Το ΑΠΘ στην «καρδιά» του μεγάλου επιταχυντή αδρονίων του CERN μέσω του προγράμματος ΑTLAS

Στην «καρδιά» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών (CERN), μέρος της τεχνολογίας με χρήση της οποίας διερευνώνται μεγάλα μυστήρια του Σύμπαντος έχει ως αφετηρία το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

Το πείραμα ATLAS στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων έχει δεχτεί την ουσιαστική συμβολή των ερευνητών του ΑΠΘ, ομάδα των οποίων κατόρθωσε στην πορεία των ετών να δημιουργήσει εργαστήρια τελευταίας τεχνολογίας, αφιερωμένα στην κατασκευή και τον έλεγχο ανιχνευτών σωματιδίων, στο πλαίσιο εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

«Σε στενή συνεργασία με το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ, έχουμε κατασκευάσει το 10% του φασματομέτρου μιονίων ATLAS και παίξαμε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των ανιχνευτών "MicroMegas", σημαντικού στοιχείου του έργου.

Αυτοί οι ανιχνευτές είναι αναπόσπαστο μέρος του αναβαθμισμένου ανιχνευτή μιονίων, ο οποίος λειτουργεί από το 2021 και είναι έτοιμος να ενισχύσει τις δυνατότητες του ATLAS τα επόμενα χρόνια», επισήμανε ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Χαράλαμπος Φείδας, καλωσορίζοντας σήμερα στη Θεσσαλονίκη τους συμμετέχοντες στο ετήσιο συνέδριο της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας του πειράματος ΑTLAS, «ΑTLAS WEEK 2024» (17-21 Ιουνίου).

Ο κ.Φείδας επισήμανε ακόμα πως άλλο πράγμα είναι η «έρευνα» και άλλο η «ανάπτυξη». «Εμείς, ως το μεγαλύτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης με περισσότερους από 70.000 φοιτητές, πολύ περισσότερο από 1.500 διδάσκοντες και όχι λιγότερα από 43 προπτυχιακά προγράμματα, αντιλαμβανόμαστε τον συγκεκριμένο όρο σε ακαδημαϊκή βάση: είναι η ανάπτυξη σε επιστημονικό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. Μέσα από την ενεργό συμμετοχή των καθηγητών και του διδακτικού προσωπικού μας, όραμα και στόχος μας είναι ν' αναδείξουμε την επόμενη γενιά επιστημόνων, ερευνητών και, κάποτε, των ίδιων των καθηγητών. Ως εκ τούτου, από το 2004, 16 υποψήφιοι διδάκτορες έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία τις σπουδές τους στο πλαίσιο του ATLAS, ενώ πολλοί από αυτούς ακολουθούν καριέρα τόσο στο εξωτερικό, όσο και σε ελληνικά ιδρύματα. Επί του παρόντος, περισσότεροι από επτά διδακτορικοί φοιτητές βρίσκονται στην ίδια πορεία» γνωστοποίησε ο πρύτανης του ΑΠΘ και δεσμεύτηκε να στηρίξει την ομάδα του ΑΠΘ ATLAS και το έργο στο σύνολό του και τα επόμενα χρόνια.

Σε όλο το φάσμα των ερευνητικών δραστηριοτήτων του CERN έχουν συμμετάσχει οι 'Ελληνες επιστήμονες, με αξιοσημείωτες συνεισφορές τόσο στην πειραματική, όσο και στη θεωρητική σωματιδιακή φυσική, ενώ το ΑΠΘ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των ιδρυμάτων στην Ελλάδα, που συνεργάζονται ενεργά με το Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN).

Τα παραπάνω επισήμανε η κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, μαθηματικός Χαρά Χαραλάμπους, η οποία χαρακτήρισε τον εαυτό της ως «παιδί του CERN», καθώς -όπως είπε- το πρώτο της σχολείο ως νήπιο βρισκόταν στις εγκαταστάσεις του Οργανισμού, ενώ και η πρώτη της πρακτική άσκηση μακριά από το σπίτι της περιλάμβανε προγραμματισμό για τον CERN.

Αφού αναφέρθηκε στα πρώτα βήματα του CERN και στη συμμετοχή της Ελλάδας, η κα Χαραλάμπους σημείωσε ότι το ΑΠΘ είναι μόνο ένα από τα 257 ιδρύματα από 42 χώρες, που εμπλέκονται στη συνεργασία του ΑTLAS.

«Το πείραμα ATLAS είναι από τις πιο γνωστές ιστορίες επιτυχίας του CERN. Όταν σχηματίστηκε, άλλαξε τους όρους του παιχνιδιού, καθώς αντιπροσώπευε ίσως τη μεγαλύτερη συνεργατική προσπάθεια που επιχειρήθηκε ποτέ στην επιστήμη.

Το συγκεκριμένο πείραμα διεύρυνε τα σύνορα της επιστημονικής γνώσης και της αναζήτησης απαντήσεων σε θεμελιώδη ερωτήματα για τα βασικά δομικά στοιχεία της ύλης και τις θεμελιώδεις δυνάμεις της φύσης. Αναζητά νέες διαδικασίες και σωματίδια, που μπορούν να μεταμορφώσουν την κατανόησή μας γύρω από την ενέργεια και την ύλη.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον ενθουσιασμό γύρω από την πρωτοποριακή ανακάληψη του μποζονίου του Χιγκς;» διερωτήθηκε η κα Χαραλάμπους και πρόσθεσε πως το Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής του ΑΠΘ έχει σημαντική συνεισφορά στο ATLAS ήδη από τα πρώτα του βήματα, ειδικά στην κατασκευή και λειτουργία του φασματομέτρου νετρονίων.

Ως ερευνητικό «εργοστάσιο» της Ελλάδας χαρακτήρισε το ΑΠΘ ο πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, Περικλής Μήτκας, ενώ πρόσθεσε πως ως πρώην πρύτανης στο συγκεκριμένο ίδρυμα, για πέντε από τα συνολικά 30 χρόνια λειτουργίας του ΑΤLAS, η συνεισφορά του συγκεκριμένου πρότζεκτ σε αυτή την ιστορία επιτυχίας είναι σημαντική.

«Όλοι θα συμφωνήσουμε ότι τέτοια προγράμματα φέρνουν ενισχυμένη ακαδημαϊκή φήμη, πολλαπλασιασμό των ευκαιριών χρηματοδότησης, βελτίωση της μεταπτυχιακής και προπτυχιακής εκπαίδευσης και αύξηση της δέσμευσης των φοιτητών. Η μακροχρόνια έρευνα συμβάλλει στην ανάπτυξη του διδακτικού προσωπικού και βοηθά στην πρόσληψη ταλέντων, ενώ παράλληλα προωθεί την καινοτομία, τον κοινωνικό αντίκτυπο και την παγκόσμια συνεργασία» σημείωσε ο κ.Μήτκας και πρόσθεσε ότι στο ATLASσ υμμετέχει μια μεγάλη ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ η οποία έχει εκπονήσει πολυάριθμες εργασίες και μεταπτυχιακές διατριβές.

«Η ομάδα του Άτλαντα ήταν η πρώτη και η πιο έτοιμη που μετακόμισε στο Πανεπιστημιακό Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας πριν από περίπου δέκα χρόνια και δημιούργησε το νέο Εργαστήριο Άτλαντα. Σε αυτή την εγκατάσταση κατασκευάστηκαν οι ανιχνευτές MicroMegas, οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του νέου μικρού τροχού του Άτλαντα» υπενθύμισε και συμπλήρωσε πως η ομάδα του ΑΠΘ έχει συμβάλει σημαντικά από την αρχή τόσο στην κατασκευή και τη λειτουργία του φασματόμετρου του Atlas, όσο και στην επακόλουθη ανάλυση βάσει Φυσικής.

Έκανε δε λόγο για μελλοντικές συνεργασίας, που περιλαμβάνουν ευρεία συμμετοχική διερεύνηση εφαρμογών σε άλλους τομείς, επέκταση σε κλάδους και συνεργασία με ισχυρά πανεπιστημιακά τμήματα.

Στη συνεισφορά της Ελλάδας στο πείραμα ATLAS, στο οποίο η χώρα μας μετέχει με τέσσερις φορείς- πλήρη μέλη και δύο διασυνδεμένα, αναφέρθηκε ο Andreas Hoecker εκ μέρους του CERN, ενώ πρόσθεσε:

«Είμαστε συνηθισμένοι στις μεγάλες προκλήσεις κι αυτές είναι μέρος της έρευνας που κάνουμε, για να αντιμετωπίσουμε κάποιες από τα βαθύτερα ερωτήματα που υπάρχουν: τη φύση της ύλης, την προέλευση της μάζας, την ιστορία και τη μοίρα του Συμπαντος. Δεν μπορούμε όμως να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, χωρίς τη βοήθεια των πειραμάτων πολύ μεγάλης κλίμακας που διεξάγουμε. Δεν μπορούμε να το κάνουμε χωρίς τεράστια διεθνή συνεργασία».

Χαιρετισμούς απηύθυναν ακόμα ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Τουριστικής Ανάπτυξης και Διαδημοτικής Συνεργασίας, Βασίλης Γάκης και η πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Αλεξάνδρα Ιωαννίδου.

Υπενθυμίζεται ότι το Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής και Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ συμμετέχει ενεργά τα τελευταία 30 χρόνια στο Πείραμα ATLAS στο CERN και έχει παίξει σημαντικό ρόλο τόσο με την κατασκευή και έλεγχο μεγάλου αριθμού σύγχρονων ανιχνευτών σωματιδίων με αυστηρές προδιαγραφές, όσο και στην ανακάλυψη του μποζονίου Higgs.

Στο συνέδριο θα παρουσιαστούν οι τελευταίες εξελίξεις στις αναλύσεις για φλέγοντα θέματα φυσικής, με τα τελευταία δεδομένα του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) που συλλέχθηκαν απ' το πείραμα ATLAS, καθώς και η πορεία στην αναβάθμιση των ανιχνευτών του πειράματος για την επόμενη φάση λειτουργίας, του επιταχυντή. Θα συμμετάσχουν περισσότεροι από 250 επιστήμονες από 38 χώρες και περισσότερα από 180 πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr