INPUT 2017: «Μακροβούτι» στο «οικοσύστημα» των Δημόσιων Τηλεοράσεων

του Κωνσταντίνου Καρίκη

Αν θελήσει κάποιος να συνοψίσει σε μια φράση τις τέσσερις ημέρες του διεθνούς Συνεδρίου των Δημόσιων Τηλεοράσεων, ένα είναι σίγουρο: ότι όσο και να προσπαθήσει δεν μπορεί.

Εδώ και 41 χρόνια εκπρόσωποι των Δημόσιων Τηλεοράσεων από κάθε γωνιά του πλανήτη συναντώνται για τέσσερις μέρες γεμάτες ιδέες, προβληματισμούς, πειράματα πετυχημένα και αποτυχημένα, παραγωγές που πάλλονται από τη φρεσκάδα της πρωτοπορίας αλλά και projects που πνίγει η κοινοτοπία.

Το INPUT, που φέτος φιλοξενήθηκε στην Θεσσαλονίκη

από τις 7 μέχρι τις 11 Μαΐου, δεν είναι το παραδοσιακό συνέδριο «Δημοσίων Σχέσεων», ούτε μοιάζει με ένα κλασσικό συνέδριο των Δημόσιων Τηλεοράσεων όπου αφού ακουστούν οι διακηρύξεις για την αναγκαιότητα ύπαρξης τους, αφού οι σύνεδροι αυτοεπιβεβαιωθούν με μακροσκελείς ομιλίες θα εκλέξουν «Κεντρική Επιτροπή», θα τραγουδήσουν τον «ύμνο» και θα αφοσιωθούν απερίσπαστοι στην κατανάλωση Κοκτέιλ παρά το δειλινό. Οι σύνεδροι δεν είναι εκλεγμένοι, δεν ορίζονται από «διαδικασίες», δεν παρευρίσκονται «αριστίνδην».

Το INPUT είναι η μεγαλύτερη «βιτρίνα» της παγκόσμιας τηλεοπτικής παραγωγής που γίνεται με δημόσιο χρήμα, της «Τηλεόρασης για το Δημόσιο Συμφέρον», όπως είναι και το σύνθημα του συνεδρίου. Τηλεοπτικά προγράμματα, Ντοκιμαντέρ και Μυθοπλασία κυρίως, φτιαγμένα άλλοτε με τις παραδοσιακές συνταγές, άλλοτε με αμφίβολης αποτελεσματικότητας πρωτοποριακές συλλήψεις.

Και αυτό ακριβώς είναι που ξεχωρίζει τις Δημόσιες Τηλεοράσεις: Ο πειραματισμός δεν είναι μια περιθωριακή ενασχόληση κάποιων εκκεντρικών εγκεφάλων που δουλεύουν σε ξεχασμένα γραφεία στο τέλος κάποιου διαδρόμου. Είναι η καθημερινή μάχη να συνεχίσουν οι οργανισμοί μας να παρακολουθούν το σφυγμό της κοινωνίας στην οποία απευθύνονται, της κοινωνίας που τους (μας) χρηματοδοτεί, σε τελική ανάλυση.

Και φυσικά να παρακολουθήσουν, να καταγράψουν, να αποκωδικοποιήσουν και να αφηγηθούν στο μεγάλο κοινό τις κάθε χώρας τα μεγάλα γεγονότα που αλλάζουν τις ιστορίες των λαών.

Όπως ας πούμε, επιχειρεί ση της ειρηνευτικής προσπάθειας που, παρά τα απογοητευτικά βήματα προς τα πίσω, παραμένει ζωντανή.

Ένα μάλλον ανιαρό και σχεδόν προπαγανδιστικό τηλεοπτικό road-trip σε μια χώρα που προσπαθεί να αντιληφθεί την αξία της Ειρήνης, πρώτα απ’όλα, δεν παύει να είναι μια φιλότιμη προσπάθεια της RTVC να κάνει «Τηλεόραση Μαζί με το Κοινό», με συγκινητικές στιγμές, όπως την συγκλονιστική αφήγηση του πρώην αντάρτη.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά (το κοινό σε ρόλο συν-δημιουργού και την αφήγηση-παρέμβαση σε ένα κορυφαίο, ιστορικών διαστάσεων γεγονός βρίσκουμε και στο άρτιο όσο και συγκλονιστικό

