Το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών χειρογράφων δεν είναι καταγραμμένα
Η καταλογογράφηση χειρογράφων σε συλλογές ανά την Ελλάδα, είναι ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η παλαιογραφική επιστήμη, μαζί με την προσβασιμότητα των ερευνητών στα σημαντικής πνευματικής αξίας αυτά αντικείμενα.
Όπως διαπιστώθηκε στη διάρκεια ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από την Ελληνική Παλαιογραφική Εταιρεία, με αφορμή
Η μεγαλύτερη συγκέντρωση ελληνικών χειρογράφων ανά τον κόσμο βρίσκεται στις βιβλιοθήκες μονών και σκητών του Αγίου Όρους, όπου υπάρχουν πάνω από 16.000, αλλά και πολλά άγνωστα, εκ των οποίων μικρό μέρος έχει καταλογογραφηθεί, αφού σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, πρόκειται για μία επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη υπάρχουν περί τα 5.000 χειρόγραφα, ενώ άλλες σημαντικές συλλογές βρίσκονται διάσπαρτες σε κατά τόπους μοναστήρια, δημόσιες βιβλιοθήκες, συλλόγους, κά.
«Υπάρχουν πολλές ακαταλογογράφητες συλλογές χειρογράφων ή καταλογογραφημένες με παλιό τρόπο, που δεν εξυπηρετεί σήμερα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, όπως επίσης και η προσβασιμότητα των ερευνητών» ανέφερε στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) ο πρόεδρος της Ελληνικής Παλαιογραφικής Εταιρείας, Ευθύμιος Λίτσας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Θεσσαλονίκη υπάρχουν 160 χειρόγραφα, όλα πλέον καταλογογραφημένα, τα οποία βρίσκονται σε συλλογές του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (ΜΒΠ) και στην βιβλιοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, όπου ανακαλύφθηκαν εννέα καινούργια χειρόγραφα.
«Ένα πολύ σημαντικό χειρόγραφο, από παλαιογραφική άποψη, είναι ένα Ευαγγέλιο που υπάρχει στο ΜΒΠ, γραμμένο με κεφαλαία γράμματα (μεγαλογράμματη γραφή) και είναι του 9ου αιώνα. Υπάρχουν και άλλα σημαντικά για το περιεχόμενό τους, πολύ μεταγενέστερα, στη μονή Βλατάδων (διαθέτει 100 χειρόγραφα, εκ των οποίων τα 93 είναι καταλογογραφημένα), που έχουν σημαντικά κείμενα, που όμοιά τους δεν βρίσκουμε σε άλλα χειρόγραφα» είπε ο κ. Λίτσας.
Τα χειρόγραφα του Αγίου Όρους και η προσπάθεια κωδικοποίησης τους
Σύμφωνα με τον ερευνητή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών της Αθήνας, Ζήση Μελισσάκη, οι συλλογές των μονών του Αγίου Όρους, διαθέτουν σημαντικά βυζαντινά και μεταβυζαντινά χειρόγραφα, που όμως έχουν υποστεί ανά τους αιώνες απώλειες από περιηγητές που έκλεψαν, αγόρασαν και αφαίρεσαν με κάποιο τρόπο γραπτά κειμήλια. Σήμερα, υπάρχουν προγράμματα καταλογογράφησης, όχι όμως σε όλες τις μονές, ενώ γίνεται ψηφιοποίηση από τις αρχές του 2000, που έχει μέχρι σήμερα πραγματοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες λήψεις. Στην ψηφιοποίηση συμμετέχουν 13 μονές που διαθέτει η καθεμία το υλικό που θέλει.
«Πρόκειται για μία δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία. Το 1890 έγινε η πρώτη μαζική προσπάθεια καταλογογράφησης περίπου 6.000 χειρογράφων, που κάλυψε ό,τι ήταν γνωστό μέχρι τότε. Κατόπιν, βγήκαν και άλλοι κατάλογοι για την Μεγίστη Λαύρα και το Βατοπέδι, γύρω στα 1.500 -2.000. Προστέθηκαν συμπληρωματικοί κατάλογοι το 1973, από τον Πολίτη Μανούσακα, περίπου 500-600. Υπάρχουν ακόμη πολλά που μένουν ακαταλογογράφητα» δήλωσε ο κ. Μελισσάκης.
