Γ. Τσιρώνης: Ανακγκαία η γέννηση μιας μετακαπιταλιστικής κοινωνίας (audio)

Για την ανάγκη να οικοδομηθεί μία μετακαπιταλιστική κοινωνία, με εναλλακτική διακυβέρνηση που θα έχει στο επίκεντρο την υπεράσπιση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, έκανε λόγο από τα Χανιά ο πρώην Αναπληρωτής Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων Γιάννης Τσιρώνης.

Στο νέο του βιβλίο που παρουσιάστηκε στο Δημαρχείο Χανίων περιγράφεται η δομή μιας ενδεχόμενης συμμετοχικής δημοκρατίας και εναλλακτικής οικονομίας που θα αντικαταστήσει την υφιστάμενη

και παρακμάζουσα του νεοφιλελευθερισμού.

«Ο καπιταλισμός οδεύει αναπόδραστα στην καταστροφή του. Θα οδηγηθούμε άραγε σε έναν μεταβιομηχανικό μεσαίωνα;», τόνισε ο συγγραφέας για να συμπληρώσει:

«Η ζωή όμως δε χρεοκοπεί και τα σημερινά αδιέξοδα βρίσκονται στα μυαλά όσων διαβάζουν το μέλλον με εργαλεία του παρελθόντος. Στη νέα εποχή μια μετακαπιταλιστική κοινωνία δημιουργείται. Η συνάντηση της νέας Ριζοσπαστικής Αριστεράς με τα πράσινα κινήματα γεννά το νέο επαναστατικό υποκείμενο.

Ποια πρέπει να είναι η δομή της συμμετοχικής δημοκρατίας, της εναλλακτικής οικονομίας, ώστε να σέβεται τον άνθρωπο και τη φύση; Ποια πρέπει να είναι η δομή της δικής μας μετακαπιταλιστικής κοινωνικής άνοιξης;»

Για το στόχο του βιβλίου του, μίλησε το πρωί του Σαββάτου στην ΕΡΤ Χανίων ο συγγραφέας και βουλευτής στη Β’ Αθηνών. Ακούστε τη συνέντευξη του κ. Τσιρώνη:

«Ο Τσιρώνης τολμά να ονειρεύεται. Ακόμα», ανέφερε στην εισήγησή του ο Αντώνης Μπαλωμενάκης, για να προσθέσει: «Έχομε μπροστά μας ένα βιβλίο που διαβάζεται άνετα, έχει αφετηρία το όχι μακρινό παρελθόν μας, σκιαγραφεί το παρόν την τρέχουσα όπως λέμε, πραγματικότητα. Κυρίως όμως, και εδώ προσδιορίζεται η αξία του, είναι ένα βιβλίο με τα μάτια ανοιχτά στο μέλλον. Στο μέλλον των κοινωνιών που αρνούνται να ισοπεδωθούν από αυτή την μετα-καπιταλιστική άνοιξη, όπως την ονομάζει ο Συγγραφέας και δρων πολιτικός, ο Γιάννης Τσιρώνης.

Το βιβλίο παρουσίασαν ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Χανίων Αντώνης Μπαλωμενάκης και η δημοσιογράφος της ΕΡΤ, Κατερίνα Πολύζου.

Κ. Πολύζου – Η ΜΕΤΑΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ ΚΑΙ Ο ΜΑΡΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΩΝ

Στο βιβλίο του ο Γιάννης Τσιρώνης επιχειρεί να τεκμηριώσει τη βεβαιότητα της κατάρρευσης του καπιταλισμού, μια κατάρρευση που θα μπορούσε να σηματοδοτήσει, όχι αναίμακτα, την ανατολή μιας άνοιξης: Αυτό δηλαδή που αρκετοί στοχαστές προσδιορίζουν ως μετακαπιταλιστική περίοδο που θα μπορέσει να συνεισφέρει στην αναγέννηση από τις στάχτες της τελευταίας οικονομικής κρίσης και στη δημιουργία μιας πιο βιώσιμης και κοινωνικά πιο δίκαιης εθνικής και παγκόσμιας οικονομία.

Στον αντίποδα της μαζικής παραδοχής –και σε κάποιες περιπτώσεις- της απόλυτης παράδοσης στην επέλαση των αγορών, ο συγγραφέας αντιτείνει ότι η έξοδος από τον καπιταλισμό δεν είναι πια ένα ουτοπικό όραμα, γιατί όλα στον κόσμο αλλάζουν και παύουν να είναι προνομιακά εργαλεία της ελίτ των κεφαλαίων και των φιλελεύθερων πολιτικών ηγετών του την εκπροσωπούν.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, έχοντας πλήρη επίγνωση των όσων συντελούνται γύρω μας, μπορούμε να σε ένα βαθμό να κατανοούμε και να τολμάμε να παρεμβαίνουμε στις κοσμογονικές αλλαγές, όχι απλώς να αντιδρούμε σε αυτές –μια παθογένεια της δογματικής Αριστεράς που έχει στοιχίσει στους πολίτες της Ευρώπης.

