Η ανταρσία στο θωρηκτό Ποτέμκιν

Το Ποτέμκιν έγινε γνωστό τον Ιούνιο του 1905, όταν το κατώτερο πλήρωμα στασίασε εναντίον των αξιωματικών, ύψωσε κόκκινη σημαία και αγκυροβόλησε στα ανοιχτά της Οδησσού, καλώντας τους ναυτικούς των υπόλοιπων πλοίων και τους πολίτες σε γενικευμένο ξεσηκωμό εναντίον του τσάρου.

Το πλοίο βρισκόταν σε άσκηση στο νησί Τέντρα, όταν κάποιοι ναύτες αρνήθηκαν να φάνε μπορς με κρέας στο οποίο είχαν βρει έντομα, περιοριζόμενοι στα συνοδευτικά. Ο υποδιοικητής του πλοίου Ιπολίτ Γκιλιαρόφσκι, αξιωματικός με παρελθόν βίαιης συμπεριφοράς, τους συγκέντρωσε στο κατάστρωμα ενώπιον οπλισμένης

Η ακριβής σειρά των γεγονότων που ακολούθησαν είναι συγκεχυμένη - κατά την κυρίαρχη εκδοχή, οι κινήσεις των αξιωματικών εκείνη τη στιγμή έδωσαν στο πλήρωμα την εντύπωση ότι θα διατάσσονταν εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες.

Άρχισαν λοιπόν να καλούν τη φρουρά να μην υπακούσει, με αποτέλεσμα ο οργισμένος Γκιλιαρόφσκι να αρπάξει ένα όπλο και να πυροβολήσει ένα ναύτη στο στήθος.

Ακολούθησε κατάληψη του Ποτέμκιν και του συνοδευτικού πλοίου Ισμαήλ, κατά την οποία οι ναύτες σκότωσαν επτά αξιωματικούς (ανάμεσα τους και τον Γκιλιαρόφσκι ) και έθεσαν υπό κράτηση τους υπόλοιπους έντεκα. Εξέλεξαν επίσης επιτροπή για τη διοίκηση του πλοίου με επικεφαλής τον έφεδρο υπαξιωματικό Αφανάσι Ματουσένκο.

Αν και τελικά η εξέγερση έληξε άδοξα με τη φυγή των στασιαστών στη Ρουμανία, ο απόηχός της υπήρξε μεγάλος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, σε βαθμό που θεωρείται προάγγελος της Επανάστασης του 1917.

Το 1925, ο σκηνοθέτης Σεργκέι Αϊζενστάιν γύρισε τη θρυλική κινηματογραφική ταινία «Θωρηκτό Ποτέμκιν», η οποία εξιστορεί το χρονικό των τεσσάρων πρώτων ημερών της ανταρσίας και θεωρείται ένα από τα κλασικά αριστουργήματα της έβδομης τέχνης.