Χέρμαν βαν Ρομπέι: Νευρίασα όταν ανακάλυψα πραγματικό μέγεθος του ελληνικού προβλήματος

Ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπέι μιλώντας στην εφημερίδα «Καθημερινή» αναφορικά με τις μυστικές συναντήσεις για τη διάσωση της Ελλάδας το 2010, για το πώς δεν γνώριζε ούτε εκείνος την πραγματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας το 2010, αναφέρθηκε στην αγωνία του για το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών του 2012 λέγοντας μάλιστα πως είχε ετοιμάσει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό ενώ μίλησε και για

Ο κ. Ρομπέι, στα 69 του χρόνια σήμερα, ολοκλήρωσε πέντε χρόνια θητείας ως ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2010 – 2015) και ήταν από τους ανθρώπους που έζησαν την ελληνική κρίση όχι μόνο από την αρχή αλλά και από απόσταση αναπνοής. Έτσι, είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που μπορεί να μιλήσει από πρώτο χέρι για πρωτόγνωρες αποφάσεις που έπρεπε ο ίδιος να πάρει, συναντήσεις πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά και τα λάθη που έγιναν σε μια προσπάθεια να κρατηθεί η Ευρωζώνη ενωμένη.

Η αφήγηση ξεκινάει από την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2010, που είναι το πρώτο συμβούλιο του κ. Ρομπέι. Το ελληνικό θέμα είχε μόλις αρχίσει να γίνεται επείγον εκείνες τις εβδομάδες και ο ίδιος ξέρει ότι η Σύνοδος δεν μπορεί να τελειώσει χωρίς μία δήλωση για την Ελλάδα. Έτσι, καλεί τους τότε επικεφαλής της ΕΚΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Eurogroup σε μία μυστική συνάντηση. Τρισέ, Μπαρόζο και Γιούνκερ, αντίστοιχα, βρίσκονται σε ένα δωμάτιο στην πρώτη από τις αμέτρητες συναντήσεις που θα γίνουν στο επίπεδο αυτό για τη χώρα μας.

«Δεν πήγε πολύ καλά», θυμάται ο Βέλγος πολιτικός. Ο κ. Τρισέ με τον κ. Μπαρόζο τσακώνονται για το μέγεθος της προσπάθειας που θα απαιτηθεί από τους Ελληνες. «Ο κ. Τρισέ κατηγορούσε τον κ. Μπαρόζο ότι η Επιτροπή δεν είχε κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος», λέει ο κ. Ρομπέι και εγώ σκέφτομαι ότι αυτή η διαφωνία δεν έχει λυθεί έξι χρόνια αργότερα. Στη μυστική αυτή συνάντηση συμμετέχουν λίγο αργότερα Μέρκελ, Σαρκοζί αλλά και ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου. Το κείμενο που παρουσιάζει ο κ. Ρομπέι τούς ικανοποιεί όλους. «Ξέρετε, νευρίασα πάρα πολύ όταν ανακάλυψα το μέγεθος του ελληνικού προβλήματος στις αρχές του 2010», λέει, «και με τους Ελληνες που επέτρεψαν αυτό τον εκτροχιασμό, αλλά και με τους Ευρωπαίους που βρίσκονταν σε απόλυτη αδράνεια. Τίποτα δεν είχε γίνει στην Ελλάδα για να διορθωθεί το έλλειμμα του 15%. Όταν σε μία χώρα υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές και ζει πέρα από τις δυνατότητές της αυτή είναι η πραγματική πτωχοποίησή της», εξηγεί.