Ζούμε όντως στην εποχή, που, όπως ο Γιάννης Τσιρώνης αναφέρει στο βιβλίο του, «διαπιστώνεται με σκληρό τρόπο η κυριαρχία της εικόνας επί της ουσίας και της χρήσης επί της απόλαυσης, και τελικά το χρήμα από αντίκρισμα βασικών αγαθών αναβαθμίζεται σε αυτοσκοπό.

Πώς φθάσαμε όμως μέχρι εδώ;

Στο βιβλίο αποτυπώνεται συνοπτικά και με επάρκεια, η ροή των γεγονότων που σήμαναν την κυριαρχία και το «ξήλωμα» του σοσιαλδημοκρατικού καπιταλιστικού μοντέλου.

Η λήξη του Β΄Παγκόσμιου Πόλεμου σηματοδοτεί την δημιουργία δύο «κόσμων» σε Ανατολή και Δύση, που ωστόσο κινούνται με άλλους πρωταγωνιστές στην ίδια πορεία μέσα από τη βιομηχανική επανάσταση, την αγροτική ανάπτυξη και τον έλεγχο του εμπορίου.

Η σοσιαλδημοκρατία, επισημαίνει ο Γιάννης Τσιρώνης, «καταφέρνει να τιθασεύσει τις δυνάμεις της αγοράς και να εξασφαλίσει μια πρωτόγνωρη ειρήνη στην αιματοβαμμένη Ευρώπη. Ήταν επόμενο να κυριαρχήσει η αντίληψη ότι η αέναη ανάπτυξη του καπιταλισμού μπορεί να δημιουργεί πλούτο, ο οποίος, ακόμα και εάν δεν διανέμεται δίκαια, μπορούσε να εξασφαλίζει στους οικονομικά ασθενέστερους, υγεία, παιδεία, ασφάλεια και ίσες ευκαιρίες. Δυστυχώς, η αισιοδοξία διαψεύστηκε ταχύτατα».

Το μοντέλο της σοσιαλδημοκρατίας κατέρρευσε σα χάρτινος πύργος, μέσα από μια σειρά συνεκδοχικών γεγονότων που έφεραν στο επίκεντρο την Πράσινη Οικονομία και με κυρίαρχη την πετρελαϊκή κρίση που ξεκινά το 1973.

«Η κυρίαρχη άποψη και στα δύο πολιτικά μπλοκ, ότι η οικονομική ανάπτυξη και η μεγέθυνση του πλούτου μπορεί να είναι απεριόριστη, καταρρέει όταν η Ευρώπη βυθίζεται στην ύφεση εξαιτίας της πεπερασμένης διαθεσιμότητας ενός φυσικού πόρου!».

Δεύτερος κρίσιμος παράγοντας στη δεκαετία του 1970, είναι αυτό που πολύ εύστοχα χαρακτηρίζει ο συγγραφέας ως: «κακοήθη εξαλλαγή του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος».

Από τη δεκαετία του 1990 και την εκτίναξη του ιδιωτικού δανεισμού με εκατοντάδες χιλιάδες «προϊόντα», αυξάνει κατακόρυφα το ιδιωτικό χρέος, με αποτέλεσμα να εκτιμάται ότι το παγκόσμιο χρέος ξεπερνά πλέον το 260% του παγκόσμιου πλούτου».

Οι εξελίξεις στο μοντέλο της οικονομίας αδήριτα συμπορεύονται με νέες καταιγιστικές εξελίξεις:

Οι απτές συνέπειες της καταστροφής του περιβάλλοντος,η ανάδυση των ασιατικών αγορών σε πρώτη δύναμη,οι αλλαγές σε αραβικές και αφρικανικές χώρες,η γήρανση του πληθυσμού σε Ευρώπη και Ελλάδα, η περιθωριοποίηση του συνδικαλισμού,τα νέα προσφυγικά κύματα μέσα και από την κλιματική αλλαγή,η εμμονή της Ευρώπης να επιχειρεί μάταια να ανταγωνιστεί τις νέες δυνάμεις με όχι μόνο αναποτελεσματικά, αλλά εξαιρετικά δυσμενή ως προς τους πολίτες μέτρα και αποφάσεις,

όλα λειτουργούν ως «επιταχυντές» της κορύφωσης της κρίσης.

Συγχρόνως, την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ακολούθησε και η σοσιαλδημοκρατία που πεισματικά εξακολουθεί και ταυτίζεται με τον ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό, προκαλώντας απογοήτευση και οργή στους πολίτες, γεγονός που δίνει πρόσφορο έδαφος στην εσωστρέφεια και τον επιθετικό εθνικισμό.

