Γ. Ρούντος (Interamerican): «Πολιτιστικά στοιχήματα οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης»

Κυκλοφόρησε πρόσφατα η ετήσια επιθεώρηση CSR Index 2022 από τις εκδόσεις Morax Media, με πλήθος θεμάτων γύρω από την υπευθυνότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη – θέματα πρώτης γραμμής, πλέον, στην επιχειρηματική επικαιρότητα. Μεταξύ των συνεντεύξεων, ξεχωρίζει μια διαφορετική προσέγγιση για τον ρόλο του πολιτισμού στην ωρίμανση και την πρακτική εφαρμογή αυτών των εννοιών.

Ο Γιάννης Ρούντος, στέλεχος έως πρόσφατα της ασφαλιστικής αγοράς

(Interamerican) επί τρεις δεκαετίες στον τομέα της Επικοινωνίας και Δημόσιας Εικόνας, αλλά και από τους πρώτους που δραστηριοποιήθηκαν μεθοδικά στον τομέα της Υπευθυνότητας και Βιώσιμης Ανάπτυξης δημιουργώντας πρότυπο για την ευρύτερη επιχειρηματική κοινότητα, τονίζει πως «Όλοι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολιτιστικά στοιχήματα».

Ως σύμβουλος πλέον, δεν περιορίζεται σε τεχνικά ζητήματα, αλλά αναδεικνύει στοχαστικά τη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των θεμάτων για την ευθύνη και τη βιωσιμότητα, που δίνει προσανατολισμό και για εταιρικές στρατηγικές.

Αναφερόμενος στις μεγάλες αλλαγές σε αυτά τα θέματα από το ξεκίνημα του 21ου αιώνα, επισημαίνει: «Κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών, άλλαξαν πολλά. Προβλέψεις και φόβοι έγιναν πραγματικότητα στο παρόν σε ορισμένους τομείς, π.χ. στα περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα, ενώ τα κοινωνικά προβλήματα έγιναν περισσότερα και πιο περίπλοκα. Ακόμη, προκλήθηκαν απανωτές, συνδεδεμένες μεταξύ τους κρίσεις που διατάραξαν τις ισορροπίες και τον έλεγχο στην καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων, ενώ άλλαξαν εύλογα και οι όροι διακυβέρνησης, τα μοντέλα ηγεσίας και οργάνωσης των επιχειρήσεων. Η τεχνολογική κοσμογονία έφερε ανατρεπτικές μεταμορφώσεις. Από τη διαισθητική και διανοητική-στοχαστική πρόβλεψη περάσαμε στη βιωματική εμπειρία και την ανάλυση. Τούτο σημαίνει ότι για τις έννοιες που συζητούμε, έχει εξελιχθεί η συνείδηση και βέβαια, η σχετική τεχνογνωσία. Έτσι, η ευθύνη και η βιωσιμότητα έχουν θέση σε σχεδιασμούς και στρατηγικές επιχειρήσεων, οργανισμών, κυβερνήσεων. Μεταφράζονται πλέον σε οδηγίες, σε κανονιστικά πλαίσια, σε κριτήρια και γίνονται σκοπός».

Ειδικότερα για τους ESG παράγοντες (Ε – Εnvironment, S – Social, G – Governance), που έχουν καταστεί αναπόσπαστο μέρος των επιχειρηματικών μοντέλων, ο Γιάννης Ρούντος επισημαίνει δύο ροπές: «Η μια αφορά στις επιχειρήσεις που ακολουθούν τη συγκεκριμένη τάση χάριν προσαρμογής και η δεύτερη στις επιχειρήσεις που δεν ακολουθούν απλώς την τάση αλλά προχωρούν σε μια νέα στάση, αναπροσδιορίζοντας και αναδιαμορφώνοντας από τη βάση την επιχειρηματική φιλοσοφία και κουλτούρα τους. Οι δεύτερες είναι μειοψηφία, είναι μεγάλες κατά κανόνα επιχειρήσεις και συνδέονται με διεθνείς stakeholders. Για έναν αποστασιοποιημένο παρατηρητή, αυτές οι επιχειρήσεις είναι διακριτές. Σπέρνουν εντατικά στο πεδίο της επιχειρηματικής νοοτροπίας και των ανθρωπίνων πόρων με υπομονή και μεθοδικότητα, δεν αυτοπαγιδεύονται με την εργαλειοποίηση των ESG από το marketing των εντυπώσεων. Η τάση από τη στάση απέχει παρασάγγας» υπογραμμίζει, διευκρινίζοντας:

«Τα κριτήρια ESG ήλθαν ως τεχνική ακολουθία του CSR (Corporate Social Responsibility), που όριζε περισσότερο ηθικά το ζήτημα της προσέγγισης των επιχειρήσεων και ήταν προαιρετική επιλογή τους. Το responsibility είναι έννοια της Ηθικής. Με τη σειρά του, το CSR είχε προκύψει από την ανάγκη να απαλλαγούν οι επιχειρήσεις από το ενοχικό σύνδρομο που τις έστρεφε στη φιλανθρωπία. Ήταν μια απάντηση στην κυρίαρχη άποψη των τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα πως «η μοναδική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι η κερδοφορία και τίποτε άλλο», σύμφωνα με το δόγμα του Μίλτον Φρίντμαν, εισηγητή του μονεταρισμού. Η φιλανθρωπία, έτσι, λειτούργησε σαν ένα πλυντήριο επιχειρηματικών ενοχών. Όλες οι φάσεις του επιχειρείν απέναντι στον άνθρωπο και την κοινωνία, αντανακλούν τις εκάστοτε συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του πολιτισμού στις συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.

Ο επιχειρηματικός πολιτισμός είναι συναφής γενικότερα με μια επιτυχή προοπτική της εφαρμογής των ESG, στη διάσταση της παιδείας για το νόημα των παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, που μπορεί να δώσει περιεχόμενο στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων και των εργαζομένων και στις πρακτικές για το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση. Λέω ο “ επιχειρηματικός πολιτισμός” διότι είναι άλλου επιπέδου για τη βιωματική ποιότητα εργαζομένων και στελεχών και πρωτίστως της ηγεσίας σε έναν επιχειρηματικό οργανισμό να έχουν πιλότο, ας πούμε, την αριστοτελική κοσμοθέαση και άλλο να έχουν μια κανονιστική οδηγία συμμόρφωσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή, νομίζω, είναι η μεγάλη διαφορά που μπορεί να κάνει ο πολιτισμός στην εφαρμογή των ESG».

Για την κανονιστική εφαρμογή των ESG υπογραμμίζει πως είναι ουσιαστικό αλλά δύσκολο να εισαχθούν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τον κορμό του επιχειρείν στην Ελλάδα, ενώ θα χρειαστεί σημαντική πίστωση χρόνου, ώστε να οδηγηθούν υπό κατάλληλες συνθήκες εφαρμογής οι επιχειρηματικοί οργανισμοί από την καθ’ υπαγόρευση εμπέδωση “ καλών συνηθειών” σταδιακά στο χτίσιμο ενός επιχειρηματικού πολιτισμού ηθικών αξιών. «Αυτός ο δρόμος της υπαγόρευσης, ενώ πρακτικά φαίνεται μάλλον πιο σύντομος, μπορεί να μείνει σε “ ρηχά νερά”. Δεν αρκούν οι τρόποι» συμπληρώνει, παρατηρώντας ότι το Social (S) στα ESG είναι το πιο αγνοημένο σήμερα, με τις διάφορες εκφάνσεις ανθρωπιστικών κρίσεων λόγω συρράξεων, φτώχειας και μεταναστεύσεων να εξελίσσονται χωρίς απάντηση και λύσεις.

«Η κοινωνία βρίσκεται στη βάση του τρίπτυχου, διότι είναι ο μοναδικός αμετάβλητος παράγων σε κάθε εξίσωση ευημερίας. Ο προσδιορισμός «κοινωνική» είναι ο παρονομαστής κάθε θεσμού, δραστηριότητας και μεγέθους: κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική οικονομία, κοινωνική επιχειρηματικότητα κ.λπ. Όταν αναφερόμαστε στη Βιώσιμη Ανάπτυξη, θα πρέπει να μας απασχολεί «για ποιους». Μόνο για την κοινωνία έχει περιεχόμενο προόδου η Βιώσιμη Ανάπτυξη, κάθε άλλη «ανάπτυξη» είναι ύποπτη.

Και εδώ ο πολιτισμός της κοινωνικής μέριμνας, της αλληλεγγύης, της υγείας, της ισότητας, του δικαίου, της εργασίας, του βιώσιμου πλανήτη, ο πολιτισμός δηλαδή που παράγει το κοινωνικό αντίκρισμα, ορίζει το πρόσημο σε κάθε ένα ξεχωριστά από τα Sustainable Development Goals του Ο.Η.Ε.. Από τον 1ο Στόχο για την εξάλειψη της Φτώχειας, μέχρι τον τελευταίο, 17ο Στόχο για τις Συνεργασίες, που αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τον καλύτερο κόσμο που θέλουμε. Όλοι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολιτιστικά στοιχήματα. Ο πολιτισμός είναι ο συνεκτικός ιστός των Στόχων» καταλήγει ο Γιάννης Ρούντος.