Όμως για τον κ. Ρομπέι εκεί που σώθηκε η παρτίδα για την Ελλάδα είναι στη συνάντηση του Μαΐου των υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε., λίγες μέρες αφού ο κ. Παπανδρέου είχε ζητήσει τη βοήθεια των εταίρων από το Καστελλόριζο. «Τον Μάιο αποφασίσαμε κάπως αιφνιδίως ένα συνολικό πακέτο στήριξης για την Ευρωζώνη 500 δισεκατομμυρίων και 250 από το ΔΝΤ. Ηταν η μία από τις δύο φορές που καταφέραμε να εκπλήξουμε θετικά τις αγορές όλο αυτό το διάστημα», λέει. Η έκπληξη ήταν ότι η απόφαση ελήφθη δύο μέρες μετά τη Σύνοδο Κορυφής, όπου οι ηγέτες είχαν καταφέρει να συμφωνήσουν σε ένα πενιχρό ποσό των 60 δισ. Ο κ. Ρομπέι θυμάται το τηλεφώνημα του τότε πρωθυπουργού της Αγγλίας Μπράουν, που του επιβεβαίωνε ότι το Η. Βασίλειο θα συμμετάσχει στα ευρωπαϊκά κονδύλια διάσωσης. «Ήταν η τελευταία φορά που η Βρετανία υποστήριξε την Ελλάδα», λέει.

Αν έφευγε η Ελλάδα, θα ήταν η αρχή μιας σειράς ντόμινο

«Πριν γίνουν οι δεύτερες εκλογές του 2012 βρισκόμουν στο Λος Κάμπος στο Μεξικό» μου λέει, ενώ έρχεται το κύριο πιάτο. Φοβόταν τόσο πολύ για το εκλογικό αποτέλεσμα που είχε προετοιμάσει τηλεοπτικό διάγγελμα για τον ελληνικό λαό. Ήθελε να έχει καθαρή την συνείδησή του ότι είχε κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του. «Ελληνίδες και Ελληνες» θα ξεκινούσε στα ελληνικά και θα εξηγούσε πόσο σημαντική είναι η παραμονή της χώρας στο ευρώ. «Αν έφευγε η Ελλάδα, θα ήταν η αρχή μιας σειράς ντόμινο, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία» λέει, τονίζοντας πως δεν παιζόταν το μέλλον της Ελλάδας αλλά της Ευρωζώνης. Αφού συμβουλεύθηκε μία σειρά από φίλους στην Ελλάδα που θεώρησαν ότι ήταν «καλή ιδέα», ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πήρε τον κ. Πικραμμένο –υπηρεσιακό πρωθυπουργό εκείνο το διάστημα– και ζήτησε τη γνώμη του. Τον είχε γνωρίσει σε Σύνοδο Κορυφής και είχε διαμορφώσει θετική άποψη για το πρόσωπό του. Ο κ. Πικραμμένος του λέει ότι θα θεωρηθεί παρέμβαση και το διάγγελμα ακυρώνεται.

Στο Μεξικό ο κ. Ρομπέι βρίσκεται μαζί με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Μπαρόζο όταν δέχεται τηλεφώνημα του κ. Πικραμμένου με τα νέα της εκλογικής νίκης της Ν.Δ. «Ηταν μεγάλη ανακούφιση για όλους» θυμάται, καθώς η αγωνία για την πιθανή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ που κατήγγελλε μονομερώς το μνημόνιο μεταφραζόταν στους κόλπους της Ε.Ε ως έξοδος από το ευρώ. Πάμε τρία χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 2015. Ηταν ίδια η ανησυχία του; «Υπήρχε μια τεράστια διαφορά στις δύο εκλογές» εξηγεί. «Το 2012 το ελληνικό πρόβλημα αποτελούσε απειλή για την Ευρωζώνη, όχι όμως το 2015, από τότε είχαμε κάνει μία σειρά από βήματα» λέει και μου τα απαριθμεί. «Το ελληνικό πρόβλημα ήταν της Ελλάδας, θα επηρέαζε αλλά σίγουρα δεν θα ήταν η αιτία για την κατάρρευση της Ευρωζώνης».