Το βιβλίο του Γιάννη Τσιρώνη δεν προσφέρει μια νέα οικονομική στρατηγική ή έναν οδηγό οργάνωσης μεθόδων αντιμετώπισης της κρίσης του καπιταλισμού, αλλά χαρτογραφεί τις πιο πρόσφατες αντιφάσεις του, από τις οποίες τα διάφορα κινήματα μπορούν να αποκτήσουν πιο ακριβείς συντεταγμένες για την πορεία που θα ακολουθήσουν, ενώ παράλληλα βάζει στο κάδρο την Αριστερά με τις προκλήσεις μα και με τις εμμονές της.

Στο κρίσιμο ερώτημα πώς θα επιτευχθεί μια φιλική για τον άνθρωπο και το φυσικό του περιβάλλον κοινωνία, ο Γιάννης Τσιρώνης προτάσσει μοντέλα, αλλά όχι «μαγικές συνταγές».

Πρώτο είναι το κλίμα. Το θέμα της κλιματικής αλλαγής έχει γίνει ευρέως αντιληπτό. Οι Πράσινοι της Αριστεράς, που –παρά την έξαρση του εθνικισμού- σημειώνουν νίκες σε εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη, έχουν προτείνει δέσμες μέτρων που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν χωρίς περαιτέρω διαπραγματεύσεις: Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται η διαχείριση της ενέργειας.

Παράλληλα, η αυτοματοποίηση -που σήμερα δημιουργεί τεράστια κύματα απολύσεων- μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο δημιουργίας θέσεων εργασίας, χωρίς την εξουθένωση των εργαζόμενων.

Το σημερινό μοντέλο γραμμικής οικονομίας στηρίζεται στο τρίπτυχο: παράγω – καταναλώνω – πετάω, με εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να έχουν επιστρέψει σε καθεστώς «δουλείας»:

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας υπολογίζει ότι το 90% των 21 εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης από ιδιώτες ή επιχειρήσεις, ενώ το 10% είναι αναγκασμένοι να εργάζονται από το κράτος, σε στρατιωτικές ομάδες ανταρτών, ή σε φυλακές υπό συνθήκες που παραβιάζουν τους κανόνες της ΔΟΕ. Η σεξουαλική εκμετάλλευση αντιπροσωπεύει το 22% των νέων σκλάβων.Το 2005, η ΔΟΕ εκτιμά ότι τα παράνομα κέρδη από την καταναγκαστική εργασία ανήλθαν σε περισσότερα από 44 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας αναφέρει επίσης ότι η εμπορία ανθρώπων είναι η τρίτη μεγαλύτερη παγκόσμια εγκληματική βιομηχανία ύστερα από το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων.Η αμερικανική δουλεία τεχνικά καταργήθηκε το 1865, αλλά ένα παραθυράκι στη 13η Τροπολογία της επέτρεψε να συνεχίσει ως «τιμωρία για εγκλήματα» και κατά τον 21ο αιώνα. Δεν αποτελεί έκπληξη, ότι οι εταιρείες άσκησαν πιέσεις για έναν όλο και ευρύτερο ορισμό του όρου “έγκλημα” τα τελευταία 150 χρόνια. Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν περισσότερα (ως επί το πλείστον σκουρόχρωμα) άτομα που εκτελούν σήμερα υποχρεωτικά, κατ’ ουσία, απλήρωτη, σκληρή εργασία στην Αμερική από ό,τι υπήρχαν το 1830.Με το 5 % του παγκόσμιου πληθυσμού και το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού των φυλακών, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν το μεγαλύτερο έγκλειστο πληθυσμό στον κόσμο. Καμία άλλη κοινωνία στην ιστορία της δεν έχει φυλακίσει περισσότερους από τους ίδιους τους πολίτες της. Υπάρχουν μισό εκατομμύριο περισσότεροι κρατούμενοι στις ΗΠΑ από ό,τι στην Κίνα, η οποία έχει πέντε φορές τον πληθυσμό των ΗΠΑ. Περίπου 1 στους 100 ενήλικες στην Αμερική φυλακίστηκε το 2014. Από έναν ενήλικο πληθυσμό της τάξης των 245 εκατομμυρίων το έτος της έρευνας, υπήρχαν 2,4 εκατομμύρια έγκλειστα άτομα, σε φυλακή ή σε κάποιο κέντρο κράτησης.Η συντριπτική πλειοψηφία – το 86 τοις εκατό – των κρατουμένων έχουν φυλακιστεί για μη βίαια εγκλήματα, πολλά από τα οποία σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Οι μεγάλες επιχειρήσεις κερδίζουν πάρα πολλά χρήματα από την σωφρονιστική εργασία στις φυλακές:

Στο προσκήνιο έχουν δηλαδή εμφανιστεί δυναμικά οι «νέοι μονομάχοι», τους οποίους ο «γκουρού» της καπιταλιστικής οικονομίας Αλβιν Τόφλερ επικαλείται:

