«Τα Αρχεία της Βατούσας 1733-1912»στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Χρήστου Σταυράκογλου «Τα Αρχεία της Βατούσας 1733 - 1912» οργανώνει η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής και ο Σύλλογος Βατουσαίων την Κυριακή 23 Μαρτίου, στις 11 το πρωί.

Η παρουσίαση θα γίνει στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, Ακαδημίας 50, στην αίθουσα «Αντώνης Τρίτσης». Για το έργο θα μιλήσουν ο Μανταμαδιώτης ιστορικός Παναγιώτης Μιχαηλάρης και οι φιλόλογοι Βαγγέλης Γδοντέλλης και Βασίλης Ψαριανός.

Χαιρετισμό θα απευθύνει ο πρόεδρος της ΟΛΣΑ, Χριστόδουλος Τσακιρέλλης και ο πρόεδρος του Συλλόγου Βατούσας,

Γιάννης Μανούκας. Αποσπάσματα του βιβλίου θα διαβάσει η ηθοποιός Ρηνιώ Κυριαζή, ενώ την παρουσίαση θα συντονίσει ο γραμματέας της ΟΛΣΑ Μανώλης Παπουτσής.

Ψάχνοντας «Τα Αρχεία της Βατούσας»

Είχα να τον συναντήσω 43 χρόνια. Η χαρά μου μεγάλη όταν τον ξανάδα σε ένα λογοτεχνικό συνέδριο. Ήταν εισηγητής. Δεν τον γνώρισα. Ο κ. Σταυράκογλου, μου είπανε. Ο Χρήστος.

Τον άκουγα και τον ανάσερνα απ’ την παλιά εικόνα που έφερα στο νου μου. Πολύ αλλαγμένος. Λιγομίλητος, σταμπιλαρισμένες κουβέντες, απόλυτος, λεπτολόγος, θετικός, άκαμπτος σα βράχος και με λιγοστεμένα, γκριζαρισμένα μαλλιά. Με μια σοφία και σιγουριά για τον εαυτό του. Λες και δεν επικοινωνούσε με το περιβάλλον. Λες κι ήτανε χωμένος σε μια στοίβα βιβλία κι έψαχνε τα ίχνη μιας λέξης.

Τον αντάμωσα στο διάλειμμα, ήρθανε εποχές φορτωμένες συναιστήματα, μιλούσαμε, και αναπολώντας, με μια πεινασμένη ματιά προς τα μέρη μας, είπε.

- Ανάγκη, να πάω Βατούσα.

Δεν τον ρώτησα, κατάλαβα από την έκφρασή του, σήμερα το διαβάζω στον πρόλογό του. «… Όταν επιστρέφω στη Βατούσα, τη γενέτειρά μου, στέκομαι στον ίδιο βράχο, εδώ στην Ξερόλυμο και απολαμβάνω το θέαμα που ξανοίγεται μπροστά μου. … δεν είναι απλή θέαση, δεν είναι αγνάντεμα που ευφραίνει μόνο τις αισθήσεις. Είναι ξανάνιωμα, είναι αναβάπτιση στον κόσμο των αναμνήσεων και των συγκινήσεων.» (σ. 15)

Και να σου τώρα, το ένστικτό μου δε με γέλασε.

Τον ξαναβλέπω να εισδύει σε εκκλησιές, γραφεία, μοναστήρια, βιβλιοθήκες και αραχνιασμένα πάσης λογής χαρτιά και ράφια, για να ξετρυπώσει, να φέρει στην επιφάνεια σπάνια έγραφα, επίσημα κι ανεπίσημα, να τα συναρμολογήσει, να τα δυσκολοδιαβάσει με τους κώδικες της εποχής των τελευταίων τριών αιώνων και να βάνει στην μπάντα όσα μιλούνε για έργα και γεγονότα της αγαπημένης του πατρίδας. Να τα σταχυολογεί μετά, να τα ταξινομεί σε ενότητες και θέματα, να βρίσκει τους κατάλληλους ανθρώπους για λεπτομερή διάνθιση, μετάφραση των όσων τούρκικων και οικονομική υποστήριξη, και να μας δωρίζει ένα θαυμάσιο, πολυτελές κι ογκώδες βιβλίο με τον μαγνητικό τίτλο «Τα Αρχεία της Βατούσας Λέσβου (1733 - 1912)».

Ένα θησαυρό που θα μείνει χρόνους πολλούς, αιώνες, για πάντα, να θυμίζει στους επερχόμενους πώς ήταν οι ανθρώπινες σχέσεις κι η ζωή τότε.

Αγώνας, λοιπόν, να τα ανασύρει, σκονισμένα, χιλιοδιπλωμένα, τσαλακωμένα, με τις ιδιομορφίες της γλώσσας των περασμένων αιώνων και να μας τα δώσει ευκολοδιάβαστα με την τότε ανορθογραφία τους. Μια εξαντλητική χρονοβόρα έρευνα. «Χρόνια τώρα κρατώ στα χέρια μου με προσοχή και με ευλάβεια τα φθαρμένα αυτά χαρτιά. Σκύβω απάνω τους με υπομονή και θέρμη … Μπροστά στα μάτια μου σαλεύει ένας ολάκερος κόσμος τυλιγμένος την αχλύ του ονείρου και του μυστηρίου. … (σ. 18)»

Σ’ αυτόν τον κόσμο περιπλέουμε κι εμείς, όσοι έχουμε στα χέρια μας το βιβλίο του Χρήστου Σταυράκογλου. Ξερευνούμε μαζί του ένα σκλαβωμένο μα περήφανο κόσμο, κι εικόνες ζωντανές ξεπετιούνται απ’ τις σελίδες του.

Από τούτες τις σελίδες παίρνουμε γεύση ιστορική, τεκμηριωμένη για το «…πώς οι Λεσβιακές κοινωνίες, της τελευταίας κυρίως περιόδου της Τουρκοκρατίας, μπορούσαν να συγκροτούν και να συντηρούν αρχεία ικανά να διασφαλίζουν τις μεταξύ των πολιτών σχέσεις και δοσοληψίες. … αυτή η κοινωνία κράτησε ζωντανές τις δημιουργικές δυνάμεις της και έστησε έργα πνοής που αντέχουν στο χρόνο, που αδυνατούμε να τα επαναλάβουμε και δυσκολευόμαστε να τα συντηρήσουμε…» (σσ. 467, 472).

Λαογραφίας, λοιπόν θησαυρός, που ζωντανεύει στοιχεία άγνωρα, μουσειακά, και μας τρομάζει ο όγκος δουλειάς και τα ανασκαλεμένα αποδειχτικά στοιχεία για τα ήθη, έθιμα, γλωσσάρι και το σεβασμό των τότε ανθρώπων στους γονείς, δασκάλους, ιερωμένους και συνανθρώπους των.

Βλέπουμε και νιώθουμε ενοχές που τόσο πολλά έκαναν τότε με μολύβια και κοντυλοφόρους και τόσο λίγα πράττουμε σήμερα με όλα τα μέσα στη διάθεσή μας.

Υπέφεραν οι περασμένες γενιές για να κρατήσουν μια Ελλάδα λεύτερη, αξιοσέβαστη, και περήφανη παρά τους τέσσερις αιώνες τούρκικο ζυγό. Μαθαίνουμε, προβληματιζόμαστε και όσοι έχουν τη θέληση μπαίνουμε σε ένα καινούργιο ειρηνικό επαναστάτημα, δικό μας και των γύρω μας, για τη λευτεριά μας που και πάλι κλονίζεται στις μέρες που βιώνουμε.

Το έργο τούτο το πολυσέλιδο μα ευκολοχρησιμοποιήσιμο, δεν είναι μόνο η αγάπη του Χρήστου για την έρευνα και την προσφορά του στον πολιτισμό του τόπου μας. Δεν είναι μόνο η «… Γοητεία και πρόκληση για το μελετητή, … (σ. 18)». Πάνω απ’ όλα είναι καρπός ενός έρωτα για το χωριό του, που γίνεται παράδειγμα να τον μιμηθούν κι άλλοι.

Είναι μια σπουδή κοινωνιολογίας κι ηθοπλασίας. Ένα αγκάλιασμα με την παράδοση που χωρίς αυτήν η ζωή αχαμνύνει, υποβαθμίζεται και το μέλλον ασθενεί.

Γιώργος Καμβυσέλλης