Τονίζει, επίσης, την αναγκαιότητα να ερμηνευθούν έννοιες της σύγχρονης επιχειρηματικότητας, όπως η καινοτομία, η ομαδικότητα, στη διάσταση της απόδοσης αξίας στην κοινωνία. «Αξίζει να δούμε πώς ένας τεχνολογικός πολιτισμός μπορεί να γίνεται μέρος μιας μεγάλης εικόνας του κόσμου, απαντώντας στην υπαρξιακή αγωνία με δημιουργικό τρόπο και αποτέλεσμα. Η καινοτομία είναι εξ ορισμού γρανάζι της εξέλιξης και η εξέλιξη είναι η τροφή της συνέχειας του πολιτισμού» παρατηρεί, ενώ αναφέρεται και στη σημασία της πολυσυζητημένης ομαδικότητας: «Για να είναι λειτουργική, χρειάζεται βάσεις κοινής πολιτισμικής αναφοράς. Τα γράμματα, οι γλώσσες, οι τέχνες, οι επιστήμες, οι θρησκείες, είναι φορείς στοιχείων πολιτισμού. Όπου υπάρχει πολυπολιτισμικότητα, οι ομάδες δουλεύουν καλά όταν τα στοιχεία πολιτισμού ρέουν αμφίδρομα – πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται μια θεμελίωση αναγνώρισης και σεβασμού της διαφορετικότητας. Στις ομάδες έχει ιδιαίτερη σημασία η ουσιαστικότητα της συμμετοχής με τους ίδιους όρους και η αναγνώριση της μοναδικότητας της έκφρασης, όταν αυτή διοχετεύεται στην ομαδική εργασία. Εδώ μιλούμε για πολιτισμό της ομαδικότητας σε ακολουθία της ισότιμης συμμετοχής στα κοινά, που είναι ορθόδοξη αρχή για μια πραγματική δημοκρατία – έννοια που στις μέρες μας έχει φθαρεί από τον συγκεντρωτισμό».

Ως πρεσβευτής πλέον στην επιχειρηματική κοινότητα του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών, τον χαρακτηρίζει «ομπρέλα» κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής ευθύνης. «Με εντυπωσιάζει το γεγονός ότι στις περισσότερες επιχειρήσεις και μάλιστα σε μεγάλες πολυεθνικές, υποεκτιμάται το εθνικό κεφάλαιο «πολιτισμός». Θεωρούν πως δεν είναι ισχυρή η συνάρτηση με το επιχειρησιακό τους αντικείμενο» λέει, επισημαίνοντας ως παράδειγμα την εξαιρετική εμπειρία από τα ολιστικά προγράμματα του σωματείου «Διάζωμα», το οποίο με πολιτιστική αναφορά δημιουργεί κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική αξία για τον τόπο.

Ο Γιάννης Ρούντος καταθέτει μια εκτίμηση για το μέλλον, μια γνώμη για το πρόταγμα σχετικά με τη βιωσιμότητα: «Οφείλουμε να είμαστε θετικοί, αποφασιστικοί και προσηλωμένοι στην επίτευξη κοινών στόχων, σταθεροί σε κοινές αρχές και αξίες, αλλά και προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο ενός δυστοπικού μέλλοντος.

Βλέπετε ως παράδειγμα, πόση δυστοκία υπάρχει στην προσπάθεια να βρεθεί ένα κοινό πεδίο αναφοράς και προσπάθειας στη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης (…). Πέρα από το κλίμα, έχουμε εισέλθει σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση διαχείρισης του απρόβλεπτου. Επομένως, χρειάζεται να βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση με βαθιές αναγνώσεις και προβλεπτικότητα, με καλά αντανακλαστικά και συντονισμένες, εύστοχες αντιδράσεις σε πρώτο χρόνο. Στον αναπτυγμένο κόσμο, οι περισσότερες οικονομίες μπαίνουν σε μια καθοδική δίνη χρέους, δημιουργούνται τεράστιες τρύπες στα δημοσιοοικονομικά. Πυροδοτούνται παντού αντιθέσεις και συγκρούσεις, αναφύονται διεκδικήσεις, στήνονται πολυσύνθετες γεωπολιτικές διελκυστίνδες με μανδύα μεγαλοϊδεατισμού. Το «γαία πυρί μειχθήτω» σημαίνει κρίσεις, καταστροφές και τραγικές απώλειες.

Στον κόσμο του μέλλοντος έχουμε την ευθύνη να δούμε την εκθετική επιδραστικότητα της τεχνολογίας, τα νέα μοντέλα διοίκησης μακροπρόθεσμου σχεδιασμού πάνω στη διαχείριση του αναπάντεχου, αλλά προ πάντων να επενδύσουμε στην αποφασιστική και καθοριστική δύναμη του ανθρώπινου παράγοντα – σε αυτό που ήδη έχει χαρακτηριστεί από μελλοντολόγους «ανθρωπόκαινος εποχή».

Θα ήθελα, μέσα σε αυτό το αδιαίρετο μείγμα κινδύνων, ευκαιριών και προκλήσεων να δω έναν παγκόσμιο κοινό δρόμο ανελαστικών δεσμεύσεων για έναν καλύτερο κόσμο με κοινωνική ειρήνη και ευημερία, όσο και αν αυτό δεν ακούγεται ρεαλιστικό σε τέτοιες συνθήκες. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές» καταλήγει.