Για ενενήντα λεπτά που κόβουν την ανάσα πρόσφυγες από διάφορες χώρες αφηγούνται την ιστορία του περάσματος του καθενός στην Ευρώπη. Οι δημιουργοί δεν παρεμβαίνουν παρά μόνο για να μοντάρουν τις αφηγήσεις τους και το υλικό από τα κινητά τους τηλέφωνα: τις αγωνιώδεις στιγμές στις βάρκες, τους παρολίγο πνιγμούς, τη λυτρωτική συνάντηση με την ελληνική ακτοφυλακή, τη φρίκη του ελεγχόμενου από δουλέμπορους καταυλισμού στην καρδιά της Λιβυκής Ερήμου. Οι πρόσφυγες-μετανάστες δεν είναι κομπάρσοι σε ένα ακόμη συγκινητικό τηλεοπτικό προϊόν, είναι συν-δημιουργοί. Καταγράφουν στα κινητά τους τηλέφωνα την ιστορία τους, την εμπιστεύονται στους Γερμανούς Δημιουργούς και το αποτέλεσμα καθηλώνει.

Κι αν η κλασική τηλεοπτική αφήγηση υποκύπτει σιγά-σιγά όλο και περισσότερο στην «συμμετοχική» παραγωγική διαδικασία, η φρενιτιώδης ανάπτυξη των Social Media είναι ίσως ο μεγαλύτερος πειρασμός για τις Γηραιές Κυρίες: Εδώ τα πράγματα είναι πιο σύνθετα: Θα νικήσουμε ποτέ το Facebook;

«Ποτέ», είναι η απάντηση. «Έχουν τον αλγόριθμο, δεν μπορείς να τα βάλεις με τον αλγόριθμο». Ποιο είναι λοιπόν το μέλλον για τις δημόσιες τηλεοράσεις όταν έχουν απέναντι ένα Κοινωνικό Δίκτυο τόσο πανίσχυρο που για μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Γης είναι η μοναδική καθημερινή τους επαφή με το Ιντερνετ, είναι γι’ αυτούς ΤΟ Ιντερνετ; «Παράγεις υλικό αποκλειστικά γι’ αυτήν, αλλά και για τις άλλες νέες πλατφόρμες» απαντά κατηγορηματικά ο Muslim Alim, ο «σταρ» του πάνελ και Παραγωγός του περίφημου “The Social” του BBC.

«Οι νέοι άνθρωποι είναι εκεί έξω, η παραδοσιακή τηλεόραση τους αφορά όλο και λιγότερο, στα κοινωνικά δίκτυα βρίσκουν αυτό που θέλουν. Ο μόνος τρόπος λοιπόν για το BBC να μείνει σε επαφή μαζί τους, είναι να τους δώσει πρωτότυπο περιεχόμενο ΜΕΣΑ από τα κοινωνικά δίκτυα». Και γιατί όχι να επενδύσει σε νέα ταλέντα των Social και να τους παραχωρήσει χώρο στις παραδοσιακές πλατφόρμες;

«Επειδή το κάναμε, σαρώσαμε και λίγους μήνες μετά …ξεφούσκωσε» απαντά κατηγορηματικά. Με άλλα λόγια, έκαστος στο είδος του, και ο Youtuber στο Youtube, όχι στο BBC One.

«Δηλαδή η παραδοσιακή τηλεόραση και το παραδοσιακό ραδιόφωνο κινδυνεύουν» το εύλογο ερώτημα: «Κατηγορηματικά όχι» η απάντηση. Η συνύπαρξη των παραδοσιακών διαύλων με τις νέες πλατφόρμες είναι το μέλλον, κάθε τι νέο θα συμπληρώνει τα παλιά και τίποτα δεν πρόκειται να αντικαταστήσει κάτι άλλο… «Και οι νέες πλατφόρμες που εμφανίζονται συνεχώς από το πουθενά δεν είναι ένας διαρκής πονοκέφαλος;» «Είναι. Αλλά εδώ τη λύση τη δίνει το Facebook: Δίνουν τόσα λεφτά για να αποκτήσουν κάθε χαρακτηριστικό του κάθε νέου ανταγωνιστή τους που …εμείς δεν χρειάζεται να κάνουμε πολλά.»