«Στην παγκόσμια αρένα σήμερα υπάρχουν πολύ περισσότεροι ανταγωνιζόμενοι μονομάχοι από όσους υπήρχαν τα προηγούμενα 300 χρόνια. Ορισμένοι από αυτούς είναι θρησκείες, όπως το Ισλάμ. Η Εκκλησία του Βατικανού είναι σημαντικός παγκόσμιος παίκτης καθώς και οι πολυεθνικές εταιρείες, τα δίκτυα διακίνησης ναρκωτικών και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις οι οποίες δικτυώνονται όλο και περισσότερο και είναι ικανές να σχηματίσουν πολύ γρήγορα πρόσκαιρες συμμαχίες για διάφορα ζητήματα. Υπάρχουν πολλοί ακόμη παίκτες, όπως μεμονωμένοι κερδοσκόποι ή μικρές ομάδες επενδυτών».

Ο Γιάννης Τσιρώνης αναφέρει τους πολιτικούς «πρωταγωνιστές» της αποδόμησης της σοσιαλδημοκρατίας, σε ΗΠΑ, Ευρώπη και, ασφαλώς στην Ελλάδα, των λεγόμενων «αριστερών κομμάτων» συμπεριλαμβανομένων.

Μέσα από τις σελίδες του συγκεκριμένου κεφαλαίου ο αναγνώστης μοιράζεται την άποψη του συγγραφέα σχετικά με την απουσία προτάσεων από τη δέσμη των κομμάτων της αντιπολίτευσης και τους εκπροσώπους του.

«Σε έναν κόσμο όπου η μεσαία τάξη απειλείται με φτωχοποίηση και η μικρομεσαία επιχείρηση συνθλίβεται, η σοσιαλδημοκρατία οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις επιλογές της: Είτε θα επιμείνει στην πρόσδεσή της στο νεοφιλελεύθερο άρμα, είτε θα συνομιλήσει με την υπόλοιπη Αριστερά», επισημαίνει ο Γιάννης Τσιρώνης για να σταθούμε στις διεργασίες του παρόντος, που είναι εξαιρετικά κρίσιμες όχι μόνο για τη χώρα μας, αλλά για όλο τον κόσμο, αφού, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Γιάννης. «Στις σημερινές συνθήκες ενός ακραία φιλελεύθερου περιβάλλοντος, να υλοποιηθούν πολιτικές που να εμποδίσουν τον επερχόμενο Αρμαγεδδώνα και, ταυτόχρονα, εντός του σημερινού συστήματος να οικοδομούνται οι νέες οικονομικές και κοινωνικές δομές».

Αντώνης Μπαλωμενάκης: Ο Τσιρώνης τολμά να ονειρεύεται. Ακόμα

Εισαγωγή

Στις μέρες μας τα κείμενα πολιτικού προβληματισμού δεν είναι πολλά. Και είναι λιγότερα, οπωσδήποτε, από το μακρινό ή κοντινότερο παρελθόν, όπου η έκδοση ενός βιβλίου ευρύτερου πολιτικού προβληματισμού γινόταν αντικείμενο συζητήσεων γραπτού και προφορικού πολλές φορές, λόγου.

Τότε, που όπως νοσταλγικά γράφει ο Τσιρώνης, το 90% των φοιτητών προτού ακόμα περάσει τα μαθήματα του πρώτου εξαμήνου είχε περάσει εξετάσεις στον ιστορικό υλισμό.

Αν και – όπως σημειώνει ο ίδιος – πέρασε ο καιρός που η φιλοσοφία, με τις πολιτικές αποχρώσεις και οι πολιτικές επιστήμες είχαν επίδραση στην πολιτική ένταξη, και, κατ΄ επέκτασιν, στην κοινωνία, εν τούτοις ένα βιβλίο με αναφορές στο κοινό παρελθόν, σε κοινές ανησυχίες και τις ελπίδες είναι παραπάνω από καλοδεχούμενο.

Έχομε μπροστά μας ένα βιβλίο που διαβάζεται άνετα, έχει αφετηρία το όχι μακρινό παρελθόν μας, σκιαγραφεί το παρόν την τρέχουσα όπως λέμε, πραγματικότητα. Κυρίως όμως, και εδώ προσδιορίζεται η αξία του, είναι ένα βιβλίο με τα μάτια ανοιχτά στο μέλλον. Στο μέλλον των κοινωνιών που αρνούνται να ισοπεδωθούν από αυτή την μετα-καπιταλιστική άνοιξη, όπως την ονομάζει ο Συγγραφέας και δρων πολιτικός, ο Γιάννης Τσιρώνης.

Είναι ευτύχημα που στην Ελλάδα το κίνημα της ριζοσπαστικής Οικολογίας συναντήθηκε σχετικά νωρίς με την ανερχόμενη κινηματική και Ριζοσπαστική Αριστερά. Από αυτήν τη συνεργασία σε επίπεδο διακυβέρνησης, μια συνεργασία – που ο Γιάννης θα την ήθελε όσμωση – μπορούμε να βγάλομε όλοι πολύ χρήσιμα συμπεράσματα. Να βοηθηθούμε για να προσδιορίσουμε τις συντεταγμένες ενός συνολικού αυθεντικού, ριζοσπαστικού υποκειμένου που θα διεκδικήσει την σταθερή πολιτική ηγεμονία στην Ελλάδα. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το βιβλίο ως μια μικρή μεν αλλ΄ εξόχως ενδιαφέρουσα συνεισφορά γι΄ αυτό.

Η μόνη «βουτιά» στο παρελθόν των πολλών και ποικίλων μεταξύ τους αριστερών κινήσεων στην Ελλάδα που θα επέτρεπε ο περιορισμένος χρόνος, είναι η αναφορά στο ιστορικά πολύ σημαντικό γεγονός ότι για πρώτη φορά εκεί γύρω στις αρχές της χιλιετίας άρχισε να διαφαίνεται πολύ έντονη η ανάγκη για συνεργασία των πολλών και συνήθως αλληλομαχόμενων δυνάμεων του χώρου της Αριστεράς.

Θα πρόσθετα και η κατανόηση ότι η Αριστερά δεν είναι μία και μοναδική. Ότι κάθε άτομο ή κίνηση που προσδιορίζεται απέναντι στην κυριαρχία των δυνάμεων της Αγοράς με σκόπευση τη δημιουργία μιας καλύτερης, πιο ανεκτικής, πιο δίκαιης εν τέλει κοινωνίας αποτελεί δυνάμει μία συνιστώσα ενός ευρύτερου ρεύματος.

Στην Ελλάδα η συνάντηση έγινε σε σημαντικό βαθμό και λειτούργησε καταλυτικά στην εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης. Τουλάχιστον ως το καλοκαίρι του ΄15 η Ελλάδα του παροιμιώδους πολλές φορές, πολιτικού αυτισμού που ενδημούσε στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς (κοινωνικής και πολιτικής) υπήρξε πρωτοπόρος και ένα μοντέλο που (όπως σημειώνει ο Τσιρώνης) το σποράκι του απλώθηκε στην Πορτογαλία και την Ισπανία, κυρίως, και αποτέλεσε και αποτελεί αντικείμενο προσοχής και μελέτης σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες ακόμα και στη Γερμανία.

Μακριά από αγιογραφίες και πολιτική καλλιέργεια ο Τσιρώνης επιχειρεί να ψηλαφίσει την κατάσταση που βρίσκονται σήμερα τα πολιτικά υποκείμενα που – δυνάμει – μπορούν να σταθούν απέναντι στο «μετακαπιταλισμό» δηλαδή στην παγκοσμιοποιημένη κυριαρχία των δυνάμεων της αγοράς την μελανή έως απάνθρωπη και δυσοίωνη πλευρά της κυριαρχίας των οποίων έχει ήδη σκιαγραφήσει στο πρώτο μέρος.

Με επιμέλεια και με αναφορά σε επίσημα κείμενα ασκεί κριτική στο κομμουνιστικό κόμμα στο οποίο καταλογίζει εντεινόμενη αμηχανία και αντιφατικότητα στην απομονωτική αντίληψή του ότι σε συνθήκες καπιταλισμού είναι αδιανόητη η ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών από την Αριστερά και η υλοποίηση πολιτικών σε διαφορετική κατεύθυνση από τον νέο-φιλελευθερισμό.

Σημειώνει χαρακτηριστικά (σελ. 122)

«Η παρακμή (της λεγόμενης «παραδοσιακής» Αριστεράς) οφείλεται στο ότι αδυνατεί να τοποθετηθεί πάνω ζέοντα προβλήματα της συγκυρίας, όπως η καταστρεπτική εξάντληση των φυσικών πόρων και – κυρίως – την ανάγκη ωρίμανσης (σε αντικειμενικό και υποκειμενικό επίπεδο) των παραγωγικών δυνάμεων». Επικαλείται τη γνωστή θέση του Μαρξ που προσδιορίζει τη στιγμή της ριζικής κοινωνικής αλλαγής ως τη στιγμή που έχουν ωριμάσει οι αλλαγές στις σχέσεις παραγωγής.

Επίσης επισημαίνει την αδυναμία του ΚΚΕ να απαντήσει επί της ουσίας τόσο στα ιστορικά ερωτήματα για τους δρόμους που ακολούθησε η Οκτωβριανή Επανάσταση και κυρίως για τις αιτίες κατάρρευσης του σοβιετικού μοντέλου όσο και για τη σημερινή κατάσταση σε κράτη όπως η Κίνα, η Κούβα, το Βιετνάμ και κυρίως η Β. Κορέα που – όπως σημειώνει – α@@@νονται από τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό.

Κριτικά προσεγγίζει ακόμα ο Τσιρώνης τόσο την έλλειψη σε βάθος μελέτης του διπλού φαινομένου τόσο της νέας κοινωνικής διαστρωμάτωσης – με παράδειγμα την αδυναμία χάραξης ιδιαίτερης πολιτικής απέναντι στις πολυεθνικές με τα απρόσωπα διευθυντήρια και τους, κατ΄αυτόν, μισθωτούς σκλάβους – τα στελέχη τους. Κρίνει θετικά αν και ατελέσφορη σε πολιτικό επίπεδο, την ύπαρξη αναρχικών κινήσεων μη βιας, διαχωρίζοντάς τα από τις κινήσεις πολιτικής βίας, για τις οποίες γράφει ότι αργά ή γρήγορα διαβρώνονται από μυστικές υπηρεσίες και καταλήγουν να υπηρετούν το κακό για το οποίο πολεμάνε, ενώ ταυτόχρονα καθηλώνουν τις μάζες μέσω του εξής μηχανισμού, που το χαρακτηρίζει «σύνδρομο του Ζορρό»: «Υπάρχει κάποιος που καθαρίζει για πάρτη μας» που οδηγεί στην απραξία ανάμικτη με το φόβο ανάμιξης σε κάθε ριζοσπαστική πολιτική αμφισβήτησης. Έτσι όμως εδραιώνεται η λογική της ανάθεσης. Ο συγγραφέας δεν διστάζει να χαρακτηρίσει λοιπόν τα κινήματα βίας ή του «εφιάλτη κάθε μαζικής προσπάθειας που στηρίζεται στη συμμετοχή».

Το τρίτο μέρος του βιβλίου αφιερώνει σημαντικό χώρο για τη στάση της ευρύτερης Αριστεράς στην αναζήτηση μια Νέας Οικονομίας.

Αφού κριτικάρει με δριμύτητα πλευρές της θεωρίας για κεντρικό κρατικό σχεδιασμό της Οικονομίας και τα λογικά, φιλοσοφικά αλλά και σε επίπεδο πρακτικής αντιμετώπισης των αναγκών της κοινωνίας, αδιέξοδα στο τρίτο και τελευταίο μέρος, που αποτελεί και την πολιτική πρόταση αυτού του βιβλίου, ο Τσιρώνης

Μετά τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι ο Συγγραφέας είναι ενάντια στη λογικής της, του δήθεν Επαναστατικού μαξιμαλισμού, καθώς, όπως λέει, η παρακμή ενός μοντέλου (εν προκειμένω του μετα-καπιταλισμού της χρηματοπιστωτικής δικτατορίας) δεν το οδηγεί αναγκαστικά σε κατάρρευση γι΄ αυτό πρέπει «εν σπέρματι» να ορθώνεται μια νέα εναλλακτική πρόταση.

Κάθε καθυστέρηση, μας λέει, είναι σε βάτος της ανθρωπότητας.

Στο ακανθώδες ερώτημα ποια θα μπορούσε να είναι τα χαρακτηριστικά ενός νέου πολιτικού φορέα που θα αναλάβει την πορεία προς τη νέα οικονομία και τη νέα κοινωνία, ο Τσιρώνης τοποθετείται με προσοχή αλλά και τρόπο χαρακτηριστικά αδογμάτιστο.

Προσπαθεί επαγωγικά να φθάσει σε ένα συμπέρασμα δίνοντας απάντηση σε θεμελιώδη ερωτήματα που πηγάζουν από τις εμπειρίες του παρελθόντος.

Θέτει σε έντονη αμφισβήτηση το εάν αρκεί η απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής ενώ ταυτόχρονα ανάγει σε προτεραιότητες

τη διαφύλαξη της πλανητικής βιωσιμότηταςτην υπεράσπιση της κοινωνικής συνοχής και των κοινωνικών δικαιωμάτων με έμφαση στην ποιότητα ζωής. Η διασφάλισή των όπως τις ονομάζει «εξωχρηματικών παροχών» για τις οποίες, βεβαίως, πρέπει να πρωτοστατεί το πρωτοποριακό (μη επαναστατικό, όπως το ονομάζει) υποκείμενο αποτελεί ύψιστη προτεραιότηταη σταδιακή ανάπτυξη και κυριάρχηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου της κοινωνικής οικονομίας και της οικονομίας του διαμοιρασμούτο βασικό επιχείρημα για την ανάγκη πρώτα να διαμορφωθεί και (γιατί όχι;) να κυριαρχήσει η νέα μορφή παραγωγικών σχέσεων ο Τσιρώνης το αντλεί από την εμπειρία των ανατροπών. Μας λέει ο Συγγραφέας όσες φορές Αριστερά πήρε την εξουσία χωρίς να έχουν ωριμάσει οι παραγωγικές δυνάμεις, και έπρεπε να δώσουν την πρωταρχική μάχη για την παραγωγική ανατροπή (Λένιν, Μάο, Κάστρο) βρέθηκαν σε αξιέξοδο.

Αξιοποιεί τον Μαρξ, που λέει ότι στον πρόλογο της «Κριτικής Πολιστικής Οικονομίας «Σε μια ορισμένη βαθμίδα εξέλιξης τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες σχέσεις παραγωγής (…) τότε, από δυνάμεις ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων , οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους» για να ανατρέψει το «κλασικό» συμπέρασμα ότι πάντοτε προηγείται η επανάσταση από την μεταβολή στη λειτουργία των παραγωγικών δυνάμεων.

Εκεί ακριβώς (σελ. 178) εντοπίζει την «πιο ουσιώδη διαφορά της πολιτικής Οικολογίας από την ορθόδοξη Αριστερά:

Για την πολιτική Οικολογία η ανατροπή των σχέσεων παραγωγής όχι απλώς μπορεί αλλά και απαιτείται να γίνει «παράλληλα αν όχι νωρίτερα από την πολιτική ανατροπή». Η εκτίμηση αυτή καταφάσκει φυσικά την ανάγκη «να δομηθεί άμεσα η νέα οικονομία, δημιουργώντας εναλλακτικές δομές παραγωγικής διαδικασίας, παρακάμπτοντας την ασυδοσία των πολυεθνικών και ανεξάρτητα από τον πολιτικό συσχετισμό» (η διατύπωση του κειμένου)

Η οικοδόμηση νέων σχέσεων παραγωγής «εδώ και τώρα» που ζητά ο Συγγραφέας, προϋποθέτει την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών σε αυτόνομα κινήματα και συμμετοχικές διαδικασίες, την επιδίωξη ανάληψης – και όχι την αποφυγή – κυβερνητικών ευθυνών, όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν, και τον εκδημοκρατισμό των υπερεθνικών θεσμών.

Για να τιμήσω την παράδοση πρώτον της μακρηγορίας των συγκεντρώσεων της Αριστεράς, και δεύτερον των ιδεολογικών ή ιδεολογικού τύπου διαξιφισμών που δεν έπαψε και δεν πρέπει να πάψει να χαρακτηρίζει τον πολιτικό μας χώρο, θα κλείσω με μερικές προσωπικές σκέψεις, απότοκες της ανάγνωσης του βιβλίου που έχω σήμερα την τιμή να παρουσιάζω:

Αναγνωρίζω ότι η πηγή τους είναι οι δικές μου ιδεολογικές και κοσμοθεωρητικές καταβολές.

Τις λέω συνοπτικά, με την προτροπή να γίνει μια συζήτηση απόψε, που θα φανεί χρήσιμη σε όλους μας.

1.- Ο Δημοκρατικός τρόπος προς το σοσιαλισμό δεν παραγνωρίζει την ανάγκη επιβολής πάνω στον σκληρό πυρήνα του κράτους. Η συγκρουσιακή διάσταση των αλλαγών δεν αναιρείται από την επιλογή της σταδιακής διεύρυνσης και εμβάθυνσης νέων δομών και αντιλήψεων. Το κοινωνικό πεδίο, επίσης, πρέπει να κατανοείται και ως πεδίο συγκρούσεων – ενδεχομένως σφοδρών – και όχι απλώς ως πεδίο πειθούς ή αποκαλύψεως.

2.- Η επιλογή της βαθμιαίας και σε συνάρτηση με τον συσχετισμό δύναμης προόδου της διαδικασίας αλλαγών δεν αποκλείει την αξιοποίηση συγκεκριμένων ιστορικών ευκαιριών που θα υπαγορεύουν τη λήψη πολιτικών αποφάσεων που με τη σειρά τους θα επιταχύνουν τη διαδικασία μετασχηματισμών. Τυχόν άρνηση αυτή της πιθανότητας αναιρεί την προοπτική επιτυχίας.

3.- Το κράτος δεν είναι παρά η αποκρυστάλλωση του συσχετισμού δύναμης μέσα στην κοινωνία ανάμεσα στις οικονομικές ελίτ και στις δυνάμεις της εργασίας. Είναι γνωστό ότι η νεοφιλεύθερη αφήγηση συνεχώς προσαρμόζει δομές και μηχανισμούς της Εξουσίας για την διατήρηση και ει δυνατόν, την επέκταση της κυριαρχίας της. Δεν υπάρχει κανείς απολύτως λόγος να μην κάνουν το ίδιο, όταν τους δοθεί η δυνατότητα διακυβέρνησης, και οι αντίπαλες δυνάμεις. Κομβικό ζήτημα είναι η συμμετοχή και ο έλεγχος. Καταλήγουμε στον κανόνα να είναι η δημοκρατικός προγραμματισμός και ο διαρκής και σε βάθος κοινωνικός έλεγχος και τα στοιχεία που θα διαφοροποιήσουν το υπό κατασκευήν νέο πολιτικό σύστημα.