Ανέφερε επίσης, ότι η δεύτερη μεγάλη προσπάθεια είναι να ψηφιοποιηθούν αυτά τα χειρόγραφα, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ ταυτόχρονα επιχειρείται η τεκμηρίωση που θα συνοδεύει τις λήψεις.
Σύμφωνα με τον κ. Μελισσάκη, σημαντική είναι η προσπάθεια που ξεκίνησε το 2012 από ερευνητικό κέντρο της Γαλλίας, να υπάρχει σε κάθε ελληνικό χειρόγραφο ανά τον κόσμο, ένας μοναδικός κωδικός αριθμός, που θα λειτουργεί στο παρασκήνιο σε οποιεσδήποτε βάσεις δεδομένων στο διαδίκτυο, ώστε όταν κάποιος κάνει αναζήτηση, με βάση αυτό τον αριθμό να πληροφορείται για όλες τις καταχωρήσεις που υπάρχουν στον ιστό για το συγκεκριμένο χειρόγραφο.
«Αυτό είναι μία πολύ καλή λύση, που θα βοηθά την έρευνα χειρογράφων, αλλά πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί, διότι, καθένας που θα δημιουργεί μία βάση δεδομένων για τα χειρόγραφα του Αγίου Όρους θα πρέπει να απευθυνθεί στο Ινστιτούτο και να του δώσει το δικαίωμα να περάσουν τους κωδικούς, και φυσικά δεν είναι όλοι σύμφωνοι σε αυτό το πράγμα» είπε χαρακτηριστικά.
Το παράδειγμα της Βιβλιοθήκης της Κοζάνης
Εντός του τρέχοντος έτους, ξεκίνησε στην Βιβλιοθήκη της Κοζάνης ένα πρόγραμμα επιστημονικής καταλογογράφησης, για τα 400 χειρόγραφα της περιοχής, τα περισσότερα από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στα σχολεία, από το τέλος του 17ου αιώνα μέχρι και αρχές 20ου.
Περιλαμβάνονται απλά γλωσσικά μαθήματα, πρωτότυπο και μετάφραση αρχαίων ελληνικών και βυζαντινών κειμένων, ασκήσεις γραμματικής-συντακτικού, χειρόγραφα φιλοσοφικά με σχόλια, που διδάχθηκαν στον 18ο αιώνα, όπως επίσης επιστημονικά κείμενα (πχ μεταφράσεις του Βούλγαρη και των λογίων της εποχής του Διαφωτισμού).
«Τα χειρόγραφα αυτά αποτελούν καθρέφτη της εξέλιξης και του επιπέδου της παιδείας, από τα μέσα του 17ου αιώνα μέχρι και τον 19ο αιώνα. Μας ενδιαφέρει να δούμε πότε χρησιμοποιήθηκε το καθένα και για ποιο σκοπό, για να δούμε την ιδεολογική εξέλιξη μέχρι την επανάσταση» ανέφερε ο διευθυντής Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, Χαρίτων Καρανάσιος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το έργο αφορά την αναλυτική περιγραφή κάθε χειρογράφου, ενώ ο τελικός κατάλογος θα τηρεί τα διεθνή πρότυπα της παλαιογραφίας. Μέχρι στιγμής έχουν καταλογογραφηθεί τα πρώτα 100, ενώ η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί τα τέλη του επόμενου έτους.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι έντυπα με εξώφυλλο περγαμηνή, του 10ου -11ου αιώνα, αλλά και Ευαγγελιστάρια, δηλαδή περικοπές Ευαγγελίων του 1022. «Έχουμε πολλά επιστημονικά και φιλοσοφικά που ανήκουν σε συγκεκριμένους λόγιους της Κοζάνης, επικεντρωμένα στην περιοχή της δυτικής Μακεδονίας και μέσα από αυτά βρίσκουμε όλο το πνευματικό πλαίσιο που υπάρχει στην περιοχή» είπε.
Στην Κρήτη, σχεδόν το 50% των περίπου 200 χειρογράφων παραμένουν ακαταλογογράφητα, ωστόσο η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη. Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας του πανεπιστημίου Κρήτης, Μανόλη Πατεδάκη, το παλαιότερο που έχει εντοπιστεί είναι του 11ου αιώνα και πρόκειται για μία Καινή Διαθήκη με σχόλια. Υπάρχουν ωστόσο και άλλα, με ιστορικό περιεχόμενο, που δείχνουν το κλίμα της ύστερης βενετοκρατίας και της οθωμανικής περιόδου στην Κρήτη.
Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- ΑΣΕΠ: Προσωρινά αποτελέσματα για την προκήρυξη 1Κ/2017 (404 προσλήψεις στα δικαστήρια)
- Παίκτης του Nomads αποχώρησε οικειοθελώς [video]
- Το κόλπο για να διατηρείτε κατάλευκα τα ρούχα σας
- Θλίψη και συγκίνηση στην κηδεία της Βέτας Μπετίνη
- Σοκ: Έσφαξε τα αδέρφια του για να... «μείνει μόνος στο σπίτι»
- Τσίπρας: Ένα δισ. ευρώ τα Χριστούγεννα για τους πιο φτωχούς
- «Βαρύ κατηγορώ» από την αδερφή της 32χρονης στον πατέρα: «Αλήτη, εσύ την ''έφαγες''»
- Μαύρος αγκαλιάζει νεοναζί την ώρα που αποδοκιμαζόταν από το πλήθος
- Αυτό πρέπει να κάνεις όταν τα... εκατοστά δεν φτάνουν!
- Τα δημητριακά που έσωσαν την Airbnb από την καταστροφή
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις ΕΡΤ
- Ανακαλύφθηκε σπήλαιο στη Σελήνη κατάλληλο για διαστημική βάση
- Λαμπρές εκδηλώσεις για τον προστάτη της Αστυνομίας
- Τραγωδία στο Μιλάνο: Πατέρας πυρπολεί το σπίτι του, νεκρές οι 3 από τις 4 κόρες του
- But Carolina given up only six points in two games you say. Yeah, against the 49ers and Bills, big whoop. Now they say h
- Οι αποφάσεις της Πανελλαδικής Επιτροπής Μπλόκων
- Κέρκυρα: Εορτασμός της «Ημέρας της Αστυνομίας»
- Στο Σμόκοβο Κ. Αγοραστός, Β. Τσιάκος και Θ. Σκάρλος
- Έκθεση ιστορικών εφημερίδων του 1940 στην Καλαμαριά
- Τελευταία Νέα ΕΡΤ
- Το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών χειρογράφων δεν είναι καταγραμμένα
- Υπ. Υγείας: Δεν μεταβάλλονται οι αρμοδιότητες του ΕΟΠΥΥ
- ΣτΕ: «Παγώνει» η υποβολή δηλώσεων πόθεν έσχες μόνο για τους δικαστές
- Βομβιστική επίθεση σε σιιτικό τέμενος στην Καμπούλ
- Στο Σμόκοβο Κ. Αγοραστός, Β. Τσιάκος και Θ. Σκάρλος
- Έκθεση ιστορικών εφημερίδων του 1940 στην Καλαμαριά
- Τραγωδία στο Μιλάνο: Πατέρας πυρπολεί το σπίτι του, νεκρές οι 3 από τις 4 κόρες του
- Ανακαλύφθηκε σπήλαιο στη Σελήνη κατάλληλο για διαστημική βάση
- Κέρκυρα: Εορτασμός της «Ημέρας της Αστυνομίας»
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Στο Καραϊσκάκη το μπαράζ με Κροατία
- Εκλογές στην Καταλονία προκρίνει η ισπανική κυβέρνηση
- Οκτώ τραυματίες από επίθεση αγνώστου σε εμπορικό κέντρο στην Πολωνία
- Γάλλος υπουργός είχε παρενοχλήσει κόρη συναδέλφου του μπροστά στη γυναίκα του
- ΑΟΚ Χανιά: Δηλώσεις Ροδά-Πούρου ενόψει Λοκρού | Video
- Ομιλία του Μητροπολίτη Λεμεσού κ. Αθανασίου στο Ναό Αγίων Αρσενίου & Παϊσίου στην Λεμεσό
- Παραδόθηκε στην Τράπεζα Πειραιώς η οριστική έκθεση ελέγχου της ΤτΕ
- Οκτώ τραυματίες από επίθεση αγνώστου σε εμπορικό κέντρο στην Πολωνία
- Φίλης: Το κόστος της συμφωνία για τα F-16 τη μάθαμε από τα χείλη του Τραμπ
- Σε χαμηλά επίπεδα ο τζίρος στο χρηματιστήριο