«Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα. Καχεκτική δημοκρατία, δικτατορία, μεταπολίτευση»

ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ
(συλλογικός τόμος) &
ΛΟΓΟΚΡΙΜΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
σε Ελλάδα και εξωτερικόΗ λογοκρισία στη δημοκρατία

Αν σε ευρωπαϊκό επίπεδο η σύγκρουση μεταξύ των αντίπαλων στρατοπέδων του Ψυχρού Πολέμου κατέληξε στην «αρχειακή έκρηξη» που ακολούθησε το 1989 και οδήγησε στην τεράστια αύξηση στις σχετικές με τη λογοκρισία δημοσιεύσεις, στην Ελλάδα

της ίδιας χρονιάς το αντίστοιχο πολύτιμο ιστορικό υλικό καταστράφηκε πανηγυρικά στο όνομα μιας υποτιθέμενης συμφιλίωσης με το παρελθόν, με την καύση των φακέλων πολιτικών φρονημάτων των πολιτών, ώστε «να κλείσουν οι πληγές του εμφυλίου πολέμου». Μετρώντας τότε ήδη μια δεκαπενταετία από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, πολλοί ήταν αυτοί που πίστευαν πως η λογοκρισία ήταν πια παρελθόν για τη χώρα. Φυσικά η λογοκρισία σήμερα δεν έχει σχέση ως φαινόμενο με αυτό που η χώρα βίωσε ως το 1974, και θα ήταν μείζον λάθος να αγνοήσουμε την τομή της μεταπολίτευσης. Ταυτόχρονα όμως αυτή η τομή δεν πρέπει να μας κάνει να απωθούμε τις συνέχειες της Ιστορίας. Μια πολύ πιθανή απάντηση πάντως στο ερώτημα γιατί το θέμα «λογοκρισία» στην Ελλάδα δεν έχει αποτελέσει αυτοτελές αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας και γιατί τόσο το ιστορικό βάθος όσο και η κοινωνική διείσδυση των φαινομένων λογοκρισίας δεν έχουν επαρκώς μελετηθεί ίσως να βρίσκεται στην εδραιωμένη πεποίθηση στον δημόσιο λόγο της χώρας πως «η λογοκρισία σταμάτησε με τη Χούντα». Κατ’ αυτή την αφήγηση, «μεταπολίτευση» και «λογοκρισία» αλληλοαποκλείονται. Ωστόσο, όπως μαρτυρούν τα κείμενα και λήμματα αυτού του τόμου, τα πράγματα είναι ασφαλώς πιο σύνθετα: Η λογοκρισία στη μεταπολιτευτική Ελλάδα μετατράπηκε σταδιακά σε εξαίρεση, παρέμεινε όμως ικανή να δίνει κατά καιρούς νέες πνοές στον πάλαι ποτέ κανόνα του κράτους.

Γελοιογραφία του σκιτσογράφου John Antono.

Για τον λόγο αυτό η λογοκρισία στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης έχει μελετηθεί μεν, αλλά αποσπασματικά και εν θερμώ: Συνήθως ο δημόσιος λόγος εστιάζει σε αυτήν μετά από κάποιο λογοκριτικό περιστατικό, και κατόπιν επανέρχεται με την ευκαιρία ενός νέου περιστατικού. Είναι λιγοστές οι προσπάθειες μιας συστηματικής καταγραφής και αξιολόγησης του φαινομένου σε πιο μακρές ιστορικές διάρκειες, τόσο στο επίπεδο της θεωρίας και της ανάλυσης, όσο και στο επίπεδο του βιώματος και της πράξης.

Σε προηγούμενο εγχείρημά μας, τον συλλογικό τόμο Η λογοκρισία στην Ελλάδα, επιχειρήσαμε να αναδείξουμε για πρώτη φορά την ιστορία της λογοκρισίας στην Ελλάδα σε μια αυτοτελή, ενιαία αφήγηση. Στην αφήγηση αυτή, γράφαμε τότε, «συνενώνονται ως κρίκοι λογοκριτικά περιστατικά τα οποία –στην ιστορική τους μοναδικότητα– εμφανίζονται ως μεμονωμένα. Κι όμως δεν είναι. Πρόκειται για μια ενιαία αφήγηση με συνέχειες και τομές. Συνέχειες κατά το ότι η θεματική της λογοκρισίας αντέχει στον χρόνο, και τομές κατά το ότι το περιεχόμενο και η μορφή της αλλάζει ανάλογα με το πολιτειακό πλαίσιο και τον ιστορικό χρόνο». Ο τόμος, όπως και κάθε αντίστοιχο εγχείρημα, δεν κατέγραψε εξαντλητικά το φαινόμενο, αλλά αντανακλά τη διαθέσιμη επιστημονική έρευνα πάνω σε αυτό. Για τον λόγο αυτό και απουσίαζαν αναλύσεις ορισμένων εμβληματικών περιστατικών ή υποεκπροσωπούνταν πεδία που αδιαμφισβήτητα έχουν υποστεί σημαντική λογοκρισία, όπως π.χ. η μουσική. Αυτό το κενό έρχεται, ευελπιστούμε, να καλύψει, στον βαθμό του δυνατού, το παρόν Λεξικό, κι αυτό το κενό υπήρξε ταυτόχρονα και το έναυσμα για τη δημιουργία του.

πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους

Στη μορφή των θεματικών λεξικών, το Λεξικό Λογοκρισίας στην Ελλάδα αποτελεί συνέχεια της προσπάθειας να χαρτογραφηθεί το φαινόμενο μέσα από την καταγραφή εμβληματικών περιπτώσεων, αλλά και την κριτική ανάλυση βασικών εννοιών που σχετίζονται με αυτό. Εστιάζει στην περίοδο της μεταπολίτευσης, αντιπαραθέτοντας και συνδέοντας την παρουσία λογοκριτικών πρακτικών στη δημοκρατία με την αντίστοιχη ανάπτυξη σε περιόδους δικτατορίας και «καχεκτικής» δημοκρατίας.

Γι’ αυτό τον λόγο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στόχος του είναι η ιστορική πλαισίωση αυτού που συμβαίνει σήμερα, μέσα από μια ιστορική αναδρομή στη λογοκρισία ως τη μεταπολίτευση. Η λογοκρισία στην Ελλάδα σε όλες τις εκδοχές της, από το τέλος της Κατοχής ως το τέλος της Επταετίας, είναι διαφορετικό φαινόμενο από τη λογοκρισία επί δημοκρατίας. Εν συντομία θα λέγαμε πως ως τότε η λογοκρισία είναι ο κανόνας και δεν παρατηρούνται απλώς κρούσματα λογοκρισίας, αλλά πολιτειακά ενδεδυμένες πρακτικές έναντι όλων των μορφών έκφρασης.

Κατάλογος λογοκριμένων σκηνών σε ελληνικές ταινίες, κατά τη διάρκεια της Επταετίας.

Το Πρώτο Μέρος παρουσιάζει το ιστορικό υπόβαθρο της λογοκρισίας στην Ελλάδα – την περίοδο έως το 1974, όχι βέβαια υπό τη μορφή παρουσίασης των συμβάντων, καθώς αυτά υπήρξαν αναρίθμητα. Είναι διαρθρωμένο υπό τη μορφή μιας ιστορικής ανασκόπησης μέσω ιστορικών περιοδολογήσεων, συγκριτικής πλαισίωσης και τεκμηρίωσης. Σε ξεχωριστές μελέτες, τεκμηριώνεται η λογοκρισία στον Τύπο, τις εικαστικές τέχνες, τη μουσική, τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο.

Το Δεύτερο Μέρος παρουσιάζει τις θεματικές αιχμής της λογοκρισίας προχωρώντας και στην περίοδο της μεταπολίτευσης. Αναλύει τις έννοιες, τις συνήθεις «περιοχές λογοκρισίας» στις οποίες συστηματικά εντοπίζονται λογοκριτικά φαινόμενα, όπως η βλασφημία, τα «εθνικά» θέματα, το άσεμνο, η πορνογραφία και εσχάτως ο περιορισμός του μισαλλόδοξου λόγου. Εστιάζοντας στην περίοδο από τη μεταπολίτευση μέχρι τις μέρες μας, αποτελεί ουσιαστικά μια εισαγωγή αλλά και μια συνολική θεώρηση των περιστατικών που θα καταγράφονται στο τελευταίο μέρος.

