«Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή (1921-1923)»: γράφει η Μαριάνθη Μπέλλα

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Η ενασχόληση με το αρχείο του Δημήτρη Γληνού, το οποίο βρίσκεται στο Ίδρυμα Γληνού, στοιχειοθετεί διαρκώς την πεποίθηση ότι ο Γληνός είναι ο «γνωστός μας άγνωστος». Γνωστός, με την έννοια ότι βιβλία του και συλλογές από κείμενά του έχουν εκδοθεί και επανεκδοθεί πολλές φορές, ότι η φυσιογνωμία του έχει ταυτιστεί με τον εκπαιδευτικό δημοτικισμό, τη μεταρρύθμιση του 1917, με το κύκνειο άσμα του, που είναι το κείμενο Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ. Άγνωστος, με την έννοια ότι σημαντικές

όψεις της δράσης του δεν έχουν ερευνηθεί ενδελεχώς και δεν έχουν γίνει ευρύτερα γνωστές. Μία από αυτές, που συνδέεται άμεσα και με το γυναικείο κίνημα στη χώρα μας, είναι η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή, ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε ουσιαστικά από τον Δημήτρη Γληνό και λειτούργησε επί δύο χρόνια (1921-1923).

Η ιδέα για την ίδρυση της Σχολής ξεκίνησε από μια σειρά διαλέξεων που οργάνωσε το νεοσύστατο φεμινιστικό σωματείο «Σύνδεσμος Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός», με σκοπό την «ανύψωση» του επιπέδου των Ελληνίδων. Η Σχολή ιδρύθηκε και λειτούργησε σε μια δύσκολη εποχή για τους δημοτικιστές, καθώς είχαν απομακρυνθεί από τον κρατικό μηχανισμό μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920, και αποτελούσε χώρο ελεύθερης έκφρασης, κοινωνικής δράσης και εργαστήριο νέων αντιλήψεων για την εκπαίδευση των γυναικών. Στη Σχολή διδάχτηκαν μαθήματα όπως Φιλοσοφία, Ψυχολογία, Ιστορία του Πολιτισμού, Ιστορία της Τέχνης, Κοινωνιολογία, Στοιχεία Πολιτικής Οικονομίας, Γυναίκα και Αστικό Δίκαιο κ.ά. Αν αναλογιστούμε ότι η Κοινωνιολογία διδάχθηκε για πρώτη φορά το 1924 στην Παιδαγωγική Ακαδημία (από τον Γληνό) και το 1926 στο Πανεπιστήμιο, ότι η Αγωγή του Πολίτη διδάχθηκε στο Πανεπιστήμιο το 1933 ενώ στα Γυμνάσια από το 1934, τότε γίνεται κατανοητό πόσο πρωτοποριακό ήταν το πρόγραμμα σπουδών της Σχολής. Τηρουμένων των αναλογιών, το πρόγραμμα αυτό θα μπορούσε να συγκριθεί με έναν σύγχρονο κύκλο κοινωνικών και πολιτισμικών σπουδών.

Η Σχολή ήταν ιδιωτική και εγγράφεται στα εγχειρήματα προοδευτικών παιδαγωγών που σε ολόκληρη την Ευρώπη προσπαθούσαν, μέσα από την ίδρυση των δικών τους ιδιωτικών σχολείων, να υλοποιήσουν τις πρωτοποριακές παιδαγωγικές αντιλήψεις τους. Άλλωστε, ο «Εκπαιδευτικός Όμιλος» και ο «Σύνδεσμος Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός», τα δύο σωματεία που επέβλεπαν τη Σχολή, είχαν στα καταστατικά τους πρόβλεψη για τη δημιουργία σχολείων και σχολών. Κατά συνέπεια, η πρόχειρη και επιπόλαια σύνδεση της Σχολής, στις μέρες μας, με την ιδιωτική πρωτοβουλία παραβλέπει το ιστορικό πλαίσιο της εποχής που ιδρύθηκε.

Παρά τον ιδιωτικό της χαρακτήρα, η Σχολή δεν συνιστούσε επιχειρηματική δραστηριότητα με αποκλειστικό σκοπό το κέρδος, αλλά απέβλεπε στην εφαρμογή ενός καινοτόμου προγράμματος μαθημάτων για γυναίκες, με όργανο διδασκαλίας τη δημοτική γλώσσα. Η λειτουργία της διακόπηκε τον Μάιο του 1923, μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων του δεύτερου χρόνου. Ο Γληνός και οι συνεργάτες του, μετά τις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή, επανήλθαν στις κρατικές θέσεις που κατείχαν πριν τον Νοέμβριο του 1920, και το ενδιαφέρον τους επικεντρώθηκε στη συνέχιση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και τη συστηματική επιμόρφωση των δασκάλων. Η ιδέα του ελεύθερου πανεπιστήμιου για γυναίκες ατόνησε, καθώς δεν υπήρχε διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό ανάμεσα στους δημοτικιστές που θα μπορούσε να εργαστεί για τη συνέχιση της λειτουργίας της.

Μαριάνθη Μπέλλα

Το βιβλίο της Μαριάνθης Μπέλλα Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή (1921-1923). Ένα προδρομικό παιδαγωγικό και πολιτικό εγχείρημα του Δημήτρη Γληνού είναι αποτέλεσμα της εκδοτικής συνεργασίας των Εκδόσεων Τόπος & του Ιδρύματος Γληνού (σελ.: 224 • Τιμή: 12,90 €).

«Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή είναι το μόνο φως που λάμπει στο απέραντο Ελληνικό σκοτάδι […] Είναι απόλαυση, τα μαθήματα αυτά, και είναι χαρά να σκέπτεσαι πως γίνονται στην Ελλάδα».
Πηνελόπη Δέλτα

Η Μαριάνθη Μπέλλα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Α.Π.Θ. και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιστορία και τη Διδακτική της Ιστορίας στο Π.Τ.Δ.Ε. του Ε.Κ.Π.Α. Εργάζεται ως καθηγήτρια γαλλικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

www.ert.gr