Αναθεώρηση του Συντάγματος: Προκλήσεις και παγίδες

Η συνταγματική αναθεώρηση, το εύρος της και το αντικείμενό της βρέθηκαν στο επίκεντρο συζήτησης στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών που πραγματοποιείται στις 9-12 Απριλίου, 2025.

«Το Σύνταγμα είναι εκεί και μας περιμένει να το διαβάσουμε σωστά. Έχει αυτοτέλεια και μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματα χωρίς αναθεώρηση», σημείωσε χαρακτηριστικά η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, προσθέτοντας ότι αυτό που δεν αναθεωρείται εύκολα είναι οι νοοτροπίες. 

Αναφερόμενη στον ρόλο του ΠτΔ, τόνισε ότι πρέπει να είναι ενωτικός και να εκφράζει το σύνολο, σημειώνοντας ότι δεν είναι θεσμικό αντίβαρο. «Αν το κρίνει το πολιτικό σύστημα έτσι, θα αναλάβει και το ρίσκο. Δεν είναι εκεί το πρόβλημά μας», είπε η κα Σακελλαροπούλου, ενώ σε σχέση με την ενδεχόμενη δημιουργία Συνταγματικού Δικαστηρίου, τάχθηκε υπέρ του προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων, γιατί, όπως είπε, δεν θα είναι εύστοχη λύση η μετατροπή της δικαιοσύνης σε ανεξάρτητη αρχή. 

Ερωτηθείσα από τη συντονίστρια της συζήτησης, Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Έρευνας στη diaNEOsis, για τις παρεμβάσεις που ενδεχομένως απαιτούνται στη δικαιοσύνη, απάντησε ότι κουράστηκε να ακούει πως η δικαιοσύνη φταίει για το πρόβλημα των επενδύσεων, την ώρα που δεν υπάρχει χωροταξικός σχεδιασμός, η διοίκηση ασθενεί και η φορολογική νομοθεσία αλλάζει τακτικά. Για να καταλήξει, ότι όποια αναθεώρηση και να γίνει, δεν θα δούμε βελτίωση, αφού το πρόβλημα της δικαιοσύνης είναι πολυπαραγοντικό. 

Να αποδραματοποιήσουμε τη διαδικασία αναθεώρησης του συντάγματος ζήτησε από την πλευρά του ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, εξηγώντας ότι δεν απαιτείται να είναι σαρωτική ή μηδενιστική. Τάχθηκε υπέρ μιας πιο διεκδικητικής Βουλής και μιας διοίκησης που να είναι πιο κοντά στον πολίτη και πιο αξιοκρατική, σημειώνοντας ότι χρειαζόμαστε μια περισσότερο ανεξάρτητη δικαιοσύνη. 

Σε ερώτηση για τον νόμο περί ευθύνης υπουργών, απάντησε ότι στην πράξη οι προκαταρκτικές επιτροπές ιστορικά έχουν αποτύχει, καθώς μια διαδικασία με σχετική αυστηρότητα μετατρέπεται σε αμιγώς πολιτική. 

Παράλληλα, εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για τις ανεξάρτητες αρχές, λέγοντας ότι δεν θα ήθελε ένα σύνταγμα των ανεξάρτητων αρχών. Συγκεκριμένα, είπε ότι δεν μπορούμε να αφαιρούμε ύλη από τη λογοδοτούσα κρατική εξουσία και να τη μεταφέρουμε σε ανεξάρτητες αρχές, καταλήγοντας ότι πρέπει να λειτουργούν μόνο εκεί που κρίνεται αναγκαίο, ώστε το κράτος να μην αυθαιρετεί. 

Σε διαφορετικό μήκος κύματος ήταν η τοποθέτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου, Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης & Υπουργoύ Εξωτερικών (2013–2015), Ομότιμου Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που σημείωσε ότι αναθεώρηση που να θίγει ουσιαστικά ζητήματα δεν μπορεί να γίνει, καθώς δεν υπάρχουν οι πολιτικές προϋποθέσεις για αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. 

«Έχουμε διάθεση απαξίωσης του συντάγματος και όταν το απαξιώνουμε, δεν αντιλαμβανόμαστε πόσο μεγάλα είναι τα αναξιοποίητα κοιτάσματά του», επεσήμανε ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρώην υπουργός Εξωτερικών. Κάνοντας, μάλιστα, μια αναδρομή στις προηγούμενες αναθεωρήσεις, ξεχώρισε εκείνη του 2001, μιας και όλες οι διατάξεις ψηφίστηκαν με αυξημένη πλειοψηφία. Χαρακτήρισε το Σύνταγμα του 1975 συγκρουσιακό, με αποτέλεσμα να μην το αποδεχτούν όλες οι βασικές εκείνη την εποχή πολιτικές δυνάμεις, και εκείνο του 1986 αντικείμενο οξυτάτης σύγκρουσης με αποχώρηση της αντιπολίτευσης. 

«Μπορούμε να ζήσουμε μια χαρά χωρίς αναθεώρηση», σημείωσε και ο Γιώργος Δελλής, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, προσθέτοντας «αν προχωρήσουμε, η αγωνία είναι μήπως ξεκινήσει η αναθεωρητική συζήτηση και σπρώξουμε τον κόσμο στον αντισυστημισμό». Διευκρίνισε ότι ενδεχόμενη βελτίωση δεν αφορά μόνο προσθήκες αλλά και συρρίκνωση κάποιων υπερβολών. 

Ερωτηθείς για τη σύνδεση του συντάγματος με την οικονομία, είπε ότι πολλές κρίσιμες συνταγματικές αρχές έρχονται μέσω Βρυξελλών, φέρνοντας ως παράδειγμα το άρθρο 106 για τον ρόλο του κράτους στην οικονομία που δεν έχει αλλάξει ποτέ και ζητώντας, αν γίνει αναθεώρηση, να πούμε το αυτονόητο, ότι το κράτος συντονίζει την οικονομία σε ένα μοντέλο ελεύθερης αγοράς.