Δεν είναι μόνο το Facebook όμως η μόνη mega-πλατφόρμα που αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού: Κρίσιμος είναι και ο ρόλος του Netflix. Η υπερ-βιντεοθήκη του Ίντερνετ όσο εξαπλώνεται, τόσο περισσότερο περιεχόμενο χρειάζεται. Ο λαβύρινθος των πνευματικών δικαιωμάτων και η τακτική πολλών στούντιο να αποσύρουν τα προγράμματά τους για άλλες πλατφόρμες οδηγεί τον νέο κολοσσό της οικιακής ψυχαγωγίας να χτυπά όλο και πιο συχνά την πόρτα των Δημόσιων Τηλεοράσεων για αγορές. Τα χρήματα καλά, το κοινό παγκόσμιο, ωστόσο τα συμβόλαια δεν κλείνουν παρά μόνο εάν το Δημόσιο κανάλι παραδώσει -ουσιαστικά- κάθε δυνατότητα εκμετάλλευσης του προϊόντος του. Α, και κάτι ακόμη: Θές να δεις τι «πούλησε» το πρόγραμμά σου στο παγκόσμιο κοινό; Ε, δεν θα δεις! Τα data κρατούνται επτασφράγιστο μυστικό, και ουσιαστικά όποιος πουλήσει στο Netflix, ξεχνά το προϊόν του. Με δυο λόγια, το δέλεαρ μεγάλο, αλλά οι «γκρίζες ζώνες» πολλές, θολώνουν το τοπίο και προβληματίζουν τα στελέχη των εμπορικών τμημάτων.

Γκρίζα ζώνη όμως δεν είναι καθόλου το θέμα της χρήσης δραματικού «ντόπινγκ» αυτό που στα αγγλικά αποκαλείται «sensualization»: Κοντινά πλάνα σε πρόσωπα έτοιμα να σπάσουν από συγκίνηση, κινήσεις που κάνουν «ζουμ» στον ανθρώπινο πόνο, μουσική υπόκρουση που επιδιώκει να υπαγορεύσει συναισθήματα.

Στη θεματική ενότητα «Εμείς και Αυτοί» συγκρούονται δύο εντελώς διαφορετικής αντίληψης και τεχνικής ντοκιμαντέρ. Από τη μία το Δανέζικο «Mosques Behind The Veil» (DR) με κρυφές κάμερες, μουσική θρίλερ επιδιώκει να «αφυπνίσει» τον τηλεθεατή παρουσιάζοντας μεγάλα τζαμιά ως φυτώρια ακραίας ισλαμιστικής διδασκαλίας και φανατισμού.

Τα υποβλητικά πλάνα, η συνεχής αγωνία στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών «μυστικών ρεπόρτερς» και η ανατριχιαστική μουσική υπόκρουση δεν αφήνουν αμφιβολία: Εδώ πέρα συμβαίνει κάτι πολύ κακό, εξυφαίνεται μια απειλή κατά της Δύσης. Το κοινό της αίθουσας έχει διαφορετική άποψη, ωστόσο: Οι Δανοί καταφέρνουν να εξαγριώσουν τους συνέδρους που παρακολούθησαν την προβολή, και τα χαστούκια είναι αλλεπάλληλα: «Επικεντρώνετε σε λίγα, μεμονωμένα τεμένη και δημιουργείτε εντυπώσεις γενικευμένης απειλής – με τη μουσική υποβάλλετε από την αρχή την αίσθηση ότι μπροστά μας γίνεται κάτι κακό – εμείς στη χώρα μου έχουμε μουσουλμάνους εδώ και δεκαετίες και τα φαινόμενα εξτρεμισμού είναι ελάχιστα, μήπως το πρόβλημα είναι στη χώρα σας και το ντοκιμαντέρ σας παραπλανά κάνοντας focus σε περιθωριακά φαινόμενα;» μερικά μόνο από τα οργισμένα σχόλια.

Στον αντίποδα, το αμερικάνικο «Pervert Park», (PBS) ένα συγκλονιστικό αφήγημα που καταγράφει τη ζωή σε μια νέου τύπου δομή στην πολιτεία της Φλόριντα, που λειτουργεί για αποφυλακισμένους δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων. Μια δύσκολη ιστορία, «άνθρωποι-τέρατα» σε ένα σκληρό αφήγημα που χτυπά σε κάθε νεύρο.

Την ώρα λοιπόν που τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων υποκύπτουν στον πειρασμό να «γαργαλήσουν» τον τηλεθεατή με μουσική επένδυση, οι δημιουργοί του PP πετάνε στο καλάθι των αχρήστων κάθε συνταγή sensualization: Δεν υπάρχει ζουμ στο πρόσωπο του παιδεραστή, ή του βιαστή η κάμερα παραμένει ακίνητη, δεν υπάρχει ούτε μια νότα μουσικής υπόκρουσης, παρά μόνο εκεί που οι ίδιοι οι κάτοικοι του καταυλισμού παίζουν μουσική σε μια συγκέντρωση αναψυχής. Μια βασανιστικά έντιμη καταγραφή που στο τέλος κλείνει το μάτι στον θεατή παρουσιάζοντας τα εξωφρενικά χαμηλά ποσοστά επιστροφής στην εγκληματική δράση που πετυχαίνει η Φλόριντα.

Δημόσια Τηλεόραση όμως δεν σημαίνει μόνο πείραμα και νεωτερισμό: σημαίνει και λαϊκό, mainstream, τηλεοπτικό θέαμα. Σημαίνει μυθοπλασία, σημαίνει και μεγάλα τηλεοπτικά γεγονότα, όπως το «Blackout» (SRF), που έστησαν οι Ελβετοί. Μια εννιάωρη παραγωγή (μεταδόθηκε σε επεισόδια) με κεντρικό άξονα μια (υποθετική) πολυήμερη διακοπή ρεύματος που πλήττει για μέρες ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη προκαλώντας άνευ προηγουμένου χάος.

Μυθοπλασία κεντημένη πάνω σε ντοκιμαντερίστικο καμβά με πραγματικούς πρωταγωνιστές (ένας τεχνικός ηλεκτρικών δικτύων π.χ.) να αφηγούνται τα γεγονότα και την εξέλιξή τους στη διάρκεια των ημερών που η μισή Ευρώπη «μένει» χωρίς ηλεκτρισμό. Ενδελεχής επιστημονική έρευνα, συνεργασία με τις αρχές πολιτικής προστασίας, συναρπαστικό αποτέλεσμα.: Τηλεόραση που αφυπνίζει και προβληματίζει, τηλεόραση που ανοίγει τα μάτια αλλά και την συζήτηση στην κοινωνία.

Τι είναι λοιπόν η Δημόσια Τηλεόραση στον πλανήτη Γη σήμερα; Είναι ο καθρέφτης που μπορούμε να δούμε καθαρά την ωμή πραγματικότητα που μας περιβάλλει; Είναι το νέο μεγάλο παραγωγικό εργαστήρι του Netflix; Είναι ο τιμιότερος φίλος και ο καλύτερος συμπαραστάτης (ηθικός και υλικός) του ανεξάρτητου παραγωγού, ντοκιμαντερίστα, σκηνοθέτη; Είναι το ιδανικό έδαφος για να δοκιμαστεί κάθε νεωτερισμός και πείραμα; Είναι το εργαλείο μέσω του οποίου κοινωνίες ολόκληρες διαλέγονται με το ακατανόμαστο, ρίχνουν το πέπλο της σιωπής και αντικρίζουν τη σκοτεινή πλευρά τους; Είναι το «χάπι» της (αναγκαίας, μερικές φορές) συλλογικής κοινωνικής «ντόπας» για να κλείσουν τραύματα και πληγές;

#td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item1 { background: url( 0 0 no-repeat; } #td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item2 { background: url( 0 0 no-repeat; } #td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item3 { background: url( 0 0 no-repeat; } #td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item4 { background: url( 0 0 no-repeat; } #td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item5 { background: url( 0 0 no-repeat; } #td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item6 { background: url( 0 0 no-repeat; } #td_uid_1_592700c845d14 .td-doubleSlider-2 .td-item7 { background: url( 0 0 no-repeat; } 1 of 7

Είναι όλα αυτά μαζί, και άλλα περισσότερα που δεν χώρεσαν σε πέντε μέρες, ένα «Ελληνικό Δωμάτιο» ανοιχτό για το κοινό, που ωστόσο δεν τίμησε ιδιαίτερα την πρόσκληση, και τρία δωμάτια προβολών και συζητήσεων που λειτουργούσαν ταυτόχρονα.

Αυτό ακριβώς το χάρισμα να μπορούν να απλώνουν το βλέμμα τους σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι που κάνει τις Δημόσιες Τηλεοράσεις πολύτιμες αλλά και …επικίνδυνες. Και αν η νωπή ακόμη ανάμνηση του αντιδημοκρατικού λουκέτου στην ΕΡΤ δεν είναι αρκετή, η ειρωνεία του νέου λουκέτου, βεβιασμένου μεν, αλλά προϊόντος μακράς πολιτικής διεργασίας που απείλησε να ρίξει την κυβέρνηση του Ισραήλ, είδηση που «έσκασε» τις ημέρες του συνεδρίου, δείχνει ξεκάθαρα ότι οι Δημόσιες Τηλεοράσεις για κάποιες εξουσίες μπορεί ακόμη και να είναι πολύ πολύ επικίνδυνες.

Σχετικές Ειδήσεις:
Ημέρα ΕΡΤ3 στο INPUT 2017 (video)
INPUT 2017 (video)