισημαίνει.

«Δεν μιλάμε για εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων αύριο, μιλάμε για τη δημιουργία των συνθηκών για τη σταδιακή κατάργησή τους».

Οπως είδαμε και στο Ντουμπάι, η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων υποστηρίζει από την πλευρά της μια διαφορετική στρατηγική: αντί για την αντικατάστασή τους, τη δέσμευση των εκπομπών CO2 που παράγουν και την υπόγεια αποθήκευσή τους.

Ο Ρομέν Ιουλάλεν, ωστόσο, θεωρεί τη συζήτηση αυτή έναν «επικίνδυνο αντιπερισπασμό».

Κατά τη γνώμη του, πρόκειται για μια πολύ περιθωριακή, προς το παρόν, τεχνολογία που θα μπορούσε να αποβεί αντιπαραγωγική βραχυπρόθεσμα, αν αποσπάσει την προσοχή από την αναγκαία αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων.

«Είτε μας αρέσει είτε όχι, είμαστε ο άνθρωπος των υδρογονανθράκων, αν και η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού δεν το συνειδητοποιεί» τονίζει ο Μαριάνο Μάρθο. Κατά την άποψή του, το πρόβλημα πρέπει να επαναδιατυπωθεί: η κλιματική αλλαγή είναι η συνέπεια της πρωτοφανούς οικονομικής και δημογραφικής ανάπτυξης που κατέστη δυνατή χάρη στη μαζική χρήση αυτών των καυσίμων.

Υπάρχουν όμως και άλλες φωνές, εντός του περιβαλλοντικού κινήματος, που θεωρούν ανέφικτη την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων χωρίς τη μείωση των υπερβολικών επιπέδων κατανάλωσης της σημερινής κοινωνίας.

Οπως σχολιάζει ο Ιουλάλεν, «είναι σαφές ότι ο σημερινός δυτικός τρόπος ζωής βασίζεται στην πολύ υψηλή κατανάλωση ενέργειας, ιδίως ορυκτών καυσίμων, η οποία δεν είναι βιώσιμη για τον πλανήτη.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν έπαψαν να το επαναλαμβάνουν σε αυτή τη διάσκεψη στο Ντουμπάι: την κλιματική κρίση την προκάλεσε κυρίως ο δυτικός τρόπος ζωής. Είναι και αυτό κάτι που πρέπει να ξανασκεφτούμε».