Στο Τρίτο Μέρος, που είναι δομημένο με τη μορφή λημμάτων, παρουσιάζονται διεξοδικά επιλεγμένα λογοκριτικά περιστατικά που εμφανίστηκαν μετά το 1974. Τα λήμματα είναι ταξινομημένα με αλφαβητική σειρά, με πλήρη διασταύρωση (cross-referencing), το καθένα με τις βασικές πληροφορίες για τα γεγονότα που περιγράφει, και σύντομη, ενδεικτική βιβλιογραφία και πηγές. Σε αρκετά από αυτά επιχειρείται συσχετισμός με παλαιότερες περιπτώσεις λογοκρισίας που δεν εμπίπτουν στο υπό εξέταση χρονικό πλαίσιο αλλά σχετίζονται, είτε γιατί αφορούν τον ίδιο δημιουργό είτε αντίστοιχη περίπτωση. Φυσικά εδώ δεν εξαντλούνται τα περιστατικά – ήταν αρχειακά αδύνατο. Αυτό που προσπαθήσαμε ήταν να επιλέξουμε περιστατικά λιγότερο ή περισσότερο γνωστά, που έχουν εμβληματικό χαρακτήρα για την κατανόηση του τι λέγεται και τι δεν (πρέπει να) λέγεται στην Ελλάδα.

Το χρονικό πλαίσιο που καλύπτει το Λεξικό αντανακλά τις μείζονες αλλαγές του σύγχρονου πολιτισμικού και πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα. Ενθαρρύνει έτσι συγκριτικές προσεγγίσεις που μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε συνέχειες, ασυνέχειες και μεταβάσεις στις πράξεις και στους στόχους της λογοκρισίας, καθώς και στις λογοκριτικές πρακτικές, και να προσδιορίσουμε τις αλλαγές στην ίδια την έννοια της «λογοκρισίας» και στη δημόσια πρόσληψή της.

Στο σύνολό του το υλικό καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από τον αντικομμουνισμό μέχρι τη βλασφημία και από τον Θίασο του Θόδωρου Αγγελόπουλου μέχρι την καταδίκη του «Γέροντα Παστίτσιου» πολλά χρόνια αργότερα. Αποτελεί έτσι ένα μωσαϊκό που φιλοδοξεί να παράσχει στον αναγνώστη υλικό για να γνωρίσει, να αξιολογήσει, να ξαναδεί και να αποτιμήσει ένα φαινόμενο με παγκόσμια και διαχρονική διάσταση.

Διαμαρτυρία στη Φλώρινα κατά τα γυρίσματα της ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το μετέωρο βήμα του πελαργού».

Το Λεξικό απευθύνεται σ’ ένα ευρύτατο κοινό• σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για τη διασαφήνιση των εννοιών που συνδέονται με τις λογοκριτικές πρακτικές. Στους εκπαιδευτικούς, μαθητές, φοιτητές και μελετητές των πολιτικών, κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, αλλά και σε όσους επιθυμούν να εξερευνήσουν τις ιδέες και το υπόβαθρο όσων διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του κοινωνικού και πολιτικού στοχασμού σε σχέση με την ελευθερία της έκφρασης. Σε όλους όσοι, τέλος, επιθυμούν να μάθουν την ιστορία από ανθρώπους που την έζησαν. Δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει μια πλήρη και οριστική αποτίμηση του φαινομένου της λογοκρισίας στην Ελλάδα, αλλά να είναι ένα έργο αναφοράς, εργαλείο για μελλοντικούς ερευνητές και ερευνητικές ομάδες που αναζητούν τεκμήρια, πειστήρια και πρωτότυπες αναλύσεις σχετικές με το ζήτημα σε όλες τις πιθανές εκδοχές με τις οποίες έχει εμφανιστεί και συνεχίζει να εμφανίζεται στην ελληνική κοινωνία.

Αυτό που καταλάβαμε για τα καλά, επιμελούμενοι το συλλογικό αυτό εγχείρημα, είναι πως η λογοκρισία συνιστά την επιτομή της παραβίασης του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση όχι ως ατύχημα, αλλά ως σύμπτωμα σχέσεων εξουσίας. Ασχολούμενοι με τη λογοκρισία εξ αντικειμένου, αναγκαζόμαστε να εμβαθύνουμε στον σκληρό πυρήνα αυτών των σχέσεων τόσο στο ιστορικό τους βάθος, όσο και στην πολιτική τους διείσδυση…

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΠΕΤΣΙΝΗ και ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

πηγή: Γενικά Αρχεία του ΚράτουςΛογοκριμένα τραγούδια σε Ελλάδα και εξωτερικό
(ενδεικτικά παραδείγματα)
Γράφει ο Άκης Έβενης

• 01 Θέλω να δω τον Πάπα – «Θέλω να δω τον Πάπα»
Ερμηνευτής: Τέτος Δημητριάδης
Στίχοι – Μουσική: Θεόφραστος Σακελλαρίδης
Έτος έναρξης θεατρικών παραστάσεων: 1920
Περιγραφή: Το μουσικοθεατρικό έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στο θέατρο Παπαϊωάννου από τον ομώνυμο θίασο στις 6 Ιουλίου του 1920. Είχε ολοκληρωθεί από τον συνθέτη του μερικούς μήνες νωρίτερα, τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου. Σημείωσε άμεση επιτυχία, ενώ το ομότιτλο τραγούδι όχι μόνο τραγουδήθηκε, αλλά έγινε και νούμερο επιθεωρήσεων και οπωσδήποτε το μεγάλο σουξέ της χρονιάς. Δόθηκαν 72 παραστάσεις του έργου μέσα στο 1920, κατατάσσοντάς το έτσι στις μεγάλες επιτυχίες της εποχής.
Ωστόσο, ήδη από την έναρξη των παραστάσεων υπήρξαν αντιδράσεις από την Καθολική Εκκλησία της οποίας οι αρμόδιοι διαμαρτυρήθηκαν για το σκανδαλιστικό περιεχόμενο της οπερέτας και τη γελοιοποίηση του προκαθήμενού της.
Το αποκορύφωμα της σκανδαλώδους διαδρομής του έργου, ήρθε την 11η Δεκεμβρίου του 1921, όταν το ομότιτλο τραγούδι έγινε αφορμή ενός φόνου μπροστά από την Καθολική Εκκλησία του Πειραιά. Μια παρέα μεθυσμένων το τραγουδούσε κι ένας Καθολικός βγαίνοντας από την Εκκλησία ζήτησε τον λόγο. Στη συνέχεια, ακολούθησε λογομαχία η οποία κατέληξε στη δολοφονία του. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού, τα επόμενα χρόνια το έργο παίχθηκε υπό διαφορετικούς τίτλους, ενώ στην επιθυμία της πρωταγωνίστριας Άννας, που αποτελεί την εκκίνηση της πλοκής, ο Πάπας αντικαταστάθηκε από τον Πουτσίνι.

• 02 Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο – «Ρεζέρβα»
Ερμηνευτής: Διονύσης Σαββόπουλος
Στίχοι – Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος
Έτος έκδοσης: 1978
Περιγραφή: Όταν μεταδόθηκε για πρώτη φορά από τη Ραδιοφωνία της Ε.Ρ.Τ., το τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου το οποίο αναφερόταν στην υπόθεση του Νίκου Κοεμτζή, ο τότε υφυπουργός προεδρίας (1977 – 1980), Αθανάσιος Τσαλδάρης, παρενέβη με άκομψο τρόπο στη διοίκησή της, ζητώντας διευκρινήσεις για τη μετάδοση του συγκεκριμένου τραγουδιού, δεδομένου ότι οι στίχοι είχαν ήδη εγκριθεί από την αρμόδια επιτροπή ακροαμάτων της οποίας προΐστατο.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας, μέσω του Βασίλη Ριζιώτη (συνεργάτη του Μάνου Χατζιδάκι και προϊσταμένου του μουσικού τμήματος του Β’ Προγράμματος του οποίου διευθύντρια ήταν η Σοφία Μιχαλίτση) ο Μάνος Χατζιδάκις καλεί τον παραγωγό μουσικών προγραμμάτων Γιώργο Μητρόπουλο στον «Μαγεμένο αυλό» (ζαχαροπλαστείο-εστιατόριο της πλατείας Προσκόπων στο Παγκράτι) και δίνοντάς του ένα χαρτί και στυλό τού υπαγορεύει να γράψει:
«Αύριο το πρωί θα ξαναπαίξεις το «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο», αλλά θα πεις από πριν ότι, επειδή ο διευθυντής του σταθμού, κ. Μάνος Χατζιδάκις, δεν άκουσε τη χθεσινή εκπομπή, ζήτησε να μεταδοθεί ξανά το συγκεκριμένο κομμάτι, προκειμένου να έχει ιδίαν γνώσιν του αδικήματος…»

• 03 α) Να μουν νύχτα στο γιαλό β) Θειά μου Νικολάκαινα – «Τα Αποκριάτικα»
Τα «ανίερα-ιερά» αθυρόστομα τραγούδια της Αποκριάς, στην τολμηρή έκδοση του 1994 που τάραξε τα νερά της συντηρητικής παράδοσης. Συλλογή με 24 τραγούδια και χορούς του ελληνικού καρναβαλιού μαζί με επεξηγηματικά κείμενα τα οποία αναλύουν το παγανιστικό τελετουργικό πλαίσιο εντός του οποίου λέγονται τα τραγούδια αυτά με την αρχέγονη δύναμη και το παραδοσιακό ήθος.
Ερμηνευτές: α) Δόμνα Σαμίου β) Χαρίλαος Τσακτσίρας
Παραδοσιακό
Έτος έκδοσης: 1994

«Το τραγούδι (α) ανήκει σ’ εκείνα που μεταδίδουν ένα τόσο συγκεκριμένο μήνυμα ώστε θα πίστευε κανείς ότι επίτηδες η λαϊκή κοινωνία τα επινόησε και τα κυκλοφορεί, για να «μυήσει» τους νεότερους στο μυστικό της ανθρώπινης γονιμότητας»

Δημήτριος Λουκάτος

Δυστυχώς, όμως, δεν ισχύει για όλους αυτό που περιέγραψε ο διάσημος δάσκαλος της λαογραφίας, διότι κάποιοι συγχέουν την παράδοση με την πορνογραφία. Αυτό αποδεικνύεται, άλλωστε, κι από τη μεμονωμένη περίπτωση μηνυτήριας αναφοράς ενός πρωτοψάλτη από το Μεσολόγγι, κατά της Δόμνας Σαμίου, για την τηλεοπτική μετάδοση ενός προγράμματος με θέμα τα τολμηρά παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια, το 2005, δέκα χρόνια μετά την επίσημη κυκλοφορία των ηχογραφημάτων σε διπλό άλμπουμ. Η εκπομπή μεταδόθηκε από την ΕΤ3 και ήταν ουσιαστικά η μαγνητοσκοπημένη συναυλία που πραγματοποίησε η Δόμνα Σαμίου στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης το 2003.

• 04 Strange Fruit (78 rpm)
Ερμηνευτής: Billie Holiday
Στίχοι: Abel Meeropol
Μουσική: Abel Meeropol
Έτος έκδοσης: 1939
Περιγραφή: Οι στίχοι είναι από το ποίημα του Abel Meeropol με τους οποίους εκφράζει τη φρίκη του, παρατηρώντας τη φωτογραφία του Lawrence Beitler με τον Thomas Shipp και τον Abram Smith, δυο μαύρους οι οποίοι είχαν λιντσαριστεί και κατόπιν κρεμαστεί σε δέντρο στο Μάριον της Ιντιάνα.
Οι στίχοι δημοσιεύθηκαν το 1936 στο περιοδικό The New York Teacher και μελοποιήθηκαν υποχρεωτικά από τον ίδιο, επειδή ουδείς μουσικός δέχθηκε να συνεργαστεί μαζί του.
Η Billie Holiday, παρ’ όλο τον φόβο αντιποίνων, το τραγουδούσε σε κάθε εμφάνισή της και πρότεινε στη δισκογραφική εταιρεία με την οποία είχε συνάψει συμβόλαιο συνεργασίας, την έκδοση του τραγουδιού σε δίσκο. Η Columbia αρνήθηκε. Στη συνέχεια απευθύνθηκε στον φίλο της και ιδιοκτήτη τής εταιρείας Commodore Records, Milt Gabler και με ειδική άδεια από την Columbia, προχωρούν στην ηχογράφηση.

