Έχει δίκιο ο Αλ. Τσίπρας για την «Ευρώπη των Βασιλέων»; (άρθρο)

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Είχε διπλό ενδιαφέρον η ομιλία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα κατά την τελετή βράβευσής του από το Δικηγορικό Σύλλογο του Παρισιού.
Από τη μια περιείχε ουσιαστική κριτική στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ενώ από την άλλη ξεκαθάρισε το ιδεολογικό στίγμα της κυβέρνησης, υιοθετώντας την αντίληψη ότι ο δρόμος για κοινωνική και οικονομική αλλαγή περνάει μέσα από την Ευρώπη.
Χρησιμοποίησε τα εξής λόγια:
«Δεν θα αρκεστώ να πω ότι, είμαι Ευρωπαίος επειδή είμαι

Έλληνας. Αλλά θα πω και κάτι ακόμα, διότι δεν θέλω να σας κρύψω σήμερα την πολιτική μου ταυτότητα, θα πω ταυτόχρονα ότι είμαι και ευρωπαϊστής, ακριβώς επειδή είμαι αριστερός.
Και έχω πειστεί ότι ο αγώνας για τη βελτίωση της θέσης των εργαζομένων θα δοθεί και θα κριθεί στην Ευρώπη. Εάν δεν κερδηθεί εκεί, δεν θα κερδηθεί πουθενά.
Αυτό είναι κατά την άποψή μου το δίδαγμα της Ιστορίας.»
Ανάλογες θέσεις έχουν διατυπωθεί και στο παρελθόν από τον πρωθυπουργό, όπως για παράδειγμα όταν ήταν υποψήφιος της ευρωπαϊκής αριστεράς στις ευρωεκλογές του 2014.
Τώρα επανέρχονται, για πρώτη φορά με τέτοια σαφήνεια και έμφαση.
Το γεγονός αυτό πιθανότατα αντανακλά τις ιδεολογικές διεργασίες που συντελούνται μέσα στο κόμμα του Αλέξη Τσίπρα, καθώς αυτό προσαρμόζεται στην κυβερνητική πραγματικότητα και τον οικονομικό ρεαλισμό και σε μια στιγμή που φαίνεται να επιχειρεί μια προσέγγιση με τις δυνάμεις της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, αλλά πιθανόν και της εγχώριας.
Υπό αυτήν την έννοια η ομιλία του πρωθυπουργού, έχει κομβική σημασία και μένει να φανεί πώς θα εξελιχθεί η επιχειρούμενη μετάβαση σε σχέση με τις εσωκομματικές ισορροπίες.
Το ενδιαφέρον είναι ότι ο κ. Τσίπρας δεν «αθώωσε», ούτε εξιδανίκευσε την ευρωπαϊκή ενοποίηση, όπως συχνά γίνεται σε ανάλογες περιστάσεις, όπου διατυπώνονται κοινοτοπίες για τη σημασία της ευρωπαϊκής πορείας.
Αντιθέτως ο κ. Τσίπρας καυτηρίασε την πορεία της Ε.Ε., ιδιαίτερα για τις επιλογές που επικράτησαν μετά την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης, δίνοντας έμφαση στο πως εξελίχθηκε σε κρίση δημοκρατίας, πώς αυξήθηκαν οι ανισότητες και οι κοινωνικές και οικονομικές αποκλίσεις.
Αναφέρθηκε μάλιστα, κομψά αλλά σαφέστατα και στην «αεροπειρατεία» των ευρωπαϊκών θεσμών από την ηγεμονεύουσα Γερμανία καθώς και στην επικράτηση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας.
Ο πρωθυπουργός επικαλέστηκε μάλιστα τη ρήση του Βίκτωρος Ουγκώ ο οποίος έγραφε το 1855: “Αυτό που ορθώνεται ετούτη τη στιγμή δεν είναι η Ευρώπη των λαών, είναι η Ευρώπη των βασιλέων” για να παρατηρήσει: «Πιστεύω ότι αν (ο Βίκτορ Ουγκό) ζούσε σήμερα, θα αντικαθιστούσε τους βασιλείς, με τους τεχνοκράτες και τους τραπεζίτες».
Οι επικρίσεις του Αλέξη Τσίπρα προς την Ευρώπη δεν είναι καθόλου αντιφατικές με την θέση που διατύπωσε ότι η πολιτική και κοινωνική μάχη μπορεί να δοθεί μόνο στο ευρωπαϊκό πεδίο.
Διότι η αντικειμενική πραγματικότητα σήμερα είναι ότι έχει επικρατήσει παγκοσμίως ένα μοντέλο οικονομικής λειτουργίας το οποίο βασίζεται στις λεγόμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στην παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου και των αγορών, ένα μοντέλο το οποίο δεν επιτρέπει τις παρεκλίσεις.
Η ισχύς των αγορών υπερβαίνει πλέον την εξουσία των εθνικών κρατών.
Δεν είναι μόνο η μικρή Ελλάδα που βρίσκεται αντιμέτωπη με τις τερατώδεις δυνάμεις των αγορών.
Εάν υποθέσουμε ότι ακόμα και μια ισχυρή χώρα όπως η Γαλλία ή η Γερμανία αποφάσιζε μόνη της να αλλάξει οικονομική πολιτική, αυξάνοντας για παράδειγμα τις κρατικές δαπάνες και την κοινωνική προστασία, θα αντιμετώπιζε την επόμενη μέρα φυγή κεφαλαίων, χρηματοοικονομική αστάθεια και κρίση.
Όμως η Ε.Ε. ως σύνολο, ως ισχυρή περιφερειακή δύναμη, έχει άλλες δυνατότητες, έχει δύναμη πυρός και μπορεί να αντεπεξέλθει βάζοντας τον πήχη ψηλότερα.
Μέχρι σήμερα, βέβαια, η Ενωμένη Ευρώπη κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση, κατεβάζοντας τον πήχη και υιοθετώντας όλο και πιο νεοφιλελεύθερες λογικές.
Εκεί, όμως, είναι και το πεδίο που πρέπει να δοθεί η μάχη, στην αλλαγή των συσχετισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στον αναπροσανατολισμό της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Κάτι τέτοιο μπορεί να μοιάζει ουτοπικό σήμερα, αλλά η ουτοπία είναι το καύσιμο της κοινωνικής αλλαγής.