4.- Η πολιτική εξουσία έχει αποδυναμωθεί στις μέρες μας αποφασιστικά. Αυτό έγινε σταδιακά αλλά με πρόγραμμα με προσήλωση, λ.χ. με σειρά νεοφιλελεύθερων ρυθμίσεων όπως (α) η μεταφορά εξουσιών απευθείας στις ελίτ (χρηματοδοτικές ροές, ΜΜΕ, τραπεζική πίστη, υποδομές), (β) με την εκχώρηση εξουσιών σε «ανεξάρτητες» αρχές ειδικά σχεδιασμένες ώστε η πρόσβαση των πολιτών να έχει μάλλον συμβολικό χαρακτήρα και (γ) με την αυξανόμενη εξουσία των διεθνών οικονομικών κέντρων με εκχώρηση του αποφασιστικού ρόλου στη χάραξη των κυριότερων πολιτικών (νομισματική, αγροτική κλπ), η πολιτική εξουσία αποδυναμώθηκε. Για να έχει βάθος χρονικά και από την πλευρά της αλλαγής του συσχετισμού δύναμης, η αριστερή διακυβέρνηση πρέπει να αλλάζει διαρκώς τους όρους άσκησης της πολιτικής εξουσίας, με γνώμονα τη διαρκή αύξηση των παρέμβασης των πολιτών στα ζητήματα διακυβέρνησης.

Θα μπορούσε κανείς να αναριθμεί πολλά σημεία που, όντας ταυτόχρονα παλιά αλλά και νέα, με την έννοια ότι τώρα, πρώτη φορά στην Ελλάδα αντιμετωπίζονται.

Δεν έχει νόημα παρά μόνο εάν συνδυαστεί με την εξής παρατήρηση με την οποία θέλω να τελειώσω:

Η σύγχρονη ριζοσπαστική αριστερά πρέπει να πιστέψει ξανά, βαθιά, έμπρακτα και μαχητικά στη δική της λογική, τη λογική της δημοκρατίας της συνεργασίας, της διαρκούς προωθητικής υπηρέτησης των κοινωνικών αναγκών, να δείξει εμπιστοσύνη στο λαό και στην αυτόνομη παρέμβασή του. Να μείνει, με άλλα λόγια, σταθερή στο μετασχηματιστικό της προσανατολισμό.

Η «μετακαπιταλιστική Άνοιξη» δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε με τον συνοδοιπόρο Γιάννη, πρέπει να είναι συμμετοχική, εναλλακτική, να σέβεται τον άνθρωπό και τη φύση.

Σ΄αυτό το τρίπτυχο συμπυκνώνει την πρόταση της Πολιτικής Οικολογίας στην Ελλάδα του σήμερα και του αύριο.

Με σεμνότητα υπογράφει όχι ως παντογνώστης και κάτοχος της μίας και μοναδικής αλήθειας – από τέτοιους έχομε χορτάσει στην Αριστερά, αλλά με την αγωνία ενός πολίτη που συναισθάνεται την ευθύνη του απέναντι στην κοινωνία και το μέλλον.

Οφείλομε βέβαια να εκτιμήσουμε τη συνεισφορά του στο σύγχρονο προβληματισμό για την Αριστερά της εποχής μας. Πιστεύω η σύντομη αυτή ανάλυση να σας μετέδωσε την εκτίμησή μου για την ειλικρίνεια και την αμεσότητα των απόψεων του Γιάννη την οποία μου προκάλεσε η ανάγνωση του τελευταίου του βιβλίου.

Θα τις πούμε ουτοπικές;

Ας μην προτρέχουμε. Είναι έδαφος για συζήτηση και προβληματισμό. Άλλωστε στις σύγχρονες συνθήκες της τεχνολογικής έκρηξης οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν δραστικά την κοινωνία είναι πολλοί, αλλάζουν διαρκώς και έρχονται και άλλοι….

Ας ευχαριστήσουμε το Γιάννη και για έναν ακόμα, τελικό λόγο:

Επειδή μικά για τις μνήμες, τους ενθουσιασμούς και τις απογοητεύσεις μας με τη φωνή της αισιοδοξίας και, κυρίως, του διαρκούς αγώνα. Καλύτερο μέλλον στους πολλούς,

Επειδή τολμά και ονειρεύεται. Ακόμα!

Ρεπορτάζ: Κατερίνα Πολύζου – Ηλεκτρονική Επεξεργασία: Γιώργος Βλαζάκης – Photo zarpanews

www.ert.gr