• 05 My Generation
Ερμηνευτής: The Who
Στίχοι – Μουσική: Pete Townshend
Έτος έκδοσης: 1965
Περιγραφή: Μάλλον πρόκειται για μια μοναδική περίπτωση απαγόρευσης τραγουδιού η οποία δεν σχετίζεται με το λυρικό περιεχόμενό του. Το τραγούδι «My Generation» χαρακτηρίστηκε ακατάλληλο προς μετάδοση από το BBC, επειδή το φωνητικό μέρος έμοιαζε, σε πολλά σημεία του, με τραύλισμα. Φοβούμενοι μήπως προσβάλουν ανθρώπους με πραγματικά προβλήματα τραυλισμού, το BBC απαγόρευσε το τραγούδι στην αρχή. Αργότερα, όταν το τραγούδι αποδείχθηκε μια τεράστια επιτυχία, το επέτρεψε.

• 06 Let me put my love into you – «Back In Black»
Ερμηνευτής: AC/DC
Στίχοι – Μουσική: A. Young, M. Young, Johnson
Έτος έκδοσης: 1980
Περιγραφή: Το 1985 ιδρύθηκε το Parents Music Resource Center από συζύγους βουλευτών του Αμερικανικού Κογκρέσου με σκοπό τον χαρακτηρισμό στίχων που η επιτροπή θα έκρινε, ως «ακατάλληλους για ανηλίκους».
Η επιτροπή λογοκρισίας, με πρόεδρο την Tipper Gore (πρώην σύζυγο του Al Gore) απαγόρευε με μανία τα τραγούδια των AC/DC κατηγορώντας τους διαρκώς για το περιεχόμενο των στίχων τους. Ένα από τα κομμάτια που είχαν στον κατάλογο τους με τα απαγορευμένα τραγούδια, είναι και το παραπάνω.

Σημείωση:
Τα παραπάνω τραγούδια ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου είναι μια σταχυολόγηση κάποιων λογοκριμένων τραγουδιών λίγο πριν την επίσημη θεσμοθέτηση της λογοκρισίας στην Ελλάδα με τους Αναγκαστικού Νόμους του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά έως και τις μέρες μας, καθώς τον Σεπτέμβριο του 2014 καταχωρήθηκε το αίτημα της Apple για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που αφορά μια εφαρμογή στις βάσεις δεδομένων η οποία λογοκρίνει αυτόματα το άσεμνο περιεχόμενο κατά την αναπαραγωγή τραγουδιών στο διαδίκτυο ή κατά την livestreamingμετάδοση.

Το Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα. Καχεκτική δημοκρατία, δικτατορία, μεταπολίτευση κυκλοφορεί, σε λίγες μέρες, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
Επιμέλεια: Πηνελόπη Πετσίνη — Δημήτρης Χριστόπουλος

Γράφουν οι:
Κυριάκος Αγγελάκος, Χάρης Αθανασιάδης, Γιώργος Ανδρίτσος, Κωστής Αντωνιάδης, Γιάννης Αντωνόπουλος, Mάνος Aυγερίδης, Κωνσταντίνος Μ. Βαφειάδης, Άκης Γαβριηλίδης, Ειρήνη Γιανναρά, Γιάννης Γκλαβίνας, Kατερίνα Δέδε, Ευδοκία Δεληπέτρου, Χρήστος Δερμεντζόπουλος, Δημήτρης Δημούλης, Άννα-Μαρία Δρουμπούκη, Άκης Έβενης, Λεωνίδας Εμπειρίκος, Σπύρος Κακουριώτης, Δημήτρης Καλοκύρης, Κώστας Καραβίδας, Γιώργος Καραηλίας, Αιμιλία Καραλή, Κωστής Καρπόζηλος, Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, Κώστας Κατσάπης, Δημήτρης Κεχρής, Γιώργος Κοκκώνης, Κωστής Κορνέτης, Αλίκη Κοσυφολόγου, Ελένη Κυραμαργιού, Τάσος Κωστόπουλος, Μαρία Λούκα, Χρίστος Μάης, Μαργαρίτα Μαρκοβίτη, Φώτης Μηλιώνης, Νίκος Μιχαλίτσης, Άννα Μοσχονά-Καλαμάρα, Θανάσης Μουτσόπουλος, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στρατής Μπουρνάζος, Αλέξης Οικονομίδης, Ελένη Παγκαλιά, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Αντιγόνη Παπαγεωργίου, Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Γεράσιμος-Σοφοκλής Παπαδόπουλος, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κωστής Παπαϊωάννου, Δημήτρης Παπανικολάου, Κλειώ Παπαπαντολέων, Βασίλης Παπαστεργίου, Στάθης Παυλόπουλος, Πηνελόπη Πετσίνη, Γιώργος Πλειός, Νίκος Ποταμιάνος, Νίκος Σαραντάκος, Νίκος Σιγάλας, Αθηνά Σκουλαρίκη, Γιάννης Σταθάτος, Γιώργος Σταμπουλόπουλος, Μάνος Στεφανίδης, Ανδρέας Τάκης, Γιάννης Α. Τασόπουλος, Θεόφιλος Τραμπούλης, Απόστολος Τσαλαπάτης, Μιχάλης Τσαπόγας, Στεριανή Τσιντζιλώνη, Βάλια Τσιριγώτη, Αλκμήνη Φωτιάδου, Μαρία Χάλκου, Ιάσονας Χανδρινός, Μικέλα Χαρτουλάρη, Βασιλική Χρήστου, Δημήτρης Χριστόπουλος.

Παρουσίαση του βιβλίου από τη Δρ. Πηνελόπη Πετσίνη στο Πρώτο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Η Πηνελόπη Πετσίνη έχει διδάξει θεωρία φωτογραφίας και σύγχρονης τέχνης από το 2004 σε διάφορες πανεπιστημιακές σχολές. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα, τόσο ως προς τη θεωρία όσο και ως προς την πρακτική, εστιάζουν στη φωτογραφία και τη σχέση της με την ατομική και συλλογική μνήμη, την ιστορία και την πολιτική. Είναι ερευνητική υπεύθυνη στο μεταδιδακτορικό ερευνητικό πρόγραμμα «Η λογοκρισία στον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες» στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, όπου διδάσκει από το 2000. Στα γνωστικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται ζητήματα θεωρίας και πράξης των δικαιωμάτων, ειδικότερα θέματα μειονοτήτων, μεταναστών, ιδιότητας του πολίτη, και η προβληματική της λογοκρισίας. Στα θέματα αυτά έχει αφιερώσει το συγγραφικό του έργο και τις δημόσιες παρεμβάσεις του, στην Ελλάδα και εκτός. Το 2016 εκλέχθηκε πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Ο Άκης Έβενης γεννήθηκε το 1953 σε μια αθηναϊκή γειτονιά πίσω από το Παναθηναϊκό Στάδιο, της οποίας η όψη δεν έχει αλλάξει έως σήμερα. Σε ηλικία 17 ετών, ανέλαβε στη Δημόσια Ραδιοφωνία του Ε.Ι.Ρ.Τ. (νυν Ε.Ρ.Τ.), την παραγωγή μουσικών προγραμμάτων, θέση στην οποία παρέμεινε − με κάποια μικρά κενά διαστήματα, έως το 2001. Το 1987 έγινε μέλος της ιδρυτικής ομάδας για την έναρξη λειτουργίας του δημοτικού ραδιοσταθμού «Αθήνα 98.4FM» αναλαμβάνοντας καθήκοντα υπεύθυνου του ψυχαγωγικού προγράμματος. Αργότερα ανέλαβε τα ίδια καθήκοντα στον ιδιωτικό ραδιοφωνικό σταθμό «Flash 96.1FM». Στη συλλογή του υπάρχουν τρεις χρυσοί δίσκοι οι οποίοι προήλθαν από παραγωγές ηχογραφημάτων που του ανέθεσαν οι εταιρείες ΕΜΙ, Warner Music και C.B.S. Τον Αύγουστο του 1996, ανέλαβε για μια πενταετία καθήκοντα συμβούλου σε θέματα ραδιοφωνίας της Ε.Ρ.Τ. Στο διάστημα αυτό, κατά τη μετάβαση του ραδιοσταθμού «ΕΡΑ 4» σε «ΕΡΑσπορ», ανέλαβε τον συνολικό σχεδιασμό του νέου προγράμματος. Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιεί έρευνα για τη Λογοκρισία και τους περιορισμούς τής έκφρασης στη μουσική δημιουργία, από την περίοδο θεσμοθέτησής της στην Ελλάδα, τo 1936, έως σήμερα.

Σημείωση: οι φωτογραφίες περιλαμβάνονται στο βιβλίο Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα. Καχεκτική δημοκρατία, δικτατορία, μεταπολίτευση και μας παραχωρήθηκαν για την παρουσίαση από τη Δρ. Πηνελόπη Πετσίνη.

www.ert.gr