Για τον κ. Ρομπέι αυτό ήταν που δεν καταλάβαινε και ο κ. Τσίπρας τότε. «Δεν υπολόγισε σωστά ο κ. Τσίπρας εξαιτίας της έλλειψης διεθνούς εμπειρίας, νόμιζε ότι οι αριστερές κυβερνήσεις θα τον στηρίξουν». Γι’ αυτό και «πήγαινε στο Παρίσι και στη Ρώμη μόλις εκλέχθηκε για να αποσπάσει την στήριξη των Σοσιαλιστών αλλά στην πραγματικότητα ήταν αντίπαλος των παραδοσιακών Σοσιαλιστικών κομμάτων» λέει. «Ηταν τελείως λάθος υπολογισμοί» και προσθέτει ότι «ο ανεύθυνος υπουργός Οικονομικών» εννοώντας τον κ. Βαρουφάκη, «χάλασε το παιχνίδι αλλά κατέστρεψε μαζί και την εικόνα της Ελλάδας για να χτίσει τη δική του» λέει σε πολύ έντονο ύφος – πρώτη φορά στο γεύμα μας.

«Στοίχισε στη χώρα δισεκατομμύρια ευρώ». Και αφού το σκέφτεται για λίγα δευτερόλεπτα προσθέτει «Δεκάδες δισεκατομμύρια!».

Ανησυχία για την οικονομία, τη μετανάστευση, την τρομοκρατία…

Στο δεύτερο ποτήρι κρασί και σχεδόν με ολοκληρωμένο το γεύμα μας, συνειδητοποιώ πως έχουμε μιλήσει μόνο για την Ελλάδα. Μετά το Brexit πώς μπορούμε να αποτρέψουμε τη διάλυση της Ε.Ε.; Ο κ. Ρομπέι είναι μάλλον καθησυχαστικός, καθώς ξεχωρίζει τη Μ. Βρετανία σαν ιδιαίτερη περίπτωση. «Σε όλη την Ευρώπη υπάρχει πρόβλημα μετανάστευσης, αλλά στην Αγγλία το θέμα ήταν τα τρία εκατομμύρια Ευρωπαίοι που ζουν εκεί», λέει για να τονίσει την ιδιαιτερότητα των Άγγλων.

Εξομολογείται ότι το Βrexit τον σόκαρε πολύ, αλλά μου λέει κοιτάζοντας τους υπόλοιπους θαμώνες του εστιατορίου «σας διαβεβαιώ ότι οι ανησυχίες των ανθρώπων εδώ δεν είναι το Brexit. Είναι η οικονομία, η μετανάστευση, η τρομοκρατία». Για τον πρώην επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στην Ε.Ε. είχαμε μία σειρά από «πολυκρίσεις», όπως τις λέει, σε χρονικό διάστημα μόλις πέντε ετών. Κρίση της Ευρωζώνης, τραπεζική, μεταναστευτική, τρομοκρατικές επιθέσεις και έξοδο ενός κράτους-μέλους. «Πολύς κόσμος περιμένει με φόβο την επόμενη κρίση, υπάρχει πολύ μεγάλη ανασφάλεια στους Ευρωπαίους».

Παρόλο που μερικοί ένιωσαν μετά το Brexit ότι η Ε.Ε. διαλύεται, ο ίδιος δεν έχει κανέναν τέτοιο φόβο καθώς, όπως εξηγεί, η Μ. Βρετανία αποτελούσε πάντα την «ειδική περίπτωση» και αναφέρει ότι μετά το αγγλικό δημοψήφισμα δημοσκοπήσεις σε κράτη-μέλη έδειξαν αύξηση μέχρι και 10% στην προτίμηση των πολιτών στην Ε.Ε.

Ρωτάω αν συμμερίζεται την άποψη ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες δεν επηρεάζουν τους Ευρωπαίους πολίτες, με αποτέλεσμα να νιώθουν πολύ μακριά από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. «Όχι», μου απαντάει αμέσως και εξηγεί ότι το πρόβλημα είναι ακριβώς το αντίθετο. Οι Βρυξέλλες επηρεάζουν πλέον πάρα πολύ τη ζωή των πολιτών. «Κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης, οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν ότι οι αποταμιεύσεις τους εξαρτώνται από ένα κοινό νόμισμα και ότι απειλούνται». Το ίδιο, όπως εξηγεί, συμβαίνει και με τη μεταναστευτική κρίση. «Οι Ευρωπαίοι πολίτες ανακάλυψαν ότι η Συνθήκη του Σένγκεν που τους επέτρεπε να ταξιδεύουν χωρίς διαβατήριο σε όλη την Ευρώπη, επέτρεπε και σε έναν μετανάστη που έφτανε στη Χίο και στη Μυτιλήνη –που δεν είχαν ξανακούσει ποτέ– να καταλήξει στο Βέλγιο».

Για τον κ. Ρομπέι, η Ευρωζώνη αλλά και η Σένγκεν είχαν σχεδιαστεί για «κανονικές συνθήκες» και όχι για να αντιμετωπίσουν τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του ’30 ή τη μεγαλύτερη εισροή μη Ευρωπαίων μεταναστών των τελευταίων αιώνων.

Για τον έμπειρο Βέλγο πολιτικό όμως η Ε.Ε. βρίσκεται τώρα στην ανάρρωσή της. Η Ευρωζώνη αναφέρει ότι θα δημιουργήσει πέντε εκατομμύρια θέσεις εργασίας το 2014-2017, η ανεργία που είναι ακόμα υψηλή έχει αρχίσει να μειώνεται, οι μετανάστες από την Τουρκία έχουν σχεδόν «σταματήσει». «Στο Βέλγιο κλείνουμε τα κέντρα ασύλου που είχαμε ανοίξει πέρυσι», λέει με ενθουσιασμό. Στην Ελλάδα όμως βρίσκονται 60.000 άνθρωποι επισημαίνω και τον ρωτάω αν πιστεύει ότι η χώρα θα εξελιχθεί σε ένα μεγάλο στρατόπεδο προσφύγων. «Η Ελλάδα είναι διαφορετική περίπτωση», μου απαντάει, γιατί υπήρχε ήδη μεγάλος αριθμός μεταναστών πριν κλείσουν τα σύνορα, ενώ τονίζει ότι θα χρειαστεί χρόνος για να φανούν τα αποτελέσματα όσον αφορά τις πολιτικές που έχουν ακολουθηθεί.

Για να κερδίσω περισσότερο χρόνο και παρόλο που δεν πεινάω, παραγγέλνω και γλυκό. «Το βασικό πρόβλημα που δημιουργεί το Brexit είναι ότι πλέον η Ε.Ε. δεν είναι μη αναστρέψιμη υπόθεση», υποστηρίζει ο κ. Ρομπέι. «Αυτός πιστεύω ήταν και ο λόγος που οι ηγέτες έκαναν τεράστια προσπάθεια το 2015 να κρατήσουν την Ελλάδα στην Ε.Ε. παρόλο που δεν υπήρχε άμεσος κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης».
Για τον κ. Ρομπέι, η βασική ιδέα της Ε.Ε. ήταν πως μετά μια τεράστια κοινή προσπάθεια τα κράτη-μέλη θα δημιουργούσαν πολύ ισχυρούς δεσμούς ανάμεσά τους, ώστε τους επόμενους αιώνες να μην ξαναρχίσουν τους πολέμους. «Αυτή ήταν η ιδέα πάνω στην οποία χτίστηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά εάν ρωτήσετε τώρα τους πολίτες δεν το γνωρίζουν», λέει.

Για τον έμπειρο πολιτικό, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προκειμένου να πειστούν οι πολίτες για τη σημασία της Ε.Ε. είναι… δύο. Πρώτον, δείχνοντας αποτελέσματα, «η Ευρώπη των αποτελεσμάτων», λέει και αναφέρει μια σειρά από επιτεύγματα από τα πέντε εκατομμύρια νέων θέσεων εργασίας μέχρι τα πρόστιμα που έβαλε πρόσφατα η Eυρωπαϊκή Επιτροπή στην Apple. Δεύτερον, χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό αφήγημα για την Ευρώπη και να σταματήσουν οι ηγέτες να κατηγορούν τις Βρυξέλλες για κάθε κακό. «Ολες οι αποφάσεις εδώ λαμβάνονται ομόφωνα άλλωστε